Θόδωρος Σούμας: Η δυναμική των εξελίξεων

Η δυναμική των εξελίξεων στην προεδρική τάση Τσίπρα και στην Αντιπολίτευση

του Θόδωρου Σούμα

Ο Τσίπρας, η ηγετική ομάδα του και η μετριοπαθής προεδρική τάση στον ΣΥΡΙΖΑ, χρειάζονται να διανύσουν ακόμη πολύ δρόμο για να μετατραπούν σε μια μεταρρυθμιστική, εκσυγχρονιστική, αριστερή μεν, ευρωπαϊκή δε, σοσιαλιστική δύναμη. Χρειάζεται π.χ. να αποστασιοποιηθούν ευκρινώς από τις τυχοδιωκτικές πολιτικές τύπου Βαρουφάκη -και Λαφαζάνη, Κωνσταντοπούλου- σχετικά με τη διαπραγμάτευση με τους εταίρους, σχετικά με τη μνημονιακή συμφωνία μαζί τους και την εφαρμογή της. (O πρωθυπουργός Tσίπρας κάλυψε στη Βουλή τον Βαρουφάκη γιατί στην αντίθετη περίπτωση θα αποδομούσε την οικονομική και διαπραγματευτική πολιτική που ακολούθησαν. Γεννάται όμως το ερώτημα, ήξερε όλες τις ενέργειες που προγραμμάτιζε, σύμφωνα με το plan B, ο υπουργός οικονομικών του, ακόμη κι όσες έτειναν προς έκνομες ενέργειες; Έως ποιο βαθμό είναι συνυπεύθυνοι; Τα τυχοδιωκτικά οικονομικά σχέδια του Βαρουφάκη αποτελούν ένα μελανό σημείο στη στάση του πρωθυπουργού, ιδιαίτερα εάν τα ήξερε και τα είχε κατανοήσει).

Ο Τσίπρας και η κυρίαρχη προεδρική τάση χρειάζεται να εργασθούν πολύ επίπονα και με συνέπεια για να εφαρμόσουν τις επιβεβλημένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ήδη συμφώνησαν με τους Ευρωπαίους, στις 14 Αυγούστου 2015 –ιστορική στιγμή για την ελληνική αριστερά. Xρειάζεται οπωσδήποτε να στηρίξουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις στην κοινωνία και στα επηρεαζόμενα από τον ΣΥΡΙΖΑ κοινωνικά στρώματα. Όμως, στην αρχή της κυβερνητικής θητείας ένοιωθα να συμφωνώ με πολύ-πολύ λίγα από όσα έλεγε ο Τσίπρας, γιατί υποστήριζε απόψεις λαϊκιστικές, σχηματικές, δογματικές και απροσγείωτες, που έρεπαν προς τον τυχοδιωκτισμό και τον εθνικιστικό ευρωσκεπτικισμό.

 
Μέσα σε μισό χρόνο, αφού οδήγησε σε κατάρρευση το τραπεζικό και κατά προέκταση το οικονομικό σύστημα, ιδίως τον ιδιωτικό τομέα αλλά και τα βασικά δημοσιονομικά μεγέθη, αναγκάσθηκε να κάνει μια στροφή προς το ρεαλισμό, έμαθε αρκετά σχετικά με τη λειτουργία της Ευρώπης, της ευρωζώνης και της οικονομίας· έκανε κάποια πρόοδο στις ιδέες του υιοθετώντας μια συμβιβαστική προσγείωση στον πραγματισμό, κατανοώντας την επιτακτική ανάγκη να υπογράψει με τους Ευρωπαίους και τους εταίρους μας μια (μνημονιακή…) συμφωνία. Έμαθε στο κεφάλι του Κασίδη βέβαια! Όμως κάτι είναι κι αυτό… Ενημερώθηκε, διαπραγματεύτηκε με τους Ευρωπαίους, προσαρμόστηκε σταδιακά στη σκληρή οικονομική πραγματικότητα, ήρθε σε σύγκρουση με τις πιο άτεγκτες απόψεις υπέρ του Grexit μέσα στο κόμμα του. Τα παραδοσιακά αριστερόστροφα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που έχουν τέτοιες σκληρές, εξτρεμιστικές απόψεις χρειάζονται 30 χρόνια για να μάθουν, και εάν… Τελικά, τώρα συμφωνώ με περισσότερα πράγματα από αυτά που ΛΕΕΙ ο Τσίπρας, ευχόμενος και ελπίζοντας τα όποια σωστά λέει να τα πιστεύει, να τα υποστηρίξει και να τα εφαρμόσει, γιατί δεν πάει άλλο, η οικονομική κι η κοινωνικοπολιτική κατάσταση έχουν φτάσει στο απροχώρητο· χρειάζονται στην κοινωνία τολμηρές πρωτοβουλίες, ανανεωτικό πνεύμα, καινοτομίες και ΘΕΤΙΚΑ ΕΡΓΑ, και όχι κουτοπονηριές και σκέψεις να ξαναξεγελασθούν οι «κουτόφραγκοι» για να μας ξαναχρηματοδοτήσουν, χωρίς εμείς να τηρήσουμε να συμφωνηθέντα.

