Η Ευρωπαϊκή Βαϊμάρη και το κόκκινο ευρώ

του Μάκη Ανδρονόπουλου  από το blog extrapolation

«… αυτές οι ίδιες δικές μας αξίες, αυτές που ως τώρα

είχαν πέραση, βρήκανε τις τελευταίες τους συνέπειες

στο μηδενισμό, καθότι ο μηδενισμός είναι το τελευταίο

λογικό κατάντημα των αξιών μας και του ιδανικού μας,

κι αυτό γιατί χρειάζεται πρώτα να περάσουμε από το μηδενισμόγια να νιώσουμε κατόπιν την αληθινή αξία

των «αξιών» αυτών στο παρελθόν… Οποιοδήποτε

θε’ να  ΄ναι το κίνημα τούτο, θα προβάλει μια μέρα

η ανάγκη νέων αξιών».

Φρειδερίκος Νίτσε, Ο ευρωπαϊκός μηδενισμός

Εγκυκλοπαιδικές εκδόσεις, 1962

Η ελπίδα: Η ευρωπαϊκή αριστερά, η πάλαι ποτέ ευρωκομμουνιστική, η μη μαρξιστική, η σοσιαλιστική, η σοσιαλδημοκρατική, η οικολογική, ακόμη και ένα μη ευκαταφρόνητο τμήμα της μαρξιστικής αριστεράς παρακολουθεί και στηρίζει εδώ και δεκαετίες τις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης γιατί πίστευε και εξακολουθεί να πιστεύει -αν και αντιλαμβάνεται πια ότι υπάρχει μια επικίνδυνη παρέκκλιση τα τελευταία χρόνια- ότι το ευρωπαϊκό πείραμα αποτελεί μια κρίσιμη καμπή στην ανθρώπινη ιστορία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκφράζει μια σημαντική ιστορική ανατροπή. Είναι η πρώτη «αυτοκρατορία», δηλαδή το πρώτο μεγάλο πολυεθνικό κρατικό μόρφωμα που συγκροτείται χωρίς το βαρύ τίμημα ενός πολέμου. Οι ΗΠΑ συγκροτήθηκαν μετά από ένα εμφύλιο πόλεμο, το Γερμανικό Ράιχ προέκυψε μετά τον γερμανο-αυστριακό πόλεμο του 1866, η Ιταλία μετά από την επανάσταση. Αλλά και τα εθνικά κράτη που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη ήταν μορφώματα των Βαλκανικών Πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίθετα, η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι μια πρωτόγνωρη ειρηνική διαδικασία συγκρότησης ενός μεγάλου πολυεθνικού μορφώματος, με επιταχύνσεις και πισωγυρίσματα, που οδεύει προς την ομοσπονδοποίηση.
Η ευρωπαϊκή ενοποίηση γινόταν αντιληπτή σε ολόκληρο τον κόσμο, τουλάχιστον μέχρι πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, σαν τη δυνατότητα συγκρότησης μιας νέας διεθνούς εξισορροπητικής δύναμης, με μεγάλη ιστορική εμπειρία που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην παγκόσμια ειρήνη και την ευημερία. Η Ευρώπη εκλαμβάνεται ως ποιοτική εξέλιξη στον ανθρώπινο πολιτισμό, ως δύναμη του «καλού». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένο το κοινωνικό μοντέλο που αναπτύχθηκε μεταπολεμικά στις ευρωπαϊκές χώρες, η αριστερά συμπαρατάχθηκε κριτικά και δημιουργικά στη μεγαλειώδη αυτή ιστορική διαδικασία, πιστεύοντας στον τελικό σκοπό της ευρωπαϊκής πατρίδας των εργαζομένων και των λαών της.
Η γοητεία αυτής της ειρηνικής ιστορικής διεργασίας είναι συγκλονιστική, γιατί τα τραύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν βαθιά και δεν έχουν απολύτως επουλωθεί, τα ψυχικά τουλάχιστον. Η ιστορική καχυποψία εξακολουθεί να υφίσταται. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Ευρώπη δίνει μια μάχη με τον εαυτό της, όμως τα πράγματα έχουν σαφώς ξεφύγει….

Η εκτροπή: Η ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς το 1992 έδειξε πολύ γρήγορα πως είχε έρθει η ώρα για μια μεγάλη κίνηση, το ενιαίο νόμισμα, το οποίο θα λειτουργούσε σαν επιταχυντής της οικονομικής ολοκλήρωσης, η οποία με τη σειρά της θα οδηγούσε και στην πολιτική ενοποίηση που σήμαινε περισσότερη δημοκρατία, περισσότερο κοινωνικό κράτος. Το ευρώ, όπως ήταν αναμενόμενο, ούτε στις ΗΠΑ άρεσε, ούτε στις αγορές, ούτε στους ευρωπαίους εργαζόμενους γιατί φόρτωσε στις πλάτες τους το ιδεολόγημα της ανταγωνιστικότητας. Η μείωση του εργατικού κόστους και του κοινωνικού κράτους έγιναν οι πυλώνες μιας πλασματικής ανταγωνιστικότητας που όμως σήμερα, όπως πολύ ωραία καταδεικνύει ο Martin Wolf, δεν αντιμετωπίζεται από τους «27».
Η σύμπτωση της δημιουργίας του ευρώ με την επιτάχυνση και την διάχυση της παγκοσμιοποίησης, ήτοι της απορύθμισης των αγορών και της μεταφοράς στις χώρες του κοινωνικού dumping ενός μεγάλου μέρους της παραγωγής, συνοδεύτηκε και από άλλες κρίσιμες εξελίξεις. Η παλιά γενιά των ευρωπαίων ηγετών αντικαταστάθηκε από νεώτερους κυνικούς πολιτικούς, γαλουχημένους στα finance και στα νέα χρηματο-οικονομικά εργαλεία που αποδείχθηκαν περίτεχνες πυραμίδες αλβανικού τύπου. Οι ηγετικές ελίτ εθισμένες στα bonus, στα naked CDS, στις offshore και στο τραπεζικό απόρρητο μέσω της διαπλοκής τους με τα media και το πολιτικό προσωπικό προχώρησαν στο όνομα του Μυστηρίου της Ανταγωνιστικότητας στην συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, στην ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας, στην απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, στην καταλήστευση των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά απέτυχαν. Η ευρωζώνη είναι καταχρεωμένη και η Ευρώπη πνίγεται στην ανεργία και στη φτώχια. Αυτές οι ελίτ επιδιώκουν τώρα σε κεντρικό επίπεδο πλέον την παράκαμψη των ευρωπαϊκών συνθηκών.

Ο αιφνιδιασμός: Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις έπιασαν στον ύπνο, τόσο τις βυθισμένες στην μακαριότητάς τους πολιτικές ελίτ,, όσο και ευρωπαίους εργαζόμενους. Το γερμανικό προλεταριάτο τελεί σε καταστολή μετά από μια δεκαετία λιτότητας, στη Γαλλία οι εργαζόμενοι πηδάνε από τα παράθυρα, στην Ισπανία το δυναμικό έχει εθιστεί σε μια χρόνια ανεργία στο επίπεδο του 20%, στη Βρετανία οι άνθρωποι βρίσκονται δεκαπέντε χρόνια σε τέλμα, στην Ιταλία τα πάντα εκμαυλίστηκαν από τον μπερλουσκονισμό και στην Ελλάδα κατέρρευσαν τα πάντα αποσαρθρώνοντας την κοινωνία. Οι ταξικές αντιθέσεις βγαίνουν από τη χειμερία νάρκη τους και η βία επανέρχεται στους δρόμους. Μόλις όμως τα χημικά διαλύονται στον αέρα, το φάντασμα της Ευρώπης εμφανίζεται τρομακτικό. Μοιάζει σεξουαλικά κακοποιημένη, θύμα ενδο-οικογενειακής βίας, ταπεινωμένη και άρρωστη. Οι ευρωπαίοι πολιτικοί, όλο και πιο στεγνοί και ακατανόητοι, όλο και πιο απόμακροι ακολουθούν τα σήματα των αγορών προς τον γκρεμό. Έτσι, η Ευρώπη μετά από τόσο αίμα, μετά από τόση βία, έφτασε να στηρίζει την ευρωπαϊκότητά της στο ευρώ!....

Η νέα Βαϊμάρη: Τόσο η πρόταση Μέρκελ-Σαρκοζί για την διάσωση της ευρωζώνης, όσο και η εναλλακτική των Μπαρόζο-Ρομπάι ούτε τις αδηφάγες αγορές θα ικανοποιήσουν, ούτε μακροπρόθεσμη λύση αποτελούν. Είναι λύσεις που θυμίζουν, αν δεν ταυτίζονται, με τις πολεμικές αποζημειώσεις που επέβαλαν με τη συμφωνία των Βερσαλλιών οι νικητές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη Γερμανία και οι οποίες έφεραν τον Αδόλφο Χίτλερ στην εξουσία. Έτσι, το αρχικό λάθος αντιμετώπισης του ελληνικού προβλήματος «μεταδόθηκε» ταχύτατα από την ατολμία και την αδυναμία της κας Μέρκελ να υπερβεί τα γερμανικά σύνδρομα και τα ηγεμονικά της σχέδια, με αποτέλεσμα να ρίξει ολόκληρη την ευρωζώνη στα δίχτυα των αγελαίων αγορών. Η «τελική λύση» που προκρίνει ο περιβόητος γαλλογερμανικός άξονας, αυτό το σύμπλεγμα αλληλοεξουδετέρωσης βαρέων ιστορικών πλεγμάτων, εκτός από τον παραλογισμό και την αλαζονεία της, -επειδή δεν μπορεί να περάσει πολιτικά και με το πρόσχημα της πίεσης των αγορών-, οδηγεί τους «17» της ευρωζώνης και τους «27» της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια «κατάσταση εξαίρεσης» από το κοινοτικό κεκτημένο, σε μια παράκαμψη των ευρωπαϊκών συνθηκών. Η «τελική λύση» φαίνεται ότι μόνο με διακρατικές συμφωνίες μπορεί να περπατήσει. Αλλά αυτό μοιάζει με τις άτυπες συμφωνίες των μαφιόζων. Επ΄ ουδενί δεν είναι Ευρώπη. Πρόκειται για μια μείζονα δημοκρατική εκτροπή που έχει το ιστορικό της ισοδύναμο στην κατάλυση της δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Η τραγωδία για την Ευρώπη είναι πως και πάλι είναι η «γερμανική μανία» που προκαλεί. Δυστυχώς, η ευρωπαϊκή διανόηση και η θεσμική αριστερά δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί τι παίζεται. Είναι ακόμη στην προ-προηγούμενη φάση, του δημοκρατικού ελλείμματος. Μόνο μερικοί σοβαροί αστοί ανησυχούν, όπως ο Σμιτ και ο Ντελόρ. 

Το κόκκινο ευρώ: Το ευρώ και η «κρίση» του είναι ένα κατ΄ εξοχήν πολιτικό ζήτημα. Η S&P άλλωστε υποβαθμίζει περισσότερο σταθμίζοντας την πολιτική αστάθεια παρά τα fundamentals των χωρών. Η κρίση του χρέους δεν μπορεί να λυθεί με εσωτερική υποτίμηση της τάξεως του 40% στην Ιταλία, την Ισπανία και μεθαύριο στη Γαλλία, όπως άλλωστε δείχνει το παράδειγμα της Ελλάδας. Όχι για λόγους κοινωνικής έκρηξης, αλλά για λόγους ύφεσης.
Η κρίση του χρέους έρχεται να καταδείξει πως χρειάζεται ένα νέο άλμα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Μέχρι τώρα το τιμόνι του ευρωπαϊκού σκάφους το κρατούσαν οι τραπεζίτες, ο τυχοδιωκτισμός των οποίων το οδήγησε στα βράχια. Οι πολιτικοί τρέμουν στην ιδέα ότι ίσως χρειαστεί να πιάσουν αυτοί το τιμόνι. Η πολιτική κατευνασμού (appeasement policy) αλά Τσάμπερλεν του γερμανικού ηγεμονισμού πάλι δεν οδηγεί πουθενά. Βέβαια, η αριστερά θα έπρεπε να έχει αποκαλύψει ποιοι κρύβονται πίσω από το μύθο των αγορών, ώστε να διευκολύνει τα πράγματα, αλλά δεν το έκανε. Έτσι, τώρα όλα μοιάζουν μοιραία. Γι΄ αυτό και μπορούν να ανατραπούν. Αν για παράδειγμα, άλλαζε στόχους η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αν οι «27» δήλωναν, μόνο δήλωναν, ότι τα τύπωναν ένα τρις ευρώ, οι αγορές θα έκαναν στροφή 180ο. Εννοείται ότι αυτά τα λένε οι Αμερικάνοι και έχουν δίκιο. Αλλά εκείνο που θα έλυνε το πρόβλημα οριστικά θα ήταν ένα «κόκκινο ευρώ», αλλά αυτό προϋποθέτει μια άλλη Ευρώπη που τα συστήματα δεν μπορούν ούτε να διανοηθούν, γιατί θα είναι άλλοι οι πρωταγωνιστές. Αλλά το ζήτημα θα το λύσει η ιστορία.