Το Μέσο είναι το Μήνυμα

του  Θεόδωρου Καρούνου  από την Καθημερινή

Τι έχει σημασία σε μια μεταρρυθμιστική προσπάθεια, το περιεχόμενό της ή ο τρόπος με τον οποίο αυτή επιχειρείται;

Αν ο σκοπός της κυβέρνησης είναι να επιτύχει τη μεταρρύθμιση του ελληνικού πολιτικού και οικονομικού συστήματος για να βγούμε από την κρίση και -τελικά- να βελτιώσουμε τις ζωές μας, τα μέσα με τα οποία πραγματοποιείται αυτή η μεταρρύθμιση είναι σχεδόν τόσο σημαντικά όσο και η ίδια η μεταρρύθμιση.

Οι μεταρρυθμιστικές εξαγγελίες για καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, για αναδιανομή βαρών και πλούτου και για την προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος δεν είναι καινούργιες. Για τον λόγο αυτό, δεν γίνονται απαραίτητα πιστευτές.

Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που τις ακούμε δεν δικαιούμαστε να ελπίζουμε. Και, πράγματι, μέσα στη «λίστα Βαρουφάκη», τον κατάλογο, δηλαδή, με τις προτεινόμενες από την κυβέρνηση μεταρρυθμίσεις, μπορούμε να διακρίνουμε, σαν μέσα σε άλλο κουτί της Πανδώρας, την ελπίδα.

Η ελπίδα αυτή διαφαίνεται σε τρία σημεία, που ταυτόχρονα αποτελούν κομβικά –κατά τη γνώμη μας– μέσα για κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια:

Το πρώτο είναι η ενίσχυση της Διαύγειας. Η Διαύγεια, η υποχρέωση, δηλαδή, των φορέων του δημόσιου τομέα να αναρτούν στο διαδίκτυο τις αποφάσεις τους για να έχουν αυτές ισχύ, αποτελεί μαζί με τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) τη μεγαλύτερη, ίσως, μεταρρυθμιστική διοικητική καινοτομία της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Πρόκειται για δράσεις που έγιναν χωρίς εξωτερική πίεση, κοινοτική οδηγία ή μνημόνιο, με εξαιρετικά χαμηλό κόστος υλοποίησης και ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Η Διαύγεια βασίζεται στην απλούστατη αλλά πανίσχυρη λογική της διαφάνειας ως ρυθμιστικού μέτρου: αντί να αντιμετωπίζεις τον κάθε δημόσιο υπάλληλο και λειτουργό ως δυνάμει εγκληματία και να ξοδεύεις χρήματα σε κατασταλτικά μέτρα, κάνεις τη δράση του διαφανή και άρα ελέγξιμη από όλους. Καθώς, μάλιστα, έχουν δημιουργηθεί από την ίδια την ερευνητική κοινότητα εργαλεία, όπως το http://publicspending.net/, που μας επιτρέπουν να δούμε την κατανομή των δαπανών ανά εταιρεία και εργολάβο, το κόστος του δημόσιου ελέγχου μειώνεται δραματικά.

Θα καταφέρει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να πάει τη Διαύγεια ένα βήμα παραπέρα; Θα την εφαρμόσει ουσιαστικά και στις δημόσιες προμήθειες; Θα χρησιμοποιήσει ο Γιάνης Βαρουφάκης τις δυνατότητες διασταύρωσης στοιχείων που έχει στα χέρια του;

Ο συντηρητικός David Cameron έχει δεσμευτεί ότι θα ανοίξει τα δεδομένα των εταιρειών που συναλλάσσονται με το Δημόσιο. Ο προοδευτικός Αλέξης Τσίπρας θα τολμήσει το ίδιο;

Το δεύτερο είναι o ανοιχτός και διαφανής τρόπος επιλογής των στελεχών της δημόσιας διοίκησης.

Ως αντιπολίτευση, η παρούσα κυβέρνηση το έχει πει πολλές φορές: Το πρόβλημα δεν είναι η αξιολόγηση των δημόσιων υπαλλήλων σε θέσεις ευθύνης, αλλά ο τρόπος της αξιολόγησης. Κι εδώ η λύση είναι γνωστή: Ανοίξτε τη διαδικασία. Και δεν μιλάμε για το φενάκισμα της ανοικτότητας που είδαμε στο opengov. Mιλάμε για πραγματικό άνοιγμα διαδικασίας: Ανοικτά και διαφανή κριτήρια επιλογής. Ανοικτά βιογραφικά. Ανοικτά αποτελέσματα. Ας επιλέξει η κυβέρνηση σε ποιο επίπεδο της δημόσιας διοίκησης θέλει να εφαρμόσει την ανοικτή και όχι την πολιτική επιλογή των προσώπων. Ας είναι, π.χ., μέχρι και οι γενικοί γραμματείς πολιτικά πρόσωπα. Αλλά δεν θα έπρεπε, αν όχι οι πρόεδροι των δημόσιων οργανισμών, τουλάχιστον οι γενικοί διευθυντές και διευθυντές του Δημοσίου να επιλέγονται με ανοιχτά και διαφανή κριτήρια και διαδικασία;

Οι εφορίες και τα τελωνεία θα ωφελούνταν ιδιαιτέρως από μια τέτοια προσέγγιση. Είναι έτοιμη η κυβέρνηση για ένα τέτοιο μεταρρυθμιστικό μέτρο;

Το τρίτο είναι η διαφανής και βασισμένη σε κανόνες αδειοδότηση των ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών.

Εδώ δεν έχουμε να πούμε πολλά. Τα έχει πει η κυβέρνηση για εμάς. Το θέμα είναι να είναι διατεθειμένη να τα κάνει κιόλας: Διαφανή τα κριτήρια, δημόσια τα δικαιολογητικά, ανοιχτή η διαδικασία και τα αποτελέσματα.

Και τα τρία μέσα συγκεντρώνουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά:

Είναι χαμηλού κόστους, άμεσης εφαρμογής και κοινής λογικής. Πάνω απ’ όλα, είναι μέσα που εμβαθύνουν τη δημοκρατία και κάνουν πιο ουσιαστική τη συμμετοχή του πολίτη στη λήψη των αποφάσεων. Είναι μέσα που καταρρίπτουν τον τοίχο που έχει υψώσει η διαφθορά ανάμεσα στη διοίκηση και τον πολίτη. Είναι μέσα που κάνουν την κοινωνία μας πιο ανοιχτή και, γι’ αυτό, τις ζωές μας καλύτερες. Μπορεί ο σκοπός να μην αγιάζει τα μέσα, αλλά είναι φορές που τα μέσα μπορεί να αγιάσουν τον σκοπό.

* Ο κ. Θεόδωρος Καρούνος είναι ερευνητής στο εργαστήριο σχεδιασμού δικτύων, ΕΜΠ.

Έντυπη