Ένα σημαντικότατο, όμως, πρόβλημα της μνημονιακής συμφωνίας που έκλεισε με τους εταίρους μας είναι πως πρόκειται για συμφωνία λιτότητας, περιοριστική, υφεσιακή, έντονα «φορομπηχτική» και πολύ αυστηρότερη από αυτήν που θα έκλεινε η προηγούμενη κυβέρνηση, σύμφωνα με το μέιλ Χαρδούβελη. Αυτό συμβαίνει επειδή με τις λαθεμένες οικονομικοπολιτικές μεθοδεύσεις, την αδικαιολόγητα παρατεινόμενη διαπραγμάτευση του μυστηριώδους Βαρουφάκη, την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και το συνακόλουθο κλείσιμο των τραπεζών και τα capital controls, η ύφεση κορυφώθηκε κι η οικονομία χειροτέρευσε τραγικά. Έτσι η κυβέρνηση προσανατολίστηκε, για  να συμμαζέψει τα μεγάλα ελλείμματα –σύμφωνα με τις αυστηρότατες επιταγές των Γερμανών εταίρων- και να προστατεύσει τη φιλική της τάξη των δημοσίων υπαλλήλων, στο να καταφύγει στην υπερφορολόγηση του ιδιωτικού τομέα, των ελεύθερων επαγγελματιών, των επιχειρηματιών, των ιδιοκτητών ακινήτων και των αγροτών, που θα δεινοπαθήσουν στα πλαίσια της νέας μνημονιακής συμφωνίας. Η κυβέρνηση, δηλαδή, για να μειώσει τα δημοσιονομικά κενά που δημιούργησε, θα οδηγηθεί στο να μετατοπίσει τα βάρη στην υπερφορολόγηση των ανθρώπων του ιδιωτικού τομέα, στα πλαίσια πάντα της κρατικίστικης λογικής που έχει ενστερνιστεί. Η μνημονιακή συμφωνία, γερμανικής περιοριστικής έμπνευσης, και που η σκληρότητά της θα φανεί το χειμώνα και την άνοιξη, φέρει την υπογραφή του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ.

Ο Τσίπρας, στην Κ.Ε. του κόμματός του, στο σινέ Κεραμεικός, ακολούθησε με προσήλωση τη συμβιβαστική και ρεαλιστική στροφή που έκανε υπέρ της συμφωνίας με τους Ευρωπαίους και τους δανειστές για να μη βγούμε στη δραχμή, για να μην οδηγηθούμε σε μεγάλη οικονομική καταστροφή, ανεξέλεγκτη φτώχεια και εθνική απομόνωση εκτός Ευρωζώνης κι ίσως Ε.Ε. Ο Τσίπρας δείχνει να έχει πλέον αντιληφθεί, με μεγάλη όμως καθυστέρηση -βοηθούσης της χρονοβόρας, καταστρεπτικής, αδιέξοδης διαπραγματευτικής στρατηγικής του επιτελείου Βαρουφάκη- πως ο συνετότερος και ρεαλιστικότερος δρόμος είναι αυτός της παραμονής στην Ευρωζώνη και την Ε.Ε. Επιθυμούμε κι ευχόμαστε να τον ακολουθήσει με συνέπεια και χωρίς πισωγυρίσματα, αμφιταλαντεύσεις και κουτοπονηριές έναντι των Εταίρων μας, και σ' αυτή την περίπτωση κάποτε θα δρέψουμε θετικούς καρπούς κι εμείς σαν χώρα κι αυτός σαν πρωθυπουργός. Χρειάζεται περίσκεψη, αυτογνωσία, προνοητικότητα, αυτοσυγκράτηση, πραγματισμός και πρόβλεψη για το μέλλον, από όλους. Και οι ακραίες, τυχοδιωκτικές, σοβινιστικές και δραχμολάγνες φωνές να απομονωθούν στην πολιτική σκηνή της χώρας και στο χώρο της κοινωνίας, της εργασίας και της οικονομίας.

Η περίπτωση να ξαναπροχωρήσουν ομαλά οι αναγκαίες για τη χώρα διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με κυβέρνηση κεντρώα (δηλαδή να κυβερνούν η κεντροδεξιά Ν.Δ. με τη σοσιαλδημοκρατική κεντροαριστερά) και με σκληρή, δημαγωγική κι ανυποχώρητη, αντιμνημονιακή αντιπολίτευση της αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ κ.λπ.), δεν μπορεί να βρει πρακτική εφαρμογή. Για να εφαρμοστούν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις πρέπει να τις αποδεχθεί, να τις επωμιστεί και εφαρμόσει ένας μετριοπαθής αριστερός ΣΥΡΙΖΑ, που έχει συμβιβασθεί και υπογράψει τη μνημονιακή οικονομική συμφωνία, και ο οποίος θα έχει δίπλα του τη λογική, δημοκρατική, φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, κ.λπ.), που δεν θα τη μποϋκοτάρει. Δηλαδή η υλοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στο κράτος, στο δημόσιο και την οικονομία μας περνά αναπόφευκτα από τη στροφή προς το ρεαλισμό και τη συναίνεση μιας λογικευμένης, μετριοπαθούς ευρωπαϊκής αριστεράς (όχι τριτοκοσμικής, βαλκανικής, λαϊκιστικής κι εθνικιστικής) που θα αποδεχθεί επιτέλους το εκσυγχρονιστικό-μεταρρυθμιστικό σχέδιο. (Φυσικά σ' αυτήν δεν εντάσσονται Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου, Στρατούλης, Λαπαβίτσας, Λεουτσάκος, Νταβανέλλος, Αλαβάνος, ΚΟΕ, ΔΕΑ, Ξεκίνημα, κ.α.).

Αυτή η λογική ευρωπαϊκή αριστερά υπό την προεδρική τάση Τσίπρα, ίσως αποκτήσει κάποια δυναμική αναφορικά με τη διάθεση αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και το κράτος. Αρκετοί φίλοι υποστηρίζουν δικαιολογημένα πως δεν μπορούμε να της έχουμε καμιά εμπιστοσύνη, σύμφωνα με το αρνητικότατο έργο που επέδειξε κατά την εξάμηνη, προβληματική έως καταστροφική διακυβέρνησή της και έχουν εν μέρει δίκιο. Όμως μια δυναμική ορισμένων θετικών αλλαγών μπορεί να αναπτυχθεί απλά και μόνο με την αποχώρηση της Αριστερής πλατφόρμας του ΣΥΡΙΖΑ, και είναι πολιτικό λάθος να την υποτιμούμε· γιατί αυτή η θετική δυναμική αλλαγής ανέμου και κλίματος μπορεί ίσως να αποβεί καθοριστική για τις εξελίξεις. Είναι πιθανόν, στο πλαίσιο απελευθέρωσης μιας ορισμένης πολιτικής δυναμικής, να απελευθερωθούν μέσα στην προεδρική τάση κάποιες δυνάμεις και κάποιοι άνθρωποι, ορισμένες νέες (γι’αυτούς) ιδέες. Είδαμε π.χ. κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων με την Αριστερή πλατφόρμα, ορισμένα στελέχη που παλιά ανήκαν στο ΚΚΕεσωτ, να λένε διαφορετικά πράγματα. Και μην ξεχνιόμαστε, στις εξελίξεις συμπεριλαμβάνουμε και τις οικονομικές, που μπορούν να επηρεαστούν αποφασιστικά από την αλλαγή κλίματος και ψυχολογίας, γιατί εν πολλοίς η οικονομία εξαρτάται από τη θετική ή μη, ψυχολογία των αγορών, των επενδυτών και των επιχειρηματιών. Επί πλέον, ας πάρουμε υπόψη μας πως πιθανά θα δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραμμα που θα βοηθήσει την οικονομική ανάκαμψη. Εν κατακλείδι, είναι θεμιτό να αναρωτιόμαστε εάν ο ΣΥΡΙΖΑ υπό την ηγεμονία της προεδρικής τάσης Τσίπρα, μπορεί να μετεξελιχθεί, από εθνικολαϊκιστικό, ριζοσπαστικό νεοκομμουνιστικό κόμμα σε «μετα-ανδρεϊκό», λαϊκιστικό ριζοσπαστικό κόμμα ή σε κόμμα της ριζοσπαστικής ευρωπαϊκής αριστεράς ή απλά σε ευρωσοσιαλιστικό κόμμα.

Οι δημοκρατικές αντισυριζαίικες δυνάμεις, που αντιστρατεύτηκαν τον τελευταίο χρόνο τα χοντρά λάθη, τις λαϊκιστικές ακρότητες και τις ολέθριες δημαγωγικές κορώνες του ΣΥΡΙΖΑ, δεν πρέπει να εμπλακούν σε μια σχέση αντεκδίκησης για αυτά τα λάθη, να μη βραχυκυκλωθούν στη μνησικακία για τις ανελέητες πολιτικές κόντρες του παρελθόντος, που συχνά έπαιρναν δυστυχώς τον τόνο προσωπικών επιθέσεων. Χρειάζεται να κοιτάξουν προς το μέλλον της χώρας.

Βεβαίως, είναι θεμιτό και λογικό, η δημοκρατική φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση, για να ψηφίζει τα μέτρα της συμφωνίας, να ζητά να μη γίνουν σύντομα άχρηστες, πολυδάπανες κι επιβλαβείς για την οικονομία βουλευτικές εκλογές. Να επισημαίνει πως δεν στέκει να υπερψηφίζει το μνημόνιο της κυβέρνησης και τους εφαρμοστικούς νόμους -ενώ το αρνούνται οι βουλευτές της αριστερής πτέρυγας του ΣΥΡΙΖΑ- και κατόπιν να υφίσταται την ψήφιση προβληματικών, κρατικίστικων, λαϊκιστικών, φιλοσυντεχνιακών νομοσχεδίων (με τις ψήφους της Αριστερής πλατφόρμας). Και πως με τέτοιες συνθήκες, είναι θεμιτό, προοπτικά, ο πρωθυπουργός να μελετήσει το ενδεχόμενο ενός μελλοντικού σχηματισμού μιας ευρύτερης κυβέρνησης εθνικής συνεργασίας και σωτηρίας, μιας μελλοντικής κυβέρνησης ειδικού σκοπού που θα τυγχάνει πλατύτερης λαϊκής αποδοχής. Ας αναμένουμε, πρώτα, τις συνέπειες της ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση στη Βουλή, που ζήτησε ο πρωθυπουργός, μετά τις 20 Αυγούστου…      

Τέλος, πρέπει να δούμε πως θα αντιμετωπισθεί το ζήτημα της δυνατότητας συντονισμού και, περαιτέρω, ενδεχόμενης εκλογικής συνεργασίας των σοσιαλδημοκρατών, της κεντροαριστεράς και του μεταρρυθμιστικού Κέντρου, ενόψει των επικείμενων εκλογών του Φθινοπώρου. Ο Ν. Μπίστης και άλλοι πρότειναν να προταθεί, υπεύθυνα και σοβαρά, στον δημοφιλή, έντιμο, συνεπή και ικανότατο Δήμαρχο Αθήνας, Γιώργο Καμίνη, να ηγηθεί ενός εκλογικού, δημοκρατικού και φιλοευρωπαϊκού μετώπου. Εν πάση περιπτώσει, η κεντροαριστερά, το Κέντρο, οι ευρωσοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις και οι φορείς του δημοκρατικού σοσιαλισμού έχουν τη δυνατότητα να μπουν συντονισμένες στην εκλογική μάχη. Πρόκειται για ιδέες και προτάσεις που πρέπει μάλλον να τις ακούσουμε όλοι με περίσκεψη, προσοχή, διάθεση εποικοδομητικού διαλόγου, χωρίς πολιτική αλαζονεία, μεγαλοϊδεατισμούς και ουτοπικούς σχεδιασμούς.