Δημήτρης Γκιόκας: Η ελευθερία χρειάζεται γενναιότητα

από το Liberal

Βασικά συστατικά μιας ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας είναι η ελεύθερη οικονομία και ο ελεύθερος ανταγωνισμός, με το κράτος σε ρόλο εγγυητή της ισορροπίας στην αγορά και της κοινωνικής συνοχής, και όχι σε ρόλο επιχειρηματία. Η Ελλάδα όμως τις τελευταίες δεκαετίες κινείται σε ακριβώς αντίθετο δρόμο. Η Ελληνική οικονομία είναι η τελευταία σοβιετικού τύπου στην Ευρώπη.

Ο κρατισμός επικρατεί παντού, ενώ οι χρόνιες στρεβλώσεις δημιουργούν ανυπέρβλητα εμπόδια στο επιχειρείν, εκκολάπτοντας τη διαπλοκή και τη συναλλαγή:

- Το δημόσιο αναδεικνύεται στον μεγαλύτερο επιχειρηματία της χώρας, καθώς είναι ο βασικός μέτοχος σε 75 μεγάλες επιχειρήσεις

- Τα τελευταία 35 χρόνια το απώτατο όνειρο της μέσης ελληνικής οικογένειας είναι να διορίσει το παιδί της στο δημόσιο. Σχεδόν 2 εκατομμύρια προσλήψεις έχουν γίνει μέχρι σήμερα σε υπηρεσίες του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα

- 1.633 φορείς και οργανισμοί λειτουργούν υπό την εποπτεία του κράτους-πατερούλη, το οποίο επιπλέον μισθώνει από τρίτους 1.050 κτίρια (!) για να στεγάσει τις υπηρεσίες του.

- Η γραφειοκρατία, συνέπεια του πελατειακού κράτους, στερεί πόρους €12 δισ. ετησίως από την οικονομία

- 101 επαγγέλματα παραμένουν «κλειστά», με τους γνωστούς περιορισμούς και αγκυλώσεις.

Η επίπλαστη ανάπτυξη των δεκαετιών 1990, 2000, στηρίχθηκε σε δανεικά που έθρεψαν το κρατικοδίαιτο επιχειρείν και το καταναλωτικό μοντέλο οικονομίας. Οι εισαγωγές εκτινάχθηκαν, αλλά οι εξαγωγές παρέμειναν στάσιμες, ενώ αποσαρθρώθηκε σταδιακά ο παραγωγικός ιστός της χώρας. Τα δάνεια, που εκτοξεύθηκαν από €0,3 δισ. το 1974 σε €368 δις το 2012 προ PSI και σήμερα ανέρχονται σε €325 δισ.,  δεν πήγαν σε επενδύσεις, παραγωγή και καινοτομία, αλλά στην κάλυψη των συνεχώς διευρυμένων ελλειμμάτων του κράτους.

Το αποτέλεσμα ήταν η χρεοκοπία του 2010 και η είσοδός μας στο μνημόνιο. 6 χρόνια από τότε και το πολιτικό σύστημα αποδείχθηκε τελείως ανίκανο να διαχειριστεί την κρίση που το ίδιο δημιούργησε. Κανένα σχέδιο φυγής προς τα εμπρός, κανένα αναπτυξιακό πλάνο, καμία διάθεση περικοπής της σπατάλης. Η μοναδική του μέριμνα ήταν η διάσωση του πελατειακού κράτους και των συντεχνιών. Επιδόθηκε λοιπόν σε μια άγρια υπερφορολόγηση και σε τυφλές, οριζόντιες περικοπές επί δικαίων και αδίκων. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό:

- Συνολικά πάρθηκαν €61 δισ. μέτρα, που μείωσαν το εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ) από €237 δισ. το 2009 σε €176 δισ. σήμερα (ακριβώς κατά €61 δισ!). Κάθε ένα δισ. μέτρων μείωνε το ΑΕΠ κατά ένα δισ. Ο περίφημος δηλαδή πολλαπλασιαστής ήταν 1,0x και όχι 0,5x, όπως προέβλεπε η τρόικα.

- Τα μισά μέτρα, €31 δισ., αφορούσαν αυξήσεις φόρων. Κι όμως τα δημόσια φορολογικά έσοδα όχι μόνο δεν μειώθηκαν, αλλά εμφανίζονται μειωμένα έναντι του 2009 κατά 5 δισ! Εκτινάχθηκαν ασφαλώς η ύφεση, η φοροδιαφυγή και οι ληξιπρόθεσμες οφειλές.

- Παρότι επιβλήθηκαν περικοπές συνολικού ύψους €30 δισ. παρατηρούμε το εξής τραγελαφικό: τα κονδύλια για παιδεία, υγεία και πρόνοια είναι πολύ χαμηλότερα έναντι του μέσου όρου της Ευρώπης, αλλά η χώρα μας εμφανίζει μακράν τον πιο ακριβό δημόσιο τομέα, με τις δαπάνες κεντρικής κυβέρνησης να ανέρχονται στο 59% του εγχώριου εισοδήματος.

Αδιαμφισβήτητα η πολιτική αυτή εκτός από κοντόφθαλμη είναι και ατελέσφορη, διότι ο ιδιωτικός τομέας είναι αυτός που παράγει πλούτο και ανατροφοδοτεί το δημόσιο. Όσο παραπάνω συμπιέζεται η ιδιωτική πρωτοβουλία και η οικονομία δεν αφήνεται να λειτουργήσει ελεύθερη, τόσο πιο πιθανό είναι  πολύ σύντομα να «σκάσει» και να συμπαρασύρει και το κράτος στον όλεθρο.

Πρέπει επιτέλους να λειτουργήσουν οι θεσμοί, να θεσπιστούν δομές και κανόνες. Το σχέδιο για τον εκσυγχρονισμό του κράτους έχει εκπονηθεί από υπηρεσιακά στελέχη, παραμένει όμως κλεισμένο στα συρτάρια επί σειρά ετών. Συγκεκριμένες προτάσεις για το κόψιμο της πολυνομίας, για διαφάνεια και online διακυβέρνηση (στα πρότυπα του αμερικάνικου performance.gov), καθώς και για σύγχρονο δημόσιο management, δυστυχώς δεν έχουν εφαρμοσθεί, πολύ απλά γιατί χτυπούν στη ρίζα του το πελατειακό κράτος.

Χρειάζεται λοιπόν παιδεία, ώστε να καλλιεργηθεί στους πολίτες η σημασία της συλλογικότητας και να αποτινάξει σταδιακά η κοινωνία τη νοοτροπία της συναλλαγής με το κράτος. Χρειάζεται επίσης γενναιότητα, για να συγκρουσθεί με πάγιες αντιλήψεις και συμφέροντα. «Ελεύθερον το εύψυχον», όπως διατύπωσε σοφά ο Περικλής το 430 πχ.

* Ο κ. Δημήτρης Γκιόκας είναι Οικονομικός Αναλυτής