Μεταλυκειακή δωρεάν εκπαίδευση

Μεταλυκειακή δωρεάν εκπαίδευση

 της Νιόβης Παυλίδου

Ο προσανατολισμός της ελληνικής κοινωνίας στις πανεπιστημιακές σπουδές δεν δικαιολογείται με βάση την δήθεν αγάπη στη γνώση, την κουλτούρα της μάθησης λόγω μακραίωνης ιστορίας μας κτλ, που τόσο ελαφρά πολλές φορές επικαλεσθήκαμε. Απλά μια χώρα κατεστραμμένη από πολέμους (παγκόσμιους, βαλκανικούς και εμφύλιους) ειχε επείγουσα ανάγκη από «γραμματισμένους» οι οποίοι εξασφάλιζαν σαν δίκαια αμοιβή των κόπων τους την κοινωνική ανέλιξη. Και η πολύ σωστή για ένα ρημαγμένο λαό πολιτική απόφαση για «δωρεάν παιδεία» εξασφάλιζε μια σίγουρη προοπτική στους νέους, μέσα από προσπάθεια βέβαια. Το «δωρεάν» ήταν ανάγκη, όχι ιδεολογική επιλογή. Ποιος θα μπορούσε να ήταν τότε ο στόχος για την εκπαίδευση της χώρας; Ποιότητα που να ανταγωνίζεται τα πρώτα παγκοσμίως ιδρύματα;

Η τεχνική μεταλυκειακή εκπαίδευση πολύ φυσιολογικά υποτιμήθηκε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Γιατί δεν χρειαζόταν. Όταν ο στόχος είναι απλά η «δωρεάν παιδεία», σημαίνει ότι δεν υπάρχει η πολυτέλεια για ποιότητα, για τον καλό τεχνίτη, το αισθητικό περιβάλλον, την καθαρή και υγειινή διατροφή. Μάλλον είναι αναπόφευκτα αυτά τα στάδια σε όλες τις αναπτυσσόμενες κοινωνίες. Απόδειξη εξάλλου είναι και το χαμηλό «αισθητικό» κριτήριο ακόμη και των «πολύ γραμματισμένων». Οι μηχανικοί γέμισαν τον τόπο άθλιες κατασκευές, συμφώνησαν με τους μεγάλους συντελεστές δόμησης και χτίσαν ραγδαία τη χώρα χωρίς δίκτυα και υποδομές! (όλη η χώρα ενας βόθρος). Ο μορφωμένος υδραυλικός έλειπε;

Αλλά οι κοινωνικές συνθήκες αλλάζουν και δυστυχώς αλλάζουν γρήγορα πλέον. Και ας αντιστεκόμαστε  «μέχρι τελικής πτώσεως».

Εμεις οι άνθρωποι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το πιστεύουμε αυτό; Ότι οι συνθήκες αυτές τέλειωσαν; Γιατί η χώρα γέμισε από «απλά γραμματισμένους». Και ο στόχος τώρα είναι «η ποιότητα» και η σύγκριση με τα πρώτα παγκοσμίως ιδρύματα, αν θέλουμε να έχουμε «αύριο». Το «δωρεάν» ακούγεται αστείο και μας βγήκε και πολύ ακριβό. Το «βέλτιστο» είναι επιταγή και πρέπει να πληρώσουν, αν χρειαστεί, όσοι μπορούν για το καλό όλης της κοινωνίας.

Θα πρέπει να γίνουν άλματα και ανατροπές για να αλλάξει η κατάσταση που παγιώθηκε τόσα χρόνια. Ανακαλύπτουμε γύρω μας ένα τοπίο μεταλυκειακής εκπαίδευσης όπου όλοι μαλώνουν με όλους επι σειρά ετών. Τόσο που  να αναρωτιέται κανείς αν πράγματι είναι όλα τόσο λάθος.

Εμεις οι άνθρωποι της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης μπορούμε να αναλάβουμε όσες ευθύνες μας αναλογούν, να κάνουμε την αυτοκριτική μας και να αποφασίσουμε ότι τέλειωσαν όλα αυτά;

Αναμφίβολα χρειαζόμαστε μια πανεπιστημιακή  και μεταλυκειακή εκπαίδευση που να δημιουργεί επαγγελματικές προοπτικές. Οχι με στεγανά και ανταγωνισμούς αλλά στο πλαίσιο και την λογική της συνεργατικής δια βίου μάθησης (φοβάμαι ότι δεν την μελετήσαμε καθόλου και αγνοούμε πόσο πολυσύνθετη ειναι).  Και όχι με συγκεχυμένα όρια και επικαλύψεις αλλά με ξεκάθαρο πλαίσιο και σκοπούς.

Πώς θα γίνει αυτό στην Ελλάδα στο περίπλοκο τοπίο που υπάρχει;

Σήμερα σαν πιο δίκαιη και αποτελεσματική λύση φαίνεται η χάραξη μιας ξεκάθαρης απόστασης μεταξύ των βαθμίδων: πανεπιστήμιο και βασική (τεχνική;) μεταλυκειακή εκπαίδευση.

Αξονες στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να είναι:

1)       Μπολώνια στα πανεπιστήμια (3+2, 4+1), όπως είναι η τάση σε όλο τον κόσμο. Μέχρι δύο χρόνια οι μεταλυκειακές σπουδές. Η τριετής διάρκεια σπουδών στα ΤΕΙ ήταν λάθος και είναι πλέον αναχρονιστική.

2)       Η διάκριση τεχνολογικός, θεωρητικός προσανατολισμός εκπαίδευσης δεν σημαίνει τίποτα ξεκάθαρο σήμερα. Με την πρόοδο της τεχνολογίας πολύ καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού έχουν τεχνολογικά προσανατολισμένο πρόγραμμα σπουδών και πολύ απαιτητικό. Ο «τεχνολογικός προσανατολισμός των ΤΕΙ» μάς είναι κατανοητός;

3)       Στην μεταλυκειακή εκπαίδευση θα προσανατολιστούν παιδιά που δεν εχουν κλιση για απαιτητική μελέτη. Επιμόρφωση ενός, δυο χρόνων, σε αντικείμενα που θα τους εξασφαλίσουν αξιοπρεπή διαβίωση, θα δώσει ώθηση στη ζωή τους και μέσα στο πλαίσιο της δια βίου εκπαίδευσης μερικά ισως προχωρήσουν παραπέρα. Οι υπόλοιποι θα σωθούν από ολέθριους πειραματισμούς.

4)       Τα σημερινά ΤΕΙ μπορούν αμέσως να ενταχθούν στις δυο αυτές κατηγορίες. Η διαφορά προσόντων μεταξύ των καθηγητών ΤΕΙ είναι σήμερα πολύ μεγάλη και δεν θα αλλάξει με την ταχύτητα που απαιτούν οι εποχές. Οι μισοί μπορούν να ενταχθούν άμεσα στα ΑΕΙ, ενώ οι υπόλοιποι στα μεταλυκειακά ιδρύματα. Το ιδιο θα γίνει και για όλα τα άλλα «ιδρύματα» που πουλάνε ελπίδες στο σημερινό θολό περιβάλλον εκπαίδευσης.

5)       Είναι απαραίτητη η έναρξη του «Καλλικράτη» με αμεσο κλείσιμο όλων των τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ που έπεσαν κάτω από την βάση για διάστημα δυο τριών χρόνων (για να τελειώσει το αφελές επιχείρημα ότι υπάρχει διακύμανση στη δυσκολία των θεμάτων). Υπάρχουν πλέον όλα τα στατιστικά στοιχεία για την απόφαση αυτή.

6)       Αξιολόγηση παντού με βάση διεθνή συστήματα.

7)       Διατήρηση του κεντρικού συστήματος εισαγωγικών εξετάσεων (αδιάβλητο) μόνο για τις σχολές υψηλής ζήτησης και ελεύθερη πρόσβαση στις υπόλοιπες. Αν γίνει καθαρό στην κοινωνία ότι κανένα πτυχίο δεν εγγυάται αυτόματη αποκατάσταση (και θα γίνει πολύ σύντομα) δεν θα μας απασχολεί τόσο το ζήτημα των εξετάσεων.

8)       Δημοσίευση στατιστικών στοιχείων για επαγγελματική αποκατάσταση αποφοίτων από όλα τα τμήματα ή τα γραφεία διασυνδεσης. (μέτρο που πιθανά θα μας πιέσει  για αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών, για τα οποία μάλλον δεν πρέπει να είμαστε υπερήφανοι).

9)       Αμεση υιοθέτηση του συστήματος των επιπέδων επαγγελματικών προσόντων για όλο το δυναμικό της χώρας (έτσι κι αλλιώς θα γίνει).

Πιστεύω ότι η κοινωνία θα βρει το δρόμο της αμέσως μόλις διατυπωθούν καθαροί κανόνες.

Εμείς οι άνθρωποι της εκπαίδευσης μάλλον θα ξεβολευτούμε.  Αλλά νομίζω ότι δεν έχουμε πολλές επιλογές.

ΥΓ. Η κ. Νιόβη Παυλίδου είναι καθηγήτρια  στη σχολή ηλεκτρολόγων και μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών του ΑΠΘ