Μουσική και φασισμός. Ανίερες συγγένειες;



(We don't need this) fascist groove thang*

του Αντώνη Ξαγά από το ΜΙC

"Ωχ, ένα ελάφι"! Τoν "έκπληκτo" λαθροθήρα του γνωστού ανεκδότου όταν εσυλλήφθη με την απαγορευμένη λεία στους ώμους θυμίζει η αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας μπροστά στην εκλογική ανάδυση του φασιστικού ...καιάδα. Και κάπως έτσι, βίαια, με ένα "εγέρθητου" τελείωσαν οι μέρες της αθωότητάς της. Για χρόνια πολλά φασιστικές, ρατσιστικές και εθνικιστικές ιδέες διακινούνταν και απενοχοποιούνταν, διατέμνοντας μάλιστα οριζόντια το πολιτικό σύστημα, το οποίο είχε εφησυχάσει πίσω από εθνικά στερεότυπα περί δήθεν ανοσίας του Έλληνα στις διαστροφές των ψυχρών ορθολογιστών "Δυτικών". Αυτά δήθεν δεν συμβαίνουν εδώ, στον ηλιόλουστο φιλόξενο Νότο...
Τώρα λοιπόν που άρκεσε μια σχετικά ήπια για τα ιστορικά μεγέθη οικονομική κρίση για να πάρει το τέρας μορφή, φρονώ πως ήρθε ο καιρός να αφήσουμε στην άκρη κατεστημένες πάγιες απόψεις και να αντικρίσουμε κατάματα τη νέα πραγματικότητα, όσο αποκρουστική κι αν μοιάζει.
Πριν από μερικά τεύχη του περιοδικού ΣΟΝΙΚ διάβαζα ένα κείμενο του Μάκη Μηλάτου το οποίο επίχαιρε για την επιστροφή στο προσκήνιο του πολιτικού τραγουδιού (με απωθεί ο όρος αλλά χάριν οικονομίας ας τον υιοθετήσουμε). Σκεφτόμουν πόσο δυσδιάκριτα είναι κάποιες φορές τα όρια μεταξύ καλλιτεχνικής έκφρασης και πολιτικής προπαγάνδας. Και παρόλο που αυτονόητα η μουσική είναι φορέας πάσης φύσεων ιδεών, τείνουμε να λησμονούμε την ύπαρξη της σκοτεινής πλευράς του φεγγαριού. Η "φωνή λαού" η οποία θα μετατραπεί σε τέχνη δεν είναι απαραίτητα εξ ορισμού σοφή... Και η κιθάρα ως όπλο (κατά Woody Guthrie) μπορεί να έχει πολλές χρήσεις...
Έχοντας επίγνωση ότι το θέμα είναι ...χταπόδι και ακόμη κι ένα βιβλίο-τούβλο θα δυσκολευόταν να το καλύψει πλήρως, θα προσπαθήσουμε εδώ σε πολύ αδρές γραμμές να σκιαγραφήσουμε τη σχέση μεταξύ του φασισμού και της μουσικής και να εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους ο φασισμός εκδηλώθηκε αισθητικά κι εκφράστηκε συμβολικά στον κόσμο των ήχων.


Για να θέσουμε τα πράγματα εξ αρχής κρυστάλλινα: Οι διαχωρισμοί στη μουσική είναι μορφολογικές και μεθοδολογικές κατασκευές, κατά συνέπεια "φασιστικό" είδος μουσικής δεν υπάρχει, ας ξεκινήσουμε με αυτό το κρατούμενο. Διατηρούμε επίσης απόσταση ασφαλείας από επικίνδυνες διπλές συνεπαγωγές: όταν το Α συνεπάγεται το Β, δεν ισχύει πάντοτε και το αντίστροφο.
Πέραν αυτής της βάσης όμως, ας αγνοήσουμε τα δεσμά της πολιτικής ορθότητας, ας βάλουμε στο τραπέζι τα μυωπικά γυαλιά του οπαδού και ας πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω από το αφελές και τραγικά ανιστόρητο επιχείρημα "δεν είναι όλοι έτσι". Γιατί χωρίς (προφανώς) να φτάνουμε σε γενικεύσεις και υπεραπλουστεύσεις, δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε τη σκληρή πραγματικότητα, ότι κάποια είδη μουσικής αποτελούν ένα λίαν φιλικό περιβάλλον επώασης για μια ποικιλία εύοσμων "ανθών". Δεν είναι τυχαίο ότι είδη όπως το black (ιδίως στην ...βλακ εκδοχή του) μέταλ ή το industrial ή το πανκ ή το gothic ή ακόμη και η φαινομενικά αθώα neofolk (όχι αυτή του Rufus, μην ανησυχείτε), έλκονται από το φασισμό όπως οι ...μύγες από την κοπριά. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι δεν συναντάς φασίστες στην ...twee pop ή στην (εκφυλισμένη κατά τους ναζί) τζαζ. Υπάρχουν συγκεκριμένοι ιστορικοί και κοινωνικοί λόγοι οι οποίοι δικαιολογούν αυτές τις κατανομές, πέραν φυσικά από την κάπως επιφανειακή παρατήρηση περί συνάφειας και έλξης μεταξύ ακραίων ακουσμάτων και ακραίων αντιλήψεων. Ο Burzum και ο Breivik δεν φύτρωσαν με παρθενογένεση...
Ως σύμπτωμα του νεωτερικού κόσμου και enfant terrible του 20ου αιώνα χαρακτηρίζει εύστοχα τον φασισμό ο Payne. Έτσι, στις αρχές αυτού του "αιώνα των άκρων" θα αναζητήσουμε κάποια νήματα που θα μας βοηθήσουν στην διερεύνησή μας.
Δύο ρεύματα της τέχνης συνέβαλαν, τροφοδότησαν και τροφοδοτήθηκαν γενναία από το φασισμό. Ο ρομαντισμός και ο μοντερνισμός. Αφορίζοντας ελαφρά θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι ο φασισμός συνιστά τις απόλυτα ακραίες, διεστραμμένες τους εκδοχές. Κι ας μοιάζουν με μια επιπόλαια ματιά ασύμβατες και αντιφατικές (άλλωστε κι ο φασισμός έχει τις πολλές του συνιστώσες). Η ουσιώδης τους διαφορά είναι απλά στη χρονοθέτηση της ουτοπίας, του Παραδείσου: στο μέλλον ή στο παρελθόν.

H συνέχεια του πολύ ενδιαφέροντος άρθρου εδώ

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία