Η κοινωνία της πληροφορίας και των δικτύων.




 του Γιώργου Παππά

 Σήμερα οι ψηφιακές τηλεπικοινωνίες έχουν καταστεί η κύρια υποδομή ανάπτυξης των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Υποδομή τόσο απαραίτητη για την εποχή μας ώστε η παροχή της να θεωρείται ο τρίτος όρος επιβίωσης μετά την παροχή ύδρευσης και την παροχή ενέργειας. Η «Κοινωνία της Πληροφορίας»,  η  “Μεταβιομηχανική κοινωνία” είναι όροι που καταγράφουν την μακροχρόνια διαδικασία της μεταλλαγής της βιομηχανικής κοινωνίας σε κοινωνία της πληροφορίας και των δικτύων.
Η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι ένα φαινόμενο δυναμικό: Το περιεχόμενό της εξελίσσεται και προσδιορίζεται από τις συνεχείς αλλαγές που υφίστανται σε παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον,  η οικονομία, η διοίκηση, η πολιτική, οι κοινωνικές σχέσεις, η ποιότητα ζωής των πολιτών από τη διείσδυση της τεχνολογίας. Είναι  βέβαιο ότι διάγουμε μία φάση μετασχηματισμού της κοινωνίας που πολλαπλασιάζει και διευρύνει προσδοκίες αλλά και επιφυλάξεις

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένας ευρέως αποδεκτός, ορισμός,  ο όρος «Κοινωνία της Πληροφορίας», προσπαθεί ( όχι πάντα επιτυχώς) να αποδώσει,   τη μορφή πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, όπου η παραγωγή, απόκτηση, επεξεργασία και διάχυση της πληροφορίας μέσα σ΄ ένα διαδραστικό περιβάλλον ηλεκτρονικών δικτύων, διαδραματίζει, όλο και εντονότερα, κεντρικό ρόλο σ΄ αυτές τις  δραστηριότητες αλλά και στη διαμόρφωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.  Αποτυπώνει     την ανάδειξη της πληροφορίας σε κεντρικό μέγεθος και αγαθό και διευρύνει τη έννοια της επικοινωνίας μέσα από τις διαδραστικές δυνατότητες της νέας τεχνολογίας..
Οι τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών αποτελούν το βασικό μέσο εκδήλωσης του κυριάρχου οικονομικού και παραγωγικού «κύματος»  που κωδικοποιείται ως Κοινωνία της Πληροφορίας ή ως κοινωνία δικτύων. O επαναστατικός και όχι απλά εξελικτικός χαρακτήρας τους εντοπίζεται ακριβώς στο ότι πρόκειται για τεχνολογίες που δεν αποσκοπούν στην επέκταση της μυϊκής δύναμης αλλά σε αυτήν του ανθρώπινου μυαλού και στην κοινωνικοποίηση της γνώσης.
Η σύγκλιση πληροφορικής και τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών, η δικτύωση, ( τηλεπληροφορική) αναδομούν τις οικονομικές, πολιτικές, διοικητικές, κοινωνικές σχέσεις και δυνατότητες.. Κατανέμει δικαιώματα και  επαναπροσδιορίζει τη θέση του ατόμου και των κοινωνιών, στον ραγδαίο κοινωνικό-οικονομικό παγκόσμιο μετασχηματισμό.

Το περιεχόμενο της Κοινωνίας της Πληροφορίας δεν προσδιορίζεται εξάλλου μονοσήμαντα από την εκάστοτε τεχνολογία αιχμής, αλλά και από την αποδοχή και τη χρήση που της επιφυλάσσει η πολιτική, η οικονομία και η κοινωνία. Τα δίκτυα δεν συνιστούν αποκλειστικά τεχνολογικό φαινόμενο: πρόκειται για μία συμβολική μεταφορά για την αναπαράσταση ενός σύνθετου κοινωνικού φαινομένου
Η ψηφιακή εποχή των δικτύων, επιβάλλει έναν νέο διακανονισμό κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών σχέσεων.
Η ροή της πληροφορίας στο κράτος και στην κοινωνία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την ελευθερία της επικοινωνίας, της οργάνωσης της επικοινωνίας και της συμμετοχής σε αυτήν.
Ο κάθε πολίτης μπορεί να λαμβάνει μέρος σε όλες τις διεργασίες της Κοινωνίας της Πληροφορίας  και των δικτύων (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές, εργασιακές, ψυχαγωγικές) και να συνδιαμορφώνει την κοινωνία αυτή, όντας ενεργό μέλος της και όχι απλώς «χρήστης» των τεχνολογικών μέσων.
Με προεξάρχουσα πλατφόρμα το διαδίκτυο, η Κοινωνία της Πληροφορίας, συγκροτεί ένα νέο πεδίο επικοινωνίας, μία νέα «δημόσια σφαίρα». Στη βάση του αιώνα της πληροφορίας εμφανίζεται και εξαπλώνεται σε όλο τον πλανήτη η διαδικτυακή κοινωνία ως η κυρίαρχη μορφή κοινωνικής οργάνωσης της εποχής μας.


 Η διαδικτυακή κοινωνία είναι μια κοινωνική δομή αποτελούμενη από πληροφοριακά δίκτυα βασισμένα στις πληροφοριακές τεχνολογίες. Η παγκόσμια οικονομία στηρίζεται σε συνεργαζόμενα δίκτυα παραγωγής και διαχείρισης, στα οποία οι πολυεθνικές εταιρείες και τα βοηθητικά τους δίκτυα αποτελούν πάνω από το 30% του ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν) και περίπου το 70% του διεθνούς εμπορίου. Οι ίδιες οι εταιρείες δουλεύουν χρησιμοποιώντας τα δίκτυα. Οι μεγάλες εταιρείες αποκεντρώνονται με τη χρήση εσωτερικών δικτύων. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σχηματίζουν δίκτυα συνεργασίας, και έτσι διατηρούν την ευελιξία τους για όσο καιρό συγκεντρώνουν πόρους.
Η παραγωγικότητα και ο ανταγωνισμός προωθούνται έντονα από αυτή τη δικτυακή μορφή της παραγωγής, της διάδοσης και της διαχείρισης. Καθώς τα δίκτυα της νέας οικονομίας επεκτείνονται σε όλο τον κόσμο, εξαφανίζοντας σταδιακά, λόγω του ανταγωνισμού, τις λιγότερο αποτελεσματικές μορφές οργάνωσης, η νέα, δικτυωμένη οικονομία είναι αυτή που κυριαρχεί παντού.
Σε σχέση με την  «ηλεκτρονική δημοκρατία», μέσω της διεύρυνσης των καναλιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, οι νέες τεχνολογίες ενισχύουν βασικές διεργασίες, όπως η πληροφόρηση, η επικοινωνία, η διαβούλευση, η συστηματική ανταλλαγή απόψεων και τη λήψη αποφάσεων. Ιδίως η διαβούλευση και η λήψη αποφάσεων, ως συστατικό στοιχείο δημοκρατίας, εξυπηρετείται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι παράγοντες που δυσχεραίνουν την πολιτική συμμετοχή -όπως ο χρόνος, το μέγεθος, η γνώση και η πρόσβαση- μπορεί να ξεπεραστούν στην Κοινωνία της Πληροφορίας, συνεισφέροντας στη βελτίωση της επικοινωνίας ανάμεσα στην πολιτική κοινωνία και την κοινωνία των πολιτών.
Ο πολίτης μπορεί να επωφεληθεί από τη χρήση της τηλεπληροφορικής, με τη διασφάλιση της πρόσβασης σε κυβερνητικές πληροφορίες,τη δυνατότητα επικοινωνίας με τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του και τη συμμετοχή σε ηλεκτρονικές διαδικασίες διαβούλευσης ή ηλεκτρονικής ψηφοφορίας.
Η «αποτελεσματική άσκηση» του δικαιώματος συμμετοχής στην πολιτική έκφανση της Κοινωνίας της Πληροφορίας επιτάσσει τη θέσπιση και συμμετοχή σε θεσμοποιημένες διαδικασίες (“status activus processualis”, “status constituens”), που διαμορφώνουν το πολιτειακό γίγνεσθαι και την έννομη τάξη, με μέσα όπως η ενίσχυση των – ηλεκτρονικών – «κοινοτήτων» και πλαισίων δημοσίου διαλόγου ή η υιοθέτηση διαδικασιών ηλεκτρονικής εξ αποστάσεως ψηφοφορίας
Από τη δυνατότητα συμμετοχής στο νέο πεδίο δημοσιότητας και επικοινωνίας που συνιστά ο κόσμος των δικτύων εξαρτάται η ύπαρξη μιας σειράς δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, η ελευθερία της επικοινωνίας, η ελευθερία της έκφρασης και της πληροφόρησης, η ελευθερία της έρευνας, η οικονομική ελευθερία και η ελευθερία της εργασίας.
Στις τεχνολογίες τηλεπληροφορικής εναποτίθενται αντίστοιχα και πολλές προσδοκίες για μετασχηματισμό του «κοινωνικού κράτους» σε «πληροφοριακό κοινωνικό κράτος»Υπό την επίδραση των τεχνολογικών και συνακόλουθων κοινωνικό-οικονομικών εξελίξεων μεταλλάσσεται σταδιακά αλλά, ταυτόχρονα, και αναγκαστικά και η ίδια η έννοια και η «αποστολή» του Κοινωνικού Κράτους, κυρίως ως προς τις υποχρεώσεις της Πολιτείας. Η ρητή κατοχύρωση της αρχής του κοινωνικού κράτους ενισχύει την ερμηνεία του δικαιώματος συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας ως «κοινωνικού δικαιώματος». Εξ αυτού απορρέει η υποχρέωση , για άρση ή απάλυνση της «πληροφοριακής ασυμμετρίας», για «δίκαιη κατανομή της πληροφορίας»
Μία εξέλιξη που θα αποδεχόταν το ψηφιακό χάσμα « δεν θα ήταν φυσικά συνταγματικά ανεκτή, ακόμα και αν έλειπε από το κείμενο του Συντάγματος η διάταξη του άρθρου 5Α παρ. 2 Συντ., διότι θα συνιστούσε κατάφωρη παραβίαση της αρχής του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. α΄ Συντ.), που αποτελεί τη συνταγματική βάση για την εμπέδωση της «κοινωνίας του μη αποκλεισμού».
 Ο όρος «ψηφιακό χάσμα» (digital divide)  υποδηλώνει τη διεύρυνση της απόστασης που διαχωρίζει αφενός αυτούς που έχουν πρόσβαση στην πληροφορική τεχνολογία και το διαδίκτυο και δυνατότητα αξιοποίησής τους και αφετέρου τους «ψηφιακά αναλφάβητους». Στην Κοινωνία της Πληροφορίας η κατοχή πληροφορίας στο πλαίσιο της κοινωνικής συμβίωσης και της οικονομικής δραστηριότητας, έχει -πολύ μεγαλύτερη ή τουλάχιστον- την ίδια αξία και σημασία με την κατοχή άλλων υλικών-οικονομικών αγαθών και μέσων. Ο κίνδυνος του κοινωνικού αποκλεισμού εντείνεται όσο, όλο και περισσότερες δραστηριότητες μετατίθενται από την απτή πραγματική κοινωνία, στο διαδίκτυο.
Καθώς η εκπαίδευση, η πληροφορία, η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν καταστεί κρίσιμα μεγέθη ως πηγές παραγωγής αξιών (και ανταμοιβής) στην οικονομία και την διακυβέρνηση της πληροφορίας, το «χάσμα» αυτό ενέχει τον κίνδυνο επίτασης υφιστάμενων ανισοτήτων ή δημιουργίας νέων μεταξύ των ατόμων με επακόλουθο να επηρεάσει δραστικά την κοινωνική εξέλιξη. H εξέλιξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας και των δικτύων προσδιορίζεται, μεταξύ των άλλων, από την ικανότητα να εγκαθιδρυθεί και οργανωθεί η συνέργεια και η αλληλεπίδραση μεταξύ της τεχνολογικής καινοτομίας και των κοινωνικών αξιών.
Δεν υπάρχουν τεχνολογικές επαναστάσεις χωρίς πολιτισμικές μεταβολές. Οι επαναστατικές τεχνολογίες θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης και συλλογιστικής. Δεν πρόκειται για αυξητική διαδικασία, είναι όραμα, μια πράξη πίστης, μια επαναστατική χειρονομία. Η αγορά, όσο σημαντική κι αν είναι, δεν είναι το μόνο μέρος του πλανήτη. Ο αιώνας της πληροφορίας δημιουργήθηκε εν μέρει και διαμορφώθηκε οριστικά, από μια νέα νοοτροπία ανθρώπων, που έπαιξε σοβαρό ρόλο  στην ανάπτυξη του δικτύου των υπολογιστών, νέα νοοτροπία με ικανότητα κατανομής επεξεργασίας και με  αύξηση των δυνατοτήτων για καινοτομίες μέσω της συνεργασίας και της κατανομής έργου. Οι κοινότητες ελεύθερου κώδικα, με τα εκατομμύρια εθελοντών, τα δημόσια αγαθά και την νοοτροπία τους, ως το πνεύμα του 20ου αιώνα  της πληροφορίας, είναι η ουσιαστική επανάσταση στην ανακάλυψη του κόσμου των δικτύων, καθώς αυτός αναπτύσσεται σε αυτή την αβέβαιη αυγή της τρίτης χιλιετίας.
                                
  Η Ελλάδα προς την κοινωνία της πληροφορίας και των δικτύων.

Οι τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας αλλάζουν τον τρόπο εργασίας, διασκέδασης, επικοινωνίας και συναλλαγής, και μεταλλάσσουν τις βάσεις του οικονομικού ανταγωνισμού. Αποτελούν εργαλείο για τον εκσυγχρονισμό του κράτους και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, δημιουργούν νέους τρόπους εργασίας, νέες δεξιότητες, και την ανάγκη συνεχούς μάθησης και μεταβολής του εκπαιδευτικού συστήματος. Παράλληλα επιτρέπουν τη βελτίωση των υπηρεσιών στην υγεία, την πρόνοια, το περιβάλλον, και συµβάλλουν στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της ελληνικής γλώσσας.
Εν τούτοις σημειώνονται σοβαρές καθυστερήσεις στην αξιοποίηση των παραπάνω δυνατοτήτων που παρέχει η τεληπληροφορική άν και έχει εξαγγελθει  απο το 2001, οτι ως μέληµα της πολιτείας είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας που διαµορφώνεται να είναι µια κοινωνία για όλους, χωρίς διακρίσεις σε πληροφοριακά έχοντες και µη-έχοντες όπου διαφυλάσσονται τα δικαιώµατα του πολίτη καθώς και η ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης. Επίσης οτι η συνολική στρατηγική για την Κοινωνία της Πληροφορίας στηρίζεται σε βασικές αρχές: όπως, ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση για όλους, δηµιουργία περιβάλλοντος για την ανάπτυξη της καινοτοµίας και την άνθηση επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, διαφύλαξη ατοµικών ελευθεριών και λειτουργίας των δηµοκρατικών θεσµών.
 Καθυστερήσεις σοβαρότατες έχουν σημειωθεί  επίσης στους παρακάτω στόχους, παρ΄ όλες τις εξαγγελίες των κυβερνήσεων Ν.Δ.- ΠΑΣΟΚ  για την υλοποίηση των οποίων χρειάζεται συνεργασία δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα, σε µία κοινωνία των πολιτών που συµµετέχει στη διαµόρφωση του χαρακτήρα της Κοινωνίας της Πληροφορίας-Κοινωνίας δικτύων  και που σήμερα στην πραγματικότητα της γενικευμένης οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης της χώρας, η υλοποίηση τους καθίσταται  απολύτως αναγκαία:

! Βελτίωση των υπηρεσιών προς τον πολίτη και τις επιχειρήσεις (εκσυγχρονισµός της λειτουργίας του κράτους, µεγαλύτερη διαφάνεια).
! Καλύτερη ποιότητα ζωής (εφαρµογές τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας στην υγεία και την πρόνοια, το περιβάλλον και τις µεταφορές).
! Εκπαιδευτικό σύστηµα και έρευνα προσαρµοσµένα στην ψηφιακή εποχή (εκπαίδευση µε νέες τεχνολογίες, δικτύωση σχολείων και Πανεπιστηµίων).
! Δυναµική οικονοµική ανάπτυξη (δηµιουργία νέων επιχειρήσεων, ανάδυση νέων κλάδων, αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας).
! Αύξηση της απασχόλησης (νέες θέσεις εργασίας, βελτίωση και προσαρµογή των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναµικού στις νέες ανάγκες της αγοράς εργασίας, ανάπτυξη νέων µορφών εργασίας όπως η τηλε-εργασία).
! Ανάδειξη του ελληνικού πολιτισµού µε νέα µέσα (τεκµηρίωση της πολιτιστικής κληρονοµιάς, προστασία της ελληνικής γλώσσας, επαφή µε την οµογένεια).
! Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στα μέσα μαζικής επικοινωνίας (κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο, διασφάλιση πολυφωνίας και ελεύθερης έκφρασης).
! Ισότιμη συμμετοχή των περιφερειών στον παγκόσµιο χώρο (αποκέντρωση, ενθάρρυνση πρωτοβουλιών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο).
! Ανάπτυξη της εθνικής υποδοµής επικοινωνιών (πρωτοβουλίες αναπτυξιακού χαρακτήρα, εξορθολογισμός της αγοράς των τηλεπικοινωνιών, καθολική υπηρεσία).
! Προστασία των δικαιωµάτων του πολίτη και του καταναλωτή, διαφύλαξη συνθηκών ανταγωνισµού, δηµοκρατικός έλεγχος στην ψηφιακή εποχή.

Σχόλια

  1. Η Κοινωνία της Πληροφορίας, πέρα και από όλα τα άλλα, θεωρώ ότι μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη διεύρυνση της δημοκρατίας. Το διαδίκτυο, μπορεί να καταστεί βασικό στοιχείο άμεσης και "διαδραστικής" δημοκρατίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ καλό άρθρο. Νομίζω πιάνει όλες τις βασικές πτυχές. Βέβαια, αφήνει έξω τις συνέπειες που έχει το διαδίκτυο στην προσωπικότητα των εχόντων γρήγορη (sic) σύνδεση. Ουσιαστικά αυτό επιδεινώνει κι άλλο το "ψηφιακό χάσμα" .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ελπήνωρα ναι μπορεί να το κάνει μπορεί να λειτουργήσει αμεσοδημοκρατικά. Ήδη πολιτικά κόμματα το χρησιμοποιούν για να διαβουλεύονται και όχι μόνο για να ψηφίζουν. Η κοινωνίας μας ακόμα το φοβάται, στην ουσία δεν το ξέρει και του χρεώνει δαιμονικές ιδιότητες.
    Από την άλλη φέρνει κοντά ανθρώπους τους κάνει κοινωνούς απόψεων, σπάει στεγανά,μπορεί να κινητοποιήσει όπως έδειξαν και τα τελευταία γεγονότα στην βόρεια Αφρική, αλλά και παλιότερα. Τελικά οι εξουσίες το ανέχονται; Το φοβούνται αλλά δεν μπορούν να κάνουν και αλλιώς; Μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ως όπλο και αυτές;
    Δείμο έχεις κάτι επί αυτού;

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία