Από το κρατικό μονοπώλιο στην ελεύθερη αγορά

  

Το κείμενο της Έλλης Ζερβουδάκη για την ηλεκτρική ενέργεια μας έβαλε σε σκέψεις. Νομίζω ότι το πρόβλημα δεν είναι η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, αλλά η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα που έχει να κάνει με το άνοιγμα των αγορών, με το άνοιγμα της ελληνικής κοινωνίας στον υγιή ανταγωνισμό. Θα συμφωνήσω με το Νίκο Βίττη στο ότι οποιαδήποτε ανάλογη δράση θα πρέπει να γίνει προσεκτικά, με καθαρές και εμπεριστατωμένες μελέτες. Στις μελέτες αυτές εκτός των άλλων θα πρέπει να προτείνονται λύσεις για τα προβλήματα μετάβασης από τον κρατικομονοπωλιακό τρόπο παραγωγής και διαχείρισης της ενέργειας, στις ανταγωνιστικές διαδικασίες ιδιωτικοποίησης, που είναι πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα. Φαντάζομαι ότι για να είναι ωφέλιμες για το κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να διασφαλίζουν κάποια βασικά πράγματα, όπως   1. Την αξιοπιστία των ιδιωτών που θα αναλάβουν το εγχείρημα, καθόσον στη χώρα των λαμόγιων πολλά λαμόγια θάρθουν για δουλειές. 2. Την αύξηση των θέσεων εργασίας μέσω των ανάλογων επενδύσεων. 3. Τη μείωση των τιμών με ταυτόχρονη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. 4. Τη διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων των εγαζομένων 5. Τη στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργή προστασία του περιβάλλοντος.

  

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι θέλουμε οι ιδιωτικές εταιρίες να έχουν κέρδη γιατί αυτά συνεπάγονται επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας και φυσικά έσοδα για το κράτος μέσω της άμεσης φορολόγησής τους. Καταλαβαίνω ότι στην Ελλάδα η λέξη «κέρδος» είναι σχεδόν βρισιά, αλλά χωρίς κέρδος δεν υπάρχει οικονομία, δεν υπάρχει αγορά. Η κρίση είναι ευκαιρία για να αποδομήσουμε το ιδιότυπο σοβιετικό μοντέλο πάνω στο οποίο δουλεύει χρόνια η ελληνική οικονομία και να περάσουμε στη νέα εποχή. Δεν θέλουμε να αντικαταστήσουμε το κρατικό μονοπώλιο με κάποιο ιδιωτικό. Αναζητούμε την δημιουργική πολυδιάσπαση. Στο δρόμο αυτό, ο ρόλος τους κράτους είναι σημαντικός, γι’ αυτό και οι μηχανισμοί ελέγχου πρέπει να είναι ισχυροί και υγιείς. Αυτό όμως συνεπάγεται βαθιά μεταρρύθμιση, στην ουσία επανίδρυση, όλων των δομών που εγγυώνται τα συμφέροντα των καταναλωτών και τον ελεύθερο και υγιή ανταγωνισμό. (leo)

Ο φίλος μου Μάκης Ανδρονόπουλος έχει ένα ενδιαφέρον  σχετικό κείμενο στο extrapolation  Δημοσιεύουμε στη συνέχεια το κείμενο που έστειλε ο Νίκος Βίττης στην «Αριστερή Σρουθοκάμηλο» και στη «Μαργαρίτα». Τον ευχαριστούμε θερμά και πιστεύουμε ότι συμβάλλει στο διάλογο.   

του Νίκου Βίττη

Διαβάζω αρκετά κείμενα τελευταία για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ. Δεν είμαι ειδικός, αλλά δεν έχω δει πουθενά να συζητούνται τα παρακάτω. Είναι περισσότερο προβληματισμοί, αλλά θα ήθελα οι υπέρμαχοι της ιδιωτικοποίησης να μου απαντήσουν - αν μπορούν. Σε κάθε περίπτωση νομίζω πως χρησιμοποιούμε ως επιχείρημα για την ιδιωτικοποίηση την κακή λειτουργία (οργάνωση) της επιχείρησης. Είναι όμως δύο διαφορετικά πράγματα. Αυτός που δεν μπορεί να επιβάλλει κανόνες λειτουργίας δεν θα μπορέσει να επιβάλλει και καλούς όρους πώλησης. Οι προβληματισμοί μου είναι οι εξής: 
1. Η χώρα αποτελείται από νησιά που η παραγωγή ρεύματος στα περισσότερα γίνεται με μαζούτ ή πετρέλαιο. Αυτό σημαίνει ότι το κόστος παραγωγής ρεύματος ανακατανέμεται με μικρή επιβάρυνση στο σύνολο των καταναλωτών. Αν ιδιωτικοποιηθούν κάποια εργοστάσια αυτό σημαίνει το εξής: ή ότι η τιμή θα έχει πλαφόν, και θα δίνεται πάλι ένα ποσοστό για την εξισορρόπηση της τιμή στα νησιά (καταλήγοντας πάλι στο ίδιο σχεδόν αποτέλεσμα με τη διαφορά ότι θα καρπώνεται το όποιο κέρδος κάποιος ιδιώτης) ή θα ανέβει η τιμή της κιλοβατώρας στα νησιά. Η διασύνδεση είναι λύση, τόσο για την εκμετάλλευση του αιολικού δυναμικού όσο και του ήλιου, ωστόσο, μπαίνουν ζητήματα περιβαλλοντικά και κόστους διασύνδεσης ενώ για ορισμένα νησιά θα ήταν λογικότερο να συνδεθούν με την Τουρκία. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει η όποια διασύνδεση να διασφαλίζει ότι τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας στα νησιά θα τεθούν σε ψυχρή εφεδρεία.

2. Αν υποθέσουμε ότι πωλούνται κάποια εργοστάσια σε ιδιώτες. Το ερώτημα είναι ποια εργοστάσια; Όλα τα εργοστάσια δεν είναι ίδια, είτε από άποψη τεχνολογίας, είτε από άποψη μεγέθους, είτε από άποψη προσδοκώμενου χρόνου λειτουργίας. Επιπλέον ο τρόπος οργάνωσης της παραγωγής (ορυχείων και εργοστασίων) είναι με ενιαίο τρόπο φτιαγμένος και χρειάζεται αναδιοργάνωση της λειτουργίας τους (βλ Καρδιά, Άγ. Δημήτριο που τροφοδοτούνται από το ίδιο ορυχείο). Εκτός αν τα ορυχεία μείνουν απέξω. Αλλά λιγνιτικό εργοστάσιο χωρίς πρώτη ύλη δεν νοείται. Και ποια κοιτάσματα και σε ποια απόσταση; Η πώληση μιας καλής μονάδας παραγωγής ενέργειας μακροπρόθεσμα μπορεί να έχει δυσανάλογα μεγάλη (οικονομική) επίπτωση στη λειτουργία της ΔΕΗ συνολικά.

3. Και καλά η παραγωγή. Ο λιγνίτης; Αυτός θα πωλείται ή θα δίνεται τζάμπα; Η περισσότερη γη που έχει απαλλοτριωθεί από το Δημόσιο και έχει πλέον κεφαλοποιηθεί στο ενεργητικό της ΔΕΗ τι θα γίνει; Θα μεταβιβαστεί στους ιδιώτες, θα νοικιαστεί, θα παραχωρηθεί κατά χρήση; Θεωρητικά όταν έχει παρέλθει ο λόγος απαλλοτρίωσης θα έπρεπε η γη να επανέλθει στους αγρότες. Οι αγρότες που μετατράπηκαν σε αστούς ή βιομηχανικούς εργάτες θε έπρεπε να έχουν τη δυνατότητα επιστροφής στις αγροτικές εργασίες. Είναι κοινωνικο-οικονομικό το θέμα. Και σε αυτό τον τομέα θα έπρεπε να υπάρχει πολιτική κατεύθυνση.

4. Εναλλακτικά, για μην πωληθούν οι υφιστάμενες μονάδες, θα δοθούν νέες άδειες πχ. στην Ελασσόνα ή στη Δράμα; Μας χρειάζεται τόση πλεονάζουσα παραγωγή; Γιατί; Για να πουλιέται φτηνά στη Γερμανία; Θα μετατρέψουμε και άλλες περιοχές σε Πτολεμαίδα; Με όλες τις περιβαλλοντικές συνέπειες σε αέριους ρίπους, στράγγιση υδάτων, όξινη βροχή; Γιατί να μην διατηρήσουμε ως back-up τον λιγνίτη αυτόν.

5. Η πώληση ενός υδροηλεκτρικού εργοστασίου θα έχει συνέπειες στη χρήση του νερού. Πχ στη λίμνη Πλαστήρα υπάρχει ανταγωνισμός στη χρήση του νερού (ύδρευση, άρδευση, παραγωγή ενέργειας). Ένας ιδιώτης δεν θα ενδιαφερόταν για τις άλλες χρήσεις, εκτός εάν στη συμφωνία υπάρχουν συγκεκριμένοι όροι. Και ποια είναι ο πιο σημαντική χρήση σε περίπτωση ανομβρίας; Θα είχαμε όρους αποζημίωσης για τη μη παραγωγή; Θα επιβάλλαμε επανατροφοδότηση της λεκάνης συγκέντρωσης υδάτων; Και πόση ποσότητα ύδατος θα συγκεντρωνόταν; Και την κατανάλωση ρεύματος για την επανατροφοδότηση ποιος θα την επιβαρυνόταν;

6. Οι ΑΠΕ έχουν υψηλή τιμή επιδότησης. Το κόστος αυτό βαρύνει τους καταναλωτές μέσω των λογαριασμών. Η αύξηση του λογαριασμού ρεύματος προέκυψε από τις υψηλές τιμές επιδότησης. Πως θα επωφεληθώ λοιπόν ως καταναλωτής; Ειδικά αν το συνδυάσω με επιπλέον, σε υβριδικές μονάδες (φυσικό αέριο + ΑΠΕ) δίνεται επίσης η τιμή επιδότησης ΑΠΕ ακόμη και αν το ποσοστό παραγωγής ενέργειας μέσω ΑΠΕ είναι μικρό. Αν αυτός είναι ο τρόπος προσέγγισης επενδύσεων μέσω ΑΠΕ τότε καλύτερα όχι. Επίσης, δεν υπήρχε κανένας σχεδιασμός χωροθέτησης, εγκατάστασης και δικτύωσης των ΑΠΕ με πλείστες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τέλος, σε ότι αφορά τις θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια κατασκευής των έργων τοποθέτησης είναι σχετικά αρκετές. Στη φάση λειτουργίας είναι ελάχιστες. Πχ ένα μεγάλο αιολικό πάρκο σε ένα νησί σε φάση λειτουργίας προβλέπει 15 μόνιμες θέσεις εργασίας και άλλες 15 περιστασιακά. Μια καλή τοπική ξενοδοχειακή μονάδα προσφέρει περισσότερες θέσεις εργασίας και τα χρήματα μένουν στον τόπο.

Θα ήθελα να δω μια πραγματικά πλήρη χρηματοοικονομική μελέτη επί του θέματος αντί να ακούω αερολογίες. Βάζοντας μέσα όλα (ακόμη και το εμπόριο ρύπων) Μόνον έτσι θα φανεί ποιος επωφελείται τελικά. Χωρίς να είμαι οικονομολόγος κατανοώ ότι επιτυγχάνουμε κέρδος λειτουργώντας με οικονομίες κλίμακας, όπως είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση η μονοπωλιακή παραγωγή ρεύματος. Καλώς ή κακώς έτσι έχει στηθεί. Η αποδόμηση του τρόπου αυτού οργάνωσης θέλει προσοχή.

Νίκος Βίττης

Ειδικός Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη

Δείτε και εδώ: 

http://www.energypolicyblog.com/2010/06/06/discussion-on-the-deregulation-of-electricity-markets/