Ποια γραφή διδάσκουμε;


 του Τάσου Ανθουλιά

Τον Σεπτέμβριο του 1989, σε ένα διεθνές συνέδριο που είχα συνδιοργανώσει στη Ρόδο, είχα θέσει δύο πολύ προκλητικά ερωτήματα. Το ένα ήταν: «Χρειαζόμαστε πραγματικά τη γραφή;».
Λίγους μήνες πριν είχα πάει στο Άμστερνταμ για να παρακολουθήσω μια μεγάλη έκθεση (με παράλληλα σεμινάρια) για τις δυνατότητες χρήσης των υπολογιστών στην εκπαίδευση.
Εκεί, ένα απόγευμα, γυρίζοντας στο ξενοδοχείο και πηγαίνοντας στο δωμάτιό μου, είδα στην άκρη του διαδρόμου μια καμαριέρα να κρατάει κάτι στο χέρι της και να μιλάει. Επηρεασμένος από το κλίμα της τεχνολογίας, μέσα στο οποίο βρισκόμουν εκείνες τις μέρες, φαντάστηκα πως ήταν κάποιο μηχάνημα για την εσωτερική λειτουργία του ξενοδοχείου – και ήμουνα περίεργος.
Τη ρώτησα, λοιπόν, ευγενικά τι ακριβώς έκανε. Μου απάντησε απλά πως ήταν από την Αργεντινή, χρησιμοποιούσε ένα κασετόφωνο και έγραφε μια κασέτα να τη στείλει στη μητέρα της. Μου εξήγησε πως μπορούσε να της πει πολύ περισσότερα πράγματα απ’ όσα θα της έλεγε σε ένα γράμμα και, επιπλέον, η μητέρα της θα χαιρόταν να ακούει τη φωνή της.
Σήμερα, είκοσι πέντε χρόνια μετά, η καμαριέρα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει γι’ αυτή την επικοινωνία το Skype, ώστε επιπλέον να τη βλέπει η μητέρα της.
Θυμάμαι πως, όταν πήγαινα σχολείο, έβλεπα τους ενήλικες να χρησιμοποιούν το BIC, τη μεγάλη εφεύρεση του στυλό διαρκείας, ενώ το σχολείο επέμενε για κάποια χρόνια να χρησιμοποιούμε τα δύο είδη από τις πένες, βουτώντας τες σε μελανοδοχεία.
Φυσιολογικά, η επιλογή του εργαλείου που θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενός κειμένου εξαρτάται από τα ακόλουθα κριτήρια:
α) Την ευκολία χρήσης (φιλικότητα) του εργαλείου.
β) Την ποσότητα των πληροφοριών, την οποία μπορεί να μεταφέρει αυτό το κείμενο που έχει κατασκευαστεί με το συγκεκριμένο εργαλείο.
Το πρόβλημα, φυσικά, δεν είναι αν χρειαζόμαστε πραγματικά τη γραφή, αλλά ποια γραφή χρειαζόμαστε. Και όταν λέμε γραφή δεν εννοούμε μόνο την παραγωγή λογοτεχνικών κειμένων που αποτελούν ένα πάρα πολύ μικρό ποσοστό των κειμένων που παράγονται σήμερα.
Ποια γραφή, λοιπόν, χρειαζόμαστε; Το σκάλισμα πάνω σε πέτρα; Το ψήσιμο του χαραγμένου πηλού; Τη ζωγραφική πάνω σε πάπυρο; Τη γραφή με το φτερό μιας χήνας; Τη χρήση μολυβιού ή τη χρήση ενός πληκτρολόγιου;
Κι όμως, η ελληνική εκπαίδευση, που αρνιόταν κάποτε να φύγει από τις πένες και να πάει στο BIC, τώρα αρνιέται να φύγει από το BIC και να πάει στο πληκτρολόγιο.
Αλλά η σημερινή γραφή δεν αποτελείται μόνο από γράμματα – αποτελείται, επίσης, και από αναρίθμητα σύμβολα, τα οποία καθημερινά αυξάνονται. Ένα κείμενο μπορεί να εμπλουτιστεί από σχέδια, εικόνες, σύμβολα κλπ. Ακόμα και η σελιδοποίησή του προσφέρει σημαντικές πληροφορίες. Προφανώς, το κατάλληλο εργαλείο για την παραγωγή ενός τέτοιου κειμένου είναι ο υπολογιστής.
Ποιος, όμως, μπορεί να είναι ο κατάλληλος εκπαιδευτικός που θα διδάξει τη νέα γραφή;
Ποιος νομίζαμε πως ήταν ο κατάλληλος για να διδάξει τη γραφή με το μολύβι; Εκείνος που ήξερε τη χημική σύσταση του μολυβιού, εκείνος που ήξερε να το κατασκευάζει, εκείνος που το πούλαγε στην αγορά ή ο δάσκαλος και ο φιλόλογος, αφού γραφή δεν είναι απλώς η σχεδίαση γραμμάτων, αλλά η παραγωγή κειμένων που εκφράζουν κάποιο συγκεκριμένο περιεχόμενο;
Γιατί σήμερα πετάμε στους πληροφορικάριους (που, ως γνωστόν, δεν έχουν καμιά σχέση με τον λόγο και δύο στις τρεις λέξεις που χρησιμοποιούν είναι από την αγγλική ειδική ορολογία) την ευθύνη της διδασκαλίας της γραφής στον υπολογιστή;
Μήπως διότι η πλειοψηφία των δασκάλων και των φιλόλογων είναι άσχετη με την τεχνολογία, δηλαδή επιμένει να ανήκει σε μια εκπαίδευση άλλης (ξεπερασμένης για πάντα) εποχής;
Μήπως επειδή το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας ανήκει σε μιαν άλλη (ξεπερασμένη για πάντα) εποχή;
Η γραφή με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου είναι πολύ διαφορετική και ως προς τις ψυχοκινητικές δεξιότητες που απαιτούνται (διαφορετική χρήση των χεριών και των δαχτύλων) και ως προς τον τρόπο οργάνωσης της σκέψης για την παραγωγή ενός γραπτού κειμένου. Θα μου πείτε, βέβαια, ποιος ενδιαφέρεται να ασχοληθεί με τέτοιες «λεπτομέρειες»;

Υ.Γ. Ένα από τα προβλήματα που είχα όταν, πριν λίγα χρόνια, έκανα κάποια σεμινάρια σε απόφοιτους λυκείου για τη χρήση του Word, ήταν να τους δώσω να καταλάβουν την έννοια της παραγράφου (δηλαδή τη χρήση του enter) και τη σημασία της σε ένα κείμενο. Επέμεναν να πατούν το enter για να αλλάζουν γραμμή – γι’ αυτούς κείμενο σήμαινε μια σειρά από λέξεις (ριγμένες όπως-όπως) που σχηματίζουν γραμμές...

Σχόλια

  1. Η ερωτηση εχει απαντηθει απο την επιστημη: δεν υπαρχει ουτε μια (σοβαρη) ερευνα δημοσιευμενη σε (εγκριτο) επιστημονικο περιοδικο που να εχει βρει οτι η τεχνολογια και τα gadgets βελτιωνουν την εκπαιδευση των νεων. Υπαρχουν ομως ερευνες που εχουν βρει το αντιθετο. "The best schools in the world are light in technology" (με πολλα BICS). Χωρις παιδεια το Word ειναι μια ακομα περιπτωση GIGO (garbage in garbage out).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αγαπητέ φίλε
      (α) Έχετε δίκιο. Χωρίς παιδεία είναι αδύνατο να κατανοηθεί έστω και το πιο απλό κείμενο, όπως το παραπάνω.
      (β) Πιθανόν να βρείτε και ανθρώπους που υποστηρίζουν πως για να υπάρξει σοβαρή παιδεία πρέπει να αντιγράφουμε βιβλία στα μοναστήρια, όπως γινόταν στον Μεσαίωνα. Άβυσσος το μυαλό του ανθρώπου.

      Διαγραφή
    2. Και εσεις εχετε δικιο. Βλεπετε την γραφη σαν ενα μεσο εκδοσης, μονταζ (editing) κειμενου με εικονες και σχεδια, και αναπαραγωγης και αντιγραφης κειμενων η βιβλιων. Τοτε ο υπολογιστης ειναι το καταλληλοτερο μεσο, αχτυπητο. Νομιζα οτι μιλαγατε για τη γραφη σαν τροπο εκφρασης λογου και σκεψης, αμεσα συνδεδεμενο και παραλληλα αναπτυσσομενο με τη μαθηση. Με συγχωρειται.

      Διαγραφή
  2. Πάντως, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, η αρχική χρήση του enter ήταν για να αλλάζεις γραμμές, όχι παραγράφους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αγαπητέ φίλε
      Μήπως μπορείτε να μου πείτε πότε χρησιμοποιούσαν το enter για να αλλάξουν γραμμή και όχι παράγραφο;
      Προφανώς είμαι πολύ νέος (69 χρόνων) και δεν πρόλαβα αυτή τη χρήση.

      Διαγραφή
    2. Αγαπητέ φίλε
      Εδώ και πολλά χρόνια σηκώνω ψηλά τα χέρια, καταλαβαίνοντας πως είναι πολύ δύσκολο (σχεδόν αδύνατο) να κάνει κανείς στην Ελλάδα έναν σοβαρό διάλογο για σοβαρά και ουσιαστικά πράγματα.
      Απλώς γράφω πότε-πότε, όπως ένας ναυαγός ρίχνει μια μποτίλια στο πέλαγος.
      (Η διαφορά μου με τον ναυαγό είναι πως ο ναυαγός το μόνο που κάνει είναι να περιμένει ελπίζοντας, ενώ εγώ το μόνο που ελπίζω είναι να ακούω ασυναρτησίες. Φαίνεται πως χρειάζεται να σας εξηγήσω πως οι απόφοιτοι λυκείου, στους οποίους έκανα σεμινάρια, δεν είχαν ποτέ τους πιάσει, φυσικά, μια γραφομηχανή και έψαχναν για να βρούν πού είναι κάθε γράμμα. Και, βέβαια, στις χειροκίνητες γραφομηχανές δεν υπήρχε κανένα πλήκτρο Enter για την αλλαγή γραμμής - η αλλαγή γινόταν με έναν ολόκληρο μοχλό.).
      Το εξωφρενικό, όμως, είναι να βλέπει κανείς ανθρώπους που προσπαθούν να δικαιολογήσουν την κατάντια μας - από την οποία προφανώς δεν μπορούμε να ξεφύγουμε.

      Διαγραφή
  3. Ευτυχως, οι περισσοτεροι απο μας εχουμε υποστει την ευεργετικη επιδραση της εκπαιδευτικης μεταρρυθμισης Ε.Παπανουτσου (επι Λουκη Ακριτα) 1965-1981 και μαθαμε να μαθαινουμε. Τωρα ας προσθεσω οτι οι Η/Υ εγιναν προσιτοι στο ευρυ κοινο και εμπορικα διαθεσιμοι παγκοσμιως οταν δημιουργηθηκαν τα λειτουργικα συστηματα με παραθυρα.

    Αυτο ομως δεν σημαινει οτι θα αλλαξει ραγδαιως η μεση ικανοτητα δημιουργικης σκεψης του ανθρωπου. Παντοτε οι μεγαλοφυϊες και τα πολυ καλα μυαλα θα σπανιζουν απο την αρχαιοτητα (Αριστοτελης, Πλατων, Πυθαγορας, Ευκλειδης,....), την αναγεννηση και τους νεωτερους χρονους (Λεοναρδο ντα Βιντζι, ...., Σεξπηρ, Κοπερνικος, Γαλιλαιος, Νευτων, Καρνω, ...., Δαρβινος,....,) εως σημερα και το ορατο μελλον.


    Εφ' οσον η συζητηση γινεται περι της γραφης, δυο παρατηρησεις :
    1. ο "εκδημοκρατισμος" της γνωσης απο μια κλειστη καστα εγινε απο την εποχη των αρχαιων πολιτισμων με δανεια και αντιδανεια (με σημαντικο βημα το 900 π.Χ. την δημιουργια του ελληνικου αλφαβητου απο το φοινικικο, την δημιουργια του λατινικου αλφαβητου το 700 π.Χ. απο το κυμαίκο*αλφαβητο (*Κύμη ήταν αρχαία ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας στην περιοχή της Καμπανίας, βορειοδυτικά της Νάπολης ) .
    Τον 10ο αιωνα μ.Χ. οι κυριοι λόγοι για την αντικατάσταση του γλαγολιτικού με το κυριλλικό αλφάβητο είναι η μεγαλύτερη απλότητα και μεγαλύτερη ευκολία χρήσης του κυριλλικού καθώς και η ομοιότητα του με το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο ήταν πολύ γνωστό στην Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία.σημερα.
    2. Η τυπογραφία αν και γνωστη στους Κινεζους και στους Κορεατες, εμφανίστηκε στην Ευρώπη τον 15ο αι. Η εφεύρεσή της έγινε στη Μαγεντία (σημερινό Μάιντς της Γερμανίας) από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο, ο οποίος κατασκεύασε τα πρώτα κινητά τυπογραφικά στοιχεία από κράμα μολύβδου–κασσίτερου–αντιμονίου. Το πρώτο βιβλίο που τύπωσε ο Γουτεμβέργιος ήταν η Βίβλος στην λατινική της μετάφραση (Βουλγάτα), σε σελίδες των 42 αράδων (1455). .....

    Η ευκολία με την οποία μπορούσαν να παραχθούν βιβλία επέτρεψε να τυπωθούν συγγράμματα αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων συγγραφέων, που έως τότε αναπαράγονταν μόνο από αντιγραφείς σε μοναστήρια, και υπήρξε έτσι μια στροφή στην κλασική αρχαιότητα. Το επόμενο μισό του 15ου αι. τυπώθηκαν περισσότερα από 6.000 έργα σε 10 εκατομμύρια αντίτυπα (τα λεγόμενα αρχέτυπα[1]), καθώς ο αριθμός των τυπογράφων σε όλη την Ευρώπη αυξανόταν συνεχώς. "

    Αφωτιστος Φιλελλην

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία