Plamen Tonchev: Οδοιπορικό στη Βόρεια Κορέα, το αντεστραμμένο Truman Show

από το Βοοκs' Journal

Στη γνωστή ταινία The Truman Show ο πρωταγωνιστής παρακολουθείται σε κάθε του βήμα από χιλιάδες κρυμμένες κάμερες και από πολλά εκατομμύρια θεατές χωρίς να το υποψιάζεται. Δεν γνωρίζει ότι καταγράφονται τα πάντα στην καθημερινότητά του, ακόμη και η προσωπική του ζωή. Όλα κυλούν ομαλά κι όλοι οι άνθρωποι είναι χαμογελαστοί, μέσα σε μια σουρεαλιστική τάξη και ασφάλεια. Κατά περίεργο τρόπο, η Βόρεια Κορέα μοιάζει με μια αντεστραμμένη εκδοχή της ταινίας. Με τη διαφορά ότι ένας πρωταγωνιστής παρακολουθεί εκατομμύρια κατοίκους της χώρας και έχει την απόλυτη εξουσία επί της ζωής τους, μέσα σε μια εξ ίσου σουρεαλιστική τάξη.

Οταν φτάνεις στη Βόρεια Κορέα, οι πρώτες σου εντυπώσεις είναι μάλλον θετικές. Το αεροδρόμιο του Πιονγγιάνγκ είναι σύγχρονο, ευρύχωρο και γυαλιστερό – εγκαινιάστηκε τον περασμένο Ιούνιο. Προσπερνάς με χαμόγελο τον εξονυχιστικό έλεγχο των αποσκευών σου και τις ερωτήσεις μήπως έχεις «περίεργο» οπτικοακουστικό υλικό στον υπολογιστή και στο κινητό σου τηλέφωνο. Η κίνηση στις μεγάλες λεωφόρους της πρωτεύουσας είναι άνετη και εντυπωσιάζουν τα ψηλά κτίρια που σχηματίζουν το skyline μιας δυτικής πόλης. Περνώντας από την τεράστια πλατεία Κιμ Ιλ-Σουνγκ που φέρει το όνομα του ιδρυτή της Βόρειας Κορέας, ο οδηγός μειώνει ταχύτητα – αυτό είναι υποχρεωτικό δίπλα σε όλα τα μνημεία και τα σύμβολα του κράτους. Οι τροχονόμοι που ρυθμίζουν την κυκλοφορία στα σταυροδρόμια θυμίζουν χαριτωμένα ρομπότ, αλλά δεν επιτρέπεται να βγάλεις φωτογραφίες, γιατί φορούν στολές. Ρωτάς γιατί και μαθαίνεις ότι με τις φωτογραφίες γενικώς υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί.

Οι εκπλήξεις αρχίζουν και διαδέχονται η μία την άλλη. Το δωμάτιό σου στο ξενοδοχείο, ένα από τα πιο κυριλέ στο Πιονγγιάνγκ, έχει μπαλκόνι, αλλά χωρίς πόρτα – βλέπεις το μπαλκόνι από το παράθυρο και θαυμάζεις την εγχώρια αρχιτεκτονική σχολή. Ζεστό νερό το βράδυ δεν υπάρχει ούτε για δείγμα και σε ενημερώνουν ότι θα έχει για μισή ώρα το πρωί. Το ρεύμα κόβεται σχεδόν κάθε βράδυ και καλό είναι να έχεις φακό διά παν ενδεχόμενο. Τα στρώματα στα κρεβάτια είναι πάρα πολύ λεπτά και καθαρά συμβολικά. Ξυπνάς με πόνους σ’ όλο σου το σώμα και σιγοτραγουδάς πουρνό-πουρνό “Μ’ έχεις και κοιμάμαι, κοιμάμαι στα σανίδια”. Κάνεις ένα γρήγορο μπάνιο και κατεβαίνεις τρέχοντας στη ρεσεψιόν για να διαπραγματευτείς ένα κανονικό στρώμα. Εν τω μεταξύ, δεν μπορείς να απειλήσεις ότι θα πας σε άλλο ξενοδοχείο, διότι σ’ αυτό το ξενοδοχείο και μόνο σ’ αυτό σού έχουν δώσει την άδεια να καταλύσεις.

Οι εκπλήξεις συνεχίζονται, ειδικά αν πας στην επαρχία. Το Πιονγγιάνγκ μπορεί να δείχνει εντυπωσιακό, αλλά έξω από την πρωτεύουσα βλέπεις μια τελείως διαφορετική εικόνα. Όταν βγεις από την εθνική οδό, αρχίζει ο γολγοθάς των χωματόδρομων. Βλέπεις παντού εργάτες που επιδιορθώνουν το δρόμο με πρωτόγονες τεχνικές – ρίχνουν χώμα στις τρύπες και το ισιώνουν με τα φτυάρια. Αυτοκίνητα, φορτηγά, ποδηλάτες, βοϊδάμαξες και πεζοί συνυπάρχουν σε ένα πυκνό κίτρινο σύννεφο. Περνάς αρκετά σημεία ελέγχου, όπου οι ντόπιοι καταθέτουν τις ταυτότητές τους, προκειμένου να μετακινηθούν από τον τόπο διαμονής τους στον τόπο εργασίας τους.

Μέσα από τη σκόνη, το τοπίο ξεπροβάλλει μάλλον μονότονο – ορυζώνες και καλαμπόκι, με περίγραμμα που αποτελείται από τους θάμνους της σόγιας. Τα λαχανικά στη Βόρεια Κορέα είναι εξαιρετικά περιορισμένα: ντομάτες, αγγούρια και ξινολάχανο (μάλλον περσινό). Η φετινή ξηρασία έχει επηρεάσει δυσμενώς τη σοδειά και αναμένονται εκ νέου ελλείψεις τροφίμων, κάτι που εξηγεί τα προπαγανδιστικά τηλεοπτικά ρεπορτάζ που δείχνουν πολίτες να ψωνίζουν στη λαϊκή αγορά με χαμόγελα ευτυχίας ζωγραφισμένα στα πρόσωπά τους. Κρέας και θαλασσινά υπάρχουν, αλλά είναι ακριβά για τους Κορεάτες– παραγγέλνεις θράψαλο και η σερβιτόρα σπεύδει να σε ενημερώσει, ως προειδοποίηση, ότι κάνει δύο δολάρια.

Οι επαφές με τους ντόπιους είναι αυστηρά ελεγχόμενες και πρέπει πάντα να υπάρχει διερμηνέας ως εκπρόσωπος του κράτους. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να μάθει κανείς πώς ζουν και τι τους απασχολεί. Σου λέει ένας Κορεάτης, μετά από κάμποσο σότζου (το τοπικό τσίπουρο), ότι τού λείπει πολύ η κόρη του που είναι αξιωματικός στο στρατό – για να προσθέσει λίγο αργότερα ότι κακώς σου το λέει αυτό, γιατί είναι κρατικό μυστικό. Παρακολουθείς μια θεαματική παράσταση στο κρατικό τσίρκο, με χιλιάδες ντόπιους γύρω σου να εκστασιάζονται. Κάνεις την ερώτηση πόσο συχνά επισκέπτονται το τσίρκο και ακούς αποσβολωμένος την απάντηση: δυο τρεις φορές στη ζωή τους. Κι αυτό διότι δεν μπορείς να αγοράσεις εισιτήρια όποτε θέλεις, αλλά σου δίνει κουπόνια για το τσίρκο η κολεκτίβα, στην οποία ανήκεις – ως επιβράβευση για τη σκληρή εργασία σου και την υποδειγματική διαγωγή σου. Το ίδιο ισχύει και για το σινεμά ή για το θέατρο. Ακόμη και τα Σαββατοκύριακα, οι μαζικές εκδρομές στα πάρκα του Πιονγιάνγκ οργανώνονται από τις κολεκτίβες και είναι υποχρεωτικές. Έχει επιβληθεί δηλαδή μια οργάνωση της κοινωνίας που ακολουθεί απαράβατους κανόνες σε όλα τα πεδία της δημόσιας και προσωπικής ζωής.

