Λατέρνα φτώχεια και γαρύφαλλα



 Γιάννης Παπαθεοδώρου

Μετά το φιάσκο της Κύπρου και τον εγκλωβισμό σε έναν ευρωσκεπτικισμό που μοιραία οδηγούσε, και πάλι, στο φλερτ με την έξοδο από την ευρωζώνη και το ευρώ, ο ΣΥΡΙΖΑ ανακάλυψε μια νέα προοπτική στη στρατηγική του : τη «συμμαχία του Νότου». Γυρνώντας από την πορτογαλική επέτειο της «επανάστασης των γαρυφάλλων», ο Αλέξης Τσίπρας, ανακοίνωσε την πρόθεσή του να πρωταγωνιστήσει σε αυτή τη νέα πολιτική πρωτοβουλία θεωρώντας πως αυτή θα είναι η λύση για την «έξοδο από τα μνημόνια» αλλά και το ανάχωμα απέναντι στη γερμανική κυριαρχία. Το σενάριο είναι απλό ∙ κάτι σαν το μυθιστόρημα «Βόρειοι και Νότιοι» στην παλιά τηλεοπτική εκδοχή του : «εκπληκτικές σκηνές μάχης, ανεκπλήρωτοι έρωτες, αμείωτη δράση». Μετά τη γοητεία του λατινοαμερικάνικου «τσαβίσμο», μετά τους λαφαζανικούς ύμνους για την κυπριακή «κάλπικη λίρα», ο ΣΥΡΙΖΑ, για μια φορά ακόμη, εκδηλώνει τον αντιευρωπαϊκό πλέον εκτροχιασμό του, επενδύοντας τις ψευδαισθήσεις του στο «μέτωπο του Νότου».
Τα προβλήματα αυτής της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ είναι γνωστά και προφανή. Τα αναλύει σωστά και ψύχραιμα ο Κώστας Χαϊνάς σε πρόσφατο άρθρο του,[1] τονίζοντας ότι ο ΣΥΡΙΖΑ α) αναπαράγει όλα τα στερεότυπα μεταξύ «Βορείων» και «Νοτίων», υποστηρίζοντας έτσι τους πιο ακραίους συντηρητικούς κύκλους που επιθυμούν την ανάσχεση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης και τη διάσπασή της σε διαφορετικές «ζώνες ταχυτήτων» β) επιμένει στη μετατροπή της διαπραγμάτευσης σε «εκβιασμό», χωρίς να εξηγεί επαρκώς γιατί «οι βόρειοι» θα βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη και γ) αποκρύπτει τις εσωτερικές και ενδογενείς αιτίες της κρίσης, που βέβαια είναι διαφορετικές σε κάθε χώρα. Δεν χρειάζεται, τέλος, να προσθέσουμε πως αυτή η πρωτοβουλία είναι μια «συμμαχία χωρίς συμμάχους»[2], αφού, ως τώρα, κανείς δεν έχει ανταποκριθεί στο κάλεσμα του ΣΥΡΙΖΑ. (Αντίθετα, προς το παρόν, το μόνο πρόβλημα είναι το πώς θα γίνει η επικείμενη συνάντηση του Τσίπρα με τον Γκρίλο, χωρίς ο αρχηγός της ελληνικής αξιωματικής αντιπολίτευσης να εκτεθεί στην αρνητική δημοσιότητα που θα εκπέμψει η λαϊκιστική δημαγωγία του ιταλού πολιτικού κλόουν). Δεν θα με απασχολήσει όμως εδώ η νέα επινόηση του ΣΥΡΙΖΑ και η προσδοκία πιθανών ρεαλιστικών συμμαχιών ∙ η «ρεαλιστική στροφή» του άλλωστε τέλειωσε προτού καν αρχίσει, και οι πραγματικές συμμαχίες δεν υπάρχουν. Θα επικεντρωθώ, επομένως, σε ένα άλλο φαινόμενο που σχετίζεται άμεσα με την ανάκαμψη του νέο-αριστερισμού ως συστατικού στοιχείου της πολιτικής του.
Είναι φανερό πως η νέα πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ εδράζεται πάνω σε μια σταθερά εδραιωμένη και ευρέως διαδεδομένη «πολιτική των παθών» : στην κριτική των «ισχυρών» του Βορρά. Ο πυρήνας αυτής της συγκινησιακής εκδοχής για την πολιτική ανάλυση της πραγματικότητας συρρικνώνει τον ευρωπαϊσμό της αριστεράς σε ένα νέο γεωπολιτισμικό μανιχαϊσμό, που ταυτίζει την απειλή με μια συγκεκριμένη α-πολιτική τοπογραφία της κρίσης : η κρίση δεν πια είναι ένα διακύβευμα πολιτικών δυνάμεων, ένα ανταγωνιστικό πεδίο ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά, αλλά μια αντιπαράθεση με τους «βόρειους» εταίρους της ίδιας ευρωπαϊκής οικογένειας.

Προωθώντας αυτή τη λογική, ο ΣΥΡΙΖΑ εισάγει για πρώτη φορά επίσημα στη ρητορική του μια εσωτερική «ενδο-ευρωπαϊκή ξενοδοφοβία»[3], που βεβαίως καλύπτει ένα επικίνδυνο μείγμα από εθνοταυτοτικές αναδιπλώσεις, άρση της εμπιστοσύνης για αντιπροσώπευση, και βέβαια επένδυση στο αντιπολιτικό φαντασιακό των «νότιων αγανακτισμένων». Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως στον κ. Τσίπρα χρωστάμε και δύο άλλες ενδιαφέρουσες διατυπώσεις. Με αφορμή την Κύπρο, δήλωσε πως οι εταίροι μας είναι «γκάγκστερς», και, βέβαια, με κάθε ευκαιρία δεν παραλείπει να υπενθυμίζει πως οι μετέχοντες στην τρικομματική κυβέρνηση είναι «μερκελιστές».

Η επιμονή μάλιστα σε τούτη την στερεοτυπική (και τυπικά γερμανοφοβική) θέση δεν είναι βέβαια αθώα, καθώς προσπαθεί να ανασύρει τα υπόγεια ρεύματα μιας κοινωνίας που πάλεψε το ναζισμό στη διάρκεια του Β’ παγκόσμιου πολέμου και της εθνικής αντίστασης. Θα άξιζε μάλιστα να περισυλλέξει κανείς όλα αυτά τα ακραία μοτίβα της «αντιμνημονιακής» ρητορικής, που απορρέουν από μια καρικατούρα αντιστασιακής μνήμης («κυβέρνηση δωσιλόγων», «δεύτερη κατοχή», «γερμανοτσολιάδες» κλπ) για να δει πως συγκλίνουν σε αυτό που ο Πιέρ Αντρέ Ταγκίεφ ονομάζει προσφυώς : «ναζιστικοποίηση του αντιπάλου». Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.  
Εγκαταλείποντας οριστικά τις καταστατικές θέσεις του ευρωκομμουνισμού για μια την Ευρώπη που διαπερνάται στο σύνολό της από τους δημοκρατικούς αγώνες των προοδευτικών κοινωνικών μετώπων, ο ΣΥΡΙΖΑ επιστρέφει στην αριστερίστικη δογματική θέση της επιλεκτικής «συμμαχίας του Νότου», αρνούμενος το πολύπλοκο και συχνά αντιφατικό παιχνίδι ρήξης και ανασύνθεσης των πολιτικών συσχετισμών ∙ ένα παιχνίδι συνδεδεμένο πάντα με το ιδιαίτερο στάδιο εμβάθυνσης της ίδιας της κρίσης.

Ωστόσο, η «συμμαχία του Νότου» έχει κι ένα άλλο πρόβλημα. Στα σημερινά συμφραζόμενα της Ευρώπης, ο νέος αντιευρωπαϊσμός δεν εκφράζεται μόνο με αποσχιστικές τάσεις αλλά και με την αξιοποίηση της ίδιας της κρίσης της ευρωπαϊκής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και του πολιτικού φιλελευθερισμού. Ο νέος αντικαπιταλιστικός ηθικισμός που πρεσβεύει ο ΣΥΡΙΖΑ συσπειρώνεται γύρω από οριζόντιες μορφές διαμαρτυρίας του «νότου», ως εάν το μόνο ενοποιητικό στοιχείο κοινής δράσης να ήταν το «Μνημόνιο», και όχι η ίδια η ευρωπαϊκή κρίση χρέους που απειλεί να τινάξει στον αέρα όλη την Ευρώπη. Η λαϊκιστική υπεραπλούστευση («βόρειοι θύτες vs νότια θύματα») εξελίσσεται, έτσι, σε μια νέα μορφή συσκότισης του πραγματικού προβλήματος : στην Ευρώπη (αλλά και στη Δύση) αυτή τη στιγμή διεξάγεται η πιο σοβαρή σύγκρουση ανάμεσα στο δημοκρατικό έλεγχο των αγορών και στην πλήρη αυτονόμησή τους. Η διαπάλη αυτή συνοδεύεται μια κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική. Διαβρώνει θεσμούς και κεκτημένα όλης της μεταπολεμικής Ευρώπης, οδηγώντας τα έθνη-κράτη αλλά και τα πολιτικά συστήματα σε διαρκείς ανακατατάξεις. 
Από αυτή την άποψη, το μέτωπο του ευρωπαϊσμού, ακόμη και στην φεντεραλιστική εκδοχή του, είναι το μόνο ανάχωμα για τη διατήρηση μιας θεμελιώδους δημοκρατικής προσδοκίας για να συγκρατήσουμε τη μόνη ρεαλιστική ουτοπία που γέννησε ο μεταπολεμικός κόσμος : την Ενωμένη Ευρώπη. Και ως προς αυτό το αίτημα, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει πια να προσφέρει τίποτε άλλο, παρά μόνο «λατέρνα, φτώχεια και γαρύφαλλα».
    
Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου διδάσκει Νεοελληνική Φιλολογία
στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων


[3] Βλ. Pierré –Andre Taguieff, Ο νέος εθνικολαϊκισμος, επιμ-μτφρ. Αναστασία Ηλιαδέλη-Ανδρέας Πανταζόπουλος, Επίκεντρο, Αθήνα, 2013, σ. 59. 

Σχόλια

  1. Χρύσιππος Μπάρκας6 Μαΐου 2013 στις 3:47 μ.μ.

    Η ΔΗΜΑΡ δεν ξέρω τώρα τελευταία αν αναπαράγει στερεότυπα ή παράγει μόνο πολιτική και προς τούτα έχω αρχίσει να ανησυχώ.
    Ποιος τον χέζει τον ΣΥΡΙΖΑ στο κάτω-κάτω, διότι αν αρχίσουν οι επενδύσεις και οι καινοτομίες, ο τελευταίος θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ΧΠ: Το μέτωπο απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να είναι πάντοτε σε ισχύ. Αλλά αυτό δεν είναι άλλοθι για τη μη παραγωγή πολιτικής. Παρατηρώ με θλίψη αναμασήματα και ατολμία. Η λατρεία του κράτους και η αποφυγή μεταρρυθμίσεων στοιχειώνει την κάθε Αριστερά.

      Διαγραφή
  2. "Δημοσκοπική" πολιτική, που βλέπει το δένδρο και χάνει το δάσος.
    "Η ορμητική άνοδος των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) ως ισχυρών οικονομικών δυνάμεων στην παγκόσμια αγορά, την ώρα που τα δύο παραδοσιακά κέντρα της Δύσης (ΗΠΑ και Ευρώπη) εξασθενούν και ακολουθούν εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους οικονομικές στρατηγικές, είναι η τεράστια και πολύ σύνθετη μεταβολή: Μπροστά στην παγκόσμια αυτή αλλαγή, οι αλληλοκατηγορίες «Βόρειων» και «Νότιων» στην Ευρώπη θυμίζουν ενδοοικογενειακή διαφωνία, τη στιγμή που έξω από το σπίτι γίνεται χαμός και αλλάζει ο χάρτης όλης της πόλης".

    Η Ευρωπαϊκή κρίση, ο πολυ-πολικός κόσμος, η αβέβαιη ηγεμονία
    http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2013/04/blog-post_23.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η απόλυτη αντιστροφή της σχέσης αιτίου-αιτιατού: "Φταίει το Μνημόνιο για την (ελληνική) κρίση, και όχι η κρίση για το Μνημόνιο. Αν το εξαφανίσουμε, θα μας λυθεί το πρόβλημα".

    Εκτός από -βέβαιη- ανικανότητα πολιτικής ανάλυσης και διατύπωσης εναλλακτικής πρότασης, η μονόχορδη αυτή εμμονή αποτελεί και κουτοπονηριά απέναντι σ' αυτούς που απευθύνεται.
    Τρία χρόνια πέρασαν και ακόμη δεν μπορώ να χωνέψω το γεγονός ότι κάτι τέτοια έχουν την πέραση που έχουν!

    Αλίκη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η επίφαση του αποστασιοποιημένου διανοητή είναι πια επικίνδυνη φρεναπάτη, το σοφιστικό-σχετικιστικό "ναι μεν αλλά" που απαξιώνει και, τάχα, εξουδετερώνει την αλλιώτικη σκέψη δεν είναι παρά τοξικές υποκρισίες.
      Προσοχή!

      Διαγραφή
  4. Πραγματικά δεν ξέρω αν πρέπει να ασχολείται οιοσδήποτε σοβαρός άνθρωπος με τις κυβιστήσεις του συριζα, είναι σαν να προσπαθείς να πείσεις ότι ο Γούντυ Άλλεν με το πιστόλι απο σαπούνι καθώς βρέχει μάλιστα δεν είναι συστημικός κίνδυνος. Είναι ολοφάνερο ότι τα παιδιά "παίζουν" με ότι τους πέφτει μπροστά τους και νομίζουν ότι θα τους φέρουν ψήφους. Για μένα είναι φανερό ότι "παίζουν", δεν με πείθουν με τίποτε - εκτιμώ ούτε κανέναν απο τους διατριβιούντες την "μαργαρίτα". Το κακό είναι ότι πείθουν ΟΛΟΝ εκείνο τον κόσμο που πιστεύει ότι παγκόσμιες δυνάμεις συνωμοτούν εις βάρος μας, ότι μας χρωστάνε κι απο πάνω κλπ κλπ. Κι αυτοί δυστυχώς είναι πολλοί. Χειρότερα : Όταν θα αναγκαστούν να κάνουν την γεναία κολοτούμπα η μόνη εναλλακτική θα είναι οι νεοναζί.
    Μπάμπης
    ΥΓ Makis, Γιατί σταμάτησες να σχολιάζεις;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μπάμπη πολύ σωστό αυτό το τελευταίο. Αν απογοητεύσουν τον κόσμο που τους ακολουθεί και περιμένει την κατάργηση του μνημονίου με ένα νόμο, τότε η μόνη καταφυγή είναι οι νεοναζί, πράγμα που έγινε εξάλλου και στην Γαλλία. Μόνο που εδώ δεν είναι απλώς ρατσιστές και ακροδεξιοί, αλλά νεοναζί. Θάναι πρόβλημα. Αλλά οι λαοί έχουν και την Αριστερά που τους αξίζει.

      Διαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία