Άκαιρη η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του χρέους

Άκαιρη η συζήτηση για την αναδιάρθρωση

Σταύρος Β. Θωμαδάκης, καθηγητής Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών και πρώην πρόεδρος Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

Όσον αφορά την εκτίμηση για την ανάγκη αναδιαπραγμάτευσης του ελληνικού χρέους  τώρα, εγώ δεν τη συμμερίζομαι καθόλου. Θεωρώ ότι εκπορεύεται από μία κακή και ατελή εκτίμηση των περιστάσεων και επιπλέον τροφοδοτεί προσδοκίες και συμπεριφορές που μπορεί να οδηγήσουν την Ελλάδα σε επικίνδυνα μονοπάτια. Αν, υποθετικά μιλώντας, η Ελλάδα  προχωρούσε σε μια μονομερή αναδιάρθρωση χρέους, θα αποκοβόταν από τις αγορές με ορατό κίνδυνο μάλιστα να ανασταλεί η χρηματοδότηση από το πακέτο στήριξης. Αυτό θα μεταφραζόταν σε φοβερή εσωτερική κρίση, ασύγκριτα μεγαλύτερη από αυτά που τώρα βιώνουμε. Αν πάλι, προχωρούσε σε  διαπραγμάτευση με τους ιδιώτες δανειστές θα ήταν σε απίστευτα αδύναμη θέση λόγω της χαμένης αξιοπιστίας και καθώς δεν έχει αποδείξει ακόμα ότι έχει την δυνατότητα και την πυγμή να διορθώσει τα δημοσιονομικά της. Η άποψη μου είναι λοιπόν ότι αυτή η συζήτηση είναι εντελώς άκαιρη. Ξέρετε, η δημόσια συζήτηση εισπράττεται από τον κόσμο με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο από ότι την κάνουμε εμείς. Εγώ εκθέτω  την άποψη μου, με τις αμφιβολίες μου, τις επιφυλάξεις και τις παρατηρήσεις μου, αλλά ο αναγνώστης θα μείνει στην φράση ότι θα γίνει αναδιάρθρωση χρέους και θα πάει στις τράπεζες να πάρει τα λεφτά του τώρα.  Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η κρίση των αγορών και του δημόσιου χρέους έχει ένα τεράστιο επικοινωνιακό υπόβαθρο. Αυτή την στιγμή Ελλάδα αλλά και η  Ευρώπη βρίσκεται στο στόχαστρο μιας πολύ αρνητικής επικοινωνιακής χιονοστιβάδας, όπου η όποια κίνηση είχε αρνητικό αντίκτυπο. Και ο αντίκτυπος έχει αποτελέσματα γιατί επενεργεί στις φοβίες και τις ατομικές συμπεριφορές.

Πολλοί οικονομολόγοι εστιάζουν  στους αριθμούς και διατυπώνουν το συμπέρασμα ότι το ελληνικό χρέος από το 115% του ΑΕΠ θα οδηγηθεί στο 150% και θα οδηγήσει σε οικονομικό στραγγαλισμό. Άρα θα πρέπει για αυτό το λόγο να κάνουμε αναδιάρθρωση τώρα. Θα πρέπει βέβαια να επισημάνουμε όμως  ότι με τα σημερινά δεδομένα στο μεσοδιάστημα της τριετίας η χώρα θα εξυπηρετεί τα χρέη αλλά και τα ελλείμματα της. Δεν πρέπει καθόλου να ξεχάσουμε ότι επί του παρόντος κινούμαστε σε ένα περιβάλλον  τεράστιας καχυποψίας των τραπεζιτών και των επενδυτών για τους κρατικούς τίτλους χρέους. Αυτό είναι και το παράδοξο της εποχής μας, καθώς η διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος προκάλεσε την αύξηση του δημοσίου χρέους παγκοσμίως και τώρα οι ιδιωτικοί φορείς του χρηματοοικονομικού τομέα που διασώθηκε δείχνουν να εγκαλούν τα κράτη διότι έχουν μεγάλο χρέος!  Η χρονική συγκυρία είναι λοιπόν  πολύ ακατάλληλη γιατί η Ελλάδα βρίσκεται εκτός αγοράς, οι αγορές διακατέχονται από καχυποψία και αστάθεια και οι ιδιώτες δανειστές της Ελλάδας είναι διάχυτοι σε όλο τον κόσμο.

Η Ελλάδα αυτή την στιγμή υλοποιεί ένα πρόγραμμα που είναι φιλόδοξο και δύσκολο. Δεν υφίσταται όμως  την πίεση των αγορών και στόχος είναι να έχει χρόνο να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα και να βγει μια θετική εικόνα της χώρας  στο εξωτερικό. Η  Ελλάδα αν λοιπόν κάποτε επιχειρήσει μια αναδιαπραγμάτευση του χρέους  της θα πρέπει να το πράξει από την καλύτερη δυνατή θέση, όταν το πρόγραμμα θα έχει δώσει αποτελέσματα Επιπλέον, η όποια μελλοντική αναδιαπραγμάτευση θα πρέπει να επιδιωχθεί υπό μία απαραίτητη συνθήκη: να μην υποχρεωθεί η Ελλάδα να εξέλθει από την Ευρωζώνη.

Απορρίπτω εντελώς τον τρόπο της μονομερούς χρεοκοπίας. Σε μια υποθετική περίπτωση κήρυξης στάσης πληρωμών η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας θα γινόταν πολύ χειρότερη καθώς το έλλειμμα θα έπρεπε να διορθωθεί βίαια σε μηδενικό χρόνο,  η ύφεση θα ήταν κατακόρυφη αλλά επίσης θα  προκύπτανε χαώδεις καταστάσεις. Ένα δημόσιο που δεν πληρώνει σημαίνει αποδιάρθρωση του ιστού της οικονομίας και της κοινωνίας. Ακόμη και με τις σημερινές συνθήκες η προσπάθεια που πρέπει να καταβάλλει η κυβέρνηση αλλά και όλοι μας θα πρέπει να εστιάζεται στο να μη διαλυθεί ο ιστός της οικονομίας. Το κόστος αυτής της διάλυσης είναι μακροχρόνιο γιατί δεν σου επιτρέπει να ανακάμψεις. Αυτό το κόστος που είναι μικροοικονομικό κόστος δεν το μετράνε πολλοί φίλοι μου που σκέπτονται μόνον μακροοικονομικά. Είναι πρόταση χωρίς λογική αφού θα πλήξει περισσότερο την Ελλάδα παρά τους δανειστές της. Από την άλλη πλευρά, η αναδιάρθρωση χρέους μέσα από τις διαδικασίες της αγοράς είναι αδύνατη υπό τις σημερινές συνθήκες, όπου η Ελλάδα είναι εκτός αγοράς ούτως ή άλλως. Η τρίτη λύση είναι να προχωρήσουμε σε κάποιου είδους διαπραγμάτευση με τους πιστωτές μας. Σε αυτή τη λύση μπορεί να καταλήξουμε κάποια στιγμή στο μέλλον.  Προϋπόθεση όμως για να γίνει αυτό είναι η ανάκτηση της αξιοπιστίας μας και η δυνατότητα επιλογής του χρόνου και του πλαισίου. Σήμερα αυτά είναι ανέφικτα. Νομίζω ότι προς το παρόν η Ελλάδα είναι σε πολύ αδύναμη θέση. Επομένως αυτή την στιγμή μια κίνηση αναδιάρθρωσης χρέους θα γίνει υπό πολύ δυσμενείς για την ίδια όρους, δυσμενέστερους από όσους τώρα έχουν επιβληθεί.

Τέλος, δύο είναι τουλάχιστον τα σενάρια για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το πρώτο αφορά την επιδείνωση της κρίσης, οπότε θα τεθεί ένα θέμα αναδιαπραγμάτευσης χρέους  σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στο πλαίσιο αυτό θα κινηθεί φυσικά και η Ελλάδα. Το δεύτερο σενάριο προβλέπει ότι ο ευρωπαϊκός οικονομικός πυρήνας θα αρχίσει να εμφανίζει σοβαρή μεγέθυνση, ένα σενάριο συμβατό με τη  χαμηλή ισοτιμία του ευρώ που ευνοεί τις εξαγωγές και άλλους οικονομικούς τομείς. Η εξέλιξη αυτή θα έχει θετικές επιπτώσεις στην Ελλάδα, με άνοδο του τουρισμού, της ναυτιλίας, των εξαγωγικών επιχειρήσεων, ακόμη και της γεωργίας. Δεν είναι πρώτη φορά που η Ελλάδα περνάει κρίση, σήμερα μπορεί να είναι τραγικές οι συνθήκες αλλά δημοσιονομικές και εσωτερικές κρίσεις έχουμε βιώσει πολλές στο παρελθόν. Τελικά η  εξωτερική συγκυρία  υποστήριξε την έξοδο από τις κρίσεις αλλά βέβαια η εσωτερική μεταρρύθμιση βελτιώνει πάντα το ευνοϊκό αποτέλεσμα της εξωτερικής συγκυρίας.