Η επίσημη ιδεολογία της Βόρεια Κορέας είναι η φιλοσοφία Τζούτσε (Juche), την οποία σύμφωνα με τον θρύλο διατύπωσε ο Μεγάλος Ηγέτης Κιμ Ιλ-Σουνγκ στο βουνό Πεκ-του. Πρόκειται για το δόγμα της εθνικής ανεξαρτησίας που βασίζεται στην οικονομική αυτάρκεια, ακόμη κι αν αυτό συνεπάγεται την απόλυτη απομόνωση της χώρας. Ενώ αυτή η πολιτική φιλοσοφία απορρέει από τον μαρξισμό-λενινισμό, υποτίθεται ότι έχει επιτύχει μια πολύ ανώτερη βαθμίδα ενόρασης για το μέλλον και την ευμάρεια της Βόρειας Κορέας – εξ ου και η πλήρης απουσία αναφορών στον Μαρξ και τον Λένιν. Παίρνεις ένα βιβλίο του δεύτερου Κιμ, του Αγαπημένου Ηγέτη Κιμ Γιονγκ-Ιλ, στο οποίο αναλύονται οι βασικοί πυλώνες του Τζούτσε. Ελα, όμως, που η διατριβή του δεν διαβάζεται με τίποτα και, παρά τη φιλότιμη προσπάθεια να εντρυφήσεις στο θαυμαστό αυτό επίτευγμα του ανθρώπινου πνεύματος, πέντε λεπτά αργότερα σ’ έχει πάρει ο ύπνος.

Δεν αποκλείεται το ολοκληρωτικό καθεστώς του Κιμ Ιλ-Σουνγκ και των διαδόχων του να βρήκε πρόσφορο έδαφος στο αξιακό υπόβαθρο των Κορεατών, όπου κατέχουν περίοπτες θέσεις η ιεραρχία και η πειθαρχία. Εχει ενδιαφέρον το επιχείρημα ότι η εξήγηση για τη θεοποίηση μιας οικογένειας ίσως βρίσκεται στην ίδια την ιστορία της Χερσονήσου της Κορέας. Όντας για πολλούς αιώνες μια φεουδαρχική κοινωνία, οι Κορεάτες πέρασαν από τις εγχώριες δυναστείες στην ιαπωνική κατοχή (1910-1945) και, σύντομα, μετά, έζησαν τον αδελφοκτόνο πόλεμο (1950-1953) ελέω Ψυχρού Πολέμου. Η Νότια Κορέα ευτύχησε να βρεθεί στο δυτικό στρατόπεδο και σε βάθος χρόνου να αποκτήσει σύγχρονους θεσμούς, αλλά η Βόρεια Κορέα βυθίστηκε αμέσως σε ένα σκοταδιστικό καθεστώς που συνδύαζε τα χειρότερα στοιχεία της σταλινικής Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας του Μάο, με κοινό παρονομαστή την προσωπολατρία.

Προσωπολατρία που καθιερώθηκε από τον Μεγάλο Ηγέτη, ενισχύθηκε έτι περισσότερο από τον Αγαπημένο Ηγέτη και ασκείται μετά το 2011 από τον 32χρονο Κιμ Γιονγκ-Ουν. Τον βλέπεις να εμφανίζεται σ’ όλες τις τηλεοπτικές οθόνες και εφημερίδες να εγκαινιάζει από φράγματα έως χοιροστάσια, να δίνει στους υφισταμένους του οδηγίες για όλα τα θέματα και αυτοί επιμελώς να κρατούν σημειώσεις. Τον βλέπεις να εμφανίζεται σε πολυπληθείς εκδηλώσεις εν μέσω μαζικού παραληρήματος και αποθέωσης. Εχει λεχθεί πολλάκις ότι πρόκειται για καλοστημένες φιέστες και προφανώς είναι έτσι, αλλά το αντεστραμμένο Truman Show της Βόρειας Κορέας δεν φαίνεται να λήγει στο ορατό μέλλον.

ΥΓ. Στις 10 Οκτωβρίου η Βόρεια Κορέα ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 70 χρόνια από την ίδρυση του Εργατικού Κόμματος. Εδώ και μήνες στην πλατεία Κιμ Ιλ-Σουνγκ μαζεύονται κάθε μέρα ανεξαιρέτως δεκάδες χιλιάδες μαθητές και κάνουν πρόβες, με τα εμβατήρια να ηχούν εκκωφαντικά έως τις 3 το πρωί. Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι θα γίνει μια θεαματική παρέλαση, αντάξια του μεγαλείου του καθεστώτος. Όλοι στις τηλεοράσεις σας!