Σκόρπια στο κράτος η ερευνητική πολιτική
Πριν από μερικούς μήνες ψηφίστηκε με τεράστια πλειοψηφία από τη Βουλή ο νέος νόμος για την Ανωτάτη Εκπαίδευση. Οι αντεγκλήσεις που προηγήθηκαν και ακολούθησαν επισκίασαν το γεγονός ότι στον νόμο ψηφίστηκε με ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία μια πολύ σημαντικότερη διαρθρωτική μεταρρύθμιση: η θεσμοθέτηση του Ενιαίου Χώρου Εκπαίδευσης και Ερευνας.
Σύμφωνα με αυτήν τα Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚ) που είχαν μεταφερθεί από το υπουργείο «Ανάπτυξης» στο «Παιδείας», διορθώνονταν οργανικά με την Ανωτάτη Εκπαίδευση, με στόχο την όσμωση μεταξύ τους, για αποτελεσματικότερο συντονισμό.
Πριν όμως συμπληρωθεί ένας χρόνος, η μεταρρύθμιση αυτή δέχεται ένα καίριο πλήγμα με την εκ νέου παλιννόστηση των Ερευνητικών Κέντρων στο «Ανάπτυξης», από τις ίδιες πολιτικές δυνάμεις που την είχαν ψηφίσει 9 μήνες πριν. Και αυτό, σε μια στιγμή που υποτίθεται ότι η χώρα μας θα πρέπει να επενδύσει στην Εκπαίδευση - Ερευνα - Καινοτομία, ως την πλέον κοινότοπη συνταγή για να βγει από την κρίση. Ας συζητήσουμε, όμως, το θέμα αυτό στην ουσία του.
1. Σήμερα στη χώρα μας η Ερευνα είναι πολυδιασπασμένη σε διάφορα υπουργεία και υπηρεσίες (συνολικά 16 διαφορετικούς οργανισμούς και υπουργεία). Επιτελείται τόσο στα ΑΕΙ όσο και σε Ε.Κ. που ανήκουν στη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), αλλά και σε άλλα υπουργεία και υπηρεσίες.
2. Αυτή η διασπορά της έρευνας είναι αποδεδειγμένα αναποτελεσματική και εκφυλίζει την έρευνα σε παροχή αμφίβολων υπηρεσιών. Κοινά παραδείγματα που αποδεικνύουν το λανθασμένο αυτής της επιλογής είναι το ΕΘΙΑΓΕ του υπ. Γεωργίας, το ΙΓΜΕ κ.ά. Αυτή η πρακτική οδηγεί σε αλληλοεπικαλύψεις, απουσία συντονισμού, απουσία κοινού πλαισίου λειτουργίας και αξιολόγησης, σπατάλη των ελάχιστων πόρων που διατίθενται για έρευνα και καινοτομία.
3. Τα παραπάνω μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο αν συγκεντρωθούν όλες οι δραστηριότητες σε μια ενιαία αρχή, με ένα ενιαίο θεσμικό πλαίσιο. Αυτό θα οδηγήσει σε οικονομία κλίμακας, αποτελεσματικότητα και άρση των αλληλοεπικαλύψεων. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, πριν από λίγους μήνες είχαν προχωρήσει αναδιαρθρώσεις και συμπτύξεις στα Ε.Κ. της ΓΓΕΤ. Ημαστε σε αναμονή μιας δεύτερης ουσιαστικότερης αναδιάρθρωσης του συνόλου του ερευνητικού ιστού, που σήμερα υπάγεται σε άλλα υπουργεία, υπηρεσίες και ΑΕΙ.
4. Πριν καλά καλά ολοκληρωθεί αυτή η πρώτη φάση και πριν καλά καλά ορκιστεί η νέα κυβέρνηση, έχουμε τη μεταφορά της ΓΓΕΤ στο Ανάπτυξης. Μια κίνηση που εντείνει την πολυδιάσπαση και τη δυσλειτουργία και είναι αντίθετη στον εξορθολογισμό και στην εξοικονόμηση πόρων.
Γιατί όμως η Ερευνα να εντάσσεται στο υπουργείο Παιδείας; Είμαστε αναγκασμένοι να ξανασυζητάμε αυτονόητα και να «ανακαλύπτουμε την Αμερική».
Πολλοί και σημαντικοί για τη χώρα μας τομείς της έρευνας έχουν ανάγκη από υποδομές που δεν μπορούν να υποστηριχθούν θεσμικά από ΑΕΙ (βλ. Δημόκριτος, ΕΛΚΕΘΕ, ΙΤΕ...). Ταυτόχρονα, τα ΑΕΙ έχουν νέο επιστημονικό δυναμικό (φοιτητές) που η εμπλοκή τους στην παραγωγή έρευνας είναι πολύτιμη (όρεξη, ενθουσιασμός, μικρό κόστος). Και οι δύο χώροι πρέπει να έχουν πρόσβαση στα πλεονεκτήματα που παρέχει ο καθένας, ώστε να εξοικονομούνται δυνάμεις, να πολλαπλασιάζεται η αποτελεσματικότητα και να αυξάνεται η παραγωγικότητα.
Η ενοποίηση αυτού του χώρου μπορεί να γίνει μόνο μέσα στο υπ. Παιδείας. Σημαντικό τμήμα της ερευνητικής δραστηριότητας επιτελείται στα ΑΕΙ και τα Ε.Κ. συμβάλλουν, πρέπει να συμβάλουν και έχουν ως προορισμό να συμβάλουν στην εκπαίδευση (εκτός αν τα ΑΕΙ και η Ακαδημία μεταφερθούν στο... Ανάπτυξης). Επιπλέον, με τελευταίο ν/σ για τα ΑΕΙ θεσμοποιήθηκε η αλληλεξάρτηση των Ε.Κ. και ΑΕΙ, ώστε να ενισχυθούν η καινοτομία, η έρευνα και η εκπαίδευση. Η διοικητική αποσύνδεση, με δεδομένο το νέο θεσμικό πλαίσιο, δεν μπορεί παρά να δημιουργήσει δυσλειτουργίες, στρεβλώσεις και καρκινώματα.
Δυστυχώς, στην επιλογή μεταφοράς της ΓΓΕΤ στο Ανάπτυξης δεν θα πρέπει να αναζητήσουμε κάποιου υψηλού επιπέδου πολιτική ανάλυση. Θα πρέπει να αναζητήσουμε συντεχνιακά συμφέροντα απόκτησης προνομίων, τον φόβο απώλειας «φέουδων» εν όψει των επικείμενων συμπτύξεων και αναδιαρθρώσεων, τον φόβο του ενισχυμένου ελέγχου.
* Ο κ. Α. Μαχιάς είναι διευθυντής Ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου