Μια λύση για τη φοροδιαφυγή χωρίς αναισθητικό

 Στο συνέδριο της Δημοκρατικής Αριστεράς, ακούγονται πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Φυσικό είναι. Η παρέμβαση της Άστριντ Ζωής Οκλαντ με εντυπωσίασε για τη λιτότητα και ακρίβεια πάνω σε ένα θέμα που δεν μας αρέσει να μιλάμε ποτέ συγκεκριμένα. Γιατί μας αφορά, όλους, όχι μόνο τις οικονομικές ελίτ. Υπάρχει βέβαια στη χώρα αυτή η εύκολη απάντηση, του στυλ, να φορολογηθεί το μεγάλο κεφάλαιο και να αφεθούν να φοροδιαφεύγουν όλοι οι άλλοι, οι μεσαίοι, και οι μικροί. Γιατί, είμαστε και μεις ένα μέρος τους. Τι νέα από την ατομική ευθύνη;  Λίγα πράγματα. Έχουμε όμως νέα από τη Νορβηγία, καπιταλισμός και εκεί, αλλά κάπως αλλιώς. (Leo)

γράφει η Άστριντ Ζωή Οκλαντ 

Η πολύπλευρη κρίση αξιών, παιδείας, νοοτροπίας, θεσμών μάς οδήγησε νομοτελειακά στη χρεοκοπία της οικονομίας και του πολιτικού συστήματος, και οδηγεί την κοινωνία σε απόγνωση. Αποτέλεσμα αυτής της πορείας είναι το μνημόνιο. Μερίδιο της ευθύνης αναλογεί σε όλους μας, τόσο στους πολιτικούς όσο και στους πολίτες.

Η ευθύνη των πολιτικών είναι αυταπόδεικτη. Δεν πρέπει, όμως, να αποσιωπούμε και την ευθύνη των πολιτών. Όπως λέει ο Ρουσσώ στο ‘Κοινωνικό Συμβόλαιο’ [1]κάθε άτομο – παρακινούμενο από μια αίσθηση «της απόλυτης  και φυσικά ανεξάρτητης ύπαρξής του» –   κινδυνεύει να μπει στον πειρασμό να προσπαθήσει να ωφεληθεί, απαλλάσσοντας τον εαυτό του από το κόστος. Καθένας μπορεί να επιχειρήσει να απολαμβάνει την κοινωνική ειρήνη που προβλέπεται από το νομικό σύστημα, αποφεύγοντας την ίδια στιγμή τη συμμόρφωση με τους ίδιους τους νόμους που την προασπίζουν και την εξασφαλίζουν. Ο κίνδυνος είναι εδώ εμφανής και μπορεί να οδηγήσει σε μία σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις. Πολίτες που αντιλαμβάνονται τους συντρόφους τους να απολαμβάνουν «τα δικαιώματα που τους παρέχει το σύστημα», ενώ κατορθώνουν να μην πληρούν τις «υποχρεώσεις που τους αναλογούν», θα μπουν στον πειρασμό να πράξουν το ίδιο, και αυτό θα οδηγήσει τελικά στην «καταστροφή της Πολιτείας».

Εισερχόμενοι στην πολιτική κατάσταση, χάνουμε τη «φυσική» μας ελευθερία για να κερδίσουμε την «αστική», η οποία συνίσταται στο πολύ απλό γεγονός ότι οι πολίτες δεν έχουν πλέον δικαίωμα σε όλα τα πράγματα, αλλά μόνο σε εκείνα που δικαιωματικά τους ανήκουν. Το κράτος παρουσιάζεται ως εγγυητής του δικαιώματος κάθε πολίτη για ίση ελευθερία σε σχέση με τους υπόλοιπους ιδιώτες. Κύρια απειλή για την ατομική ελευθερία δεν είναι οι περιορισμοί της αστικής ελευθερίας αλλά η ανισότητα και η διαφθορά. Στην περίπτωση που αυτά τα δύο πάρουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις, αναπόφευκτα, θα οδηγήσουν στην άσκηση της δημόσιας εξουσίας εξολοκλήρου υπό το πρίσμα των ιδιωτικών συμφερόντων[2].

Δύο είναι οι παράγοντες που απειλούν την ελευθερία του ανθρώπου ως πολίτη: η διαφθορά και η ανισότητα. Και στα δύο διαπρέπουμε, και τα δύο πηγάζουν από την ιδιοτέλεια και τη νοοτροπία που έχει καλλιεργηθεί στο σύνολο της κοινωνίας μας. Το κράτος από εγγυητής της ελευθερίας και διασφάλισης των αναγκών των πολιτών, έφτασε να νοείται ως κάτι το αφηρημένο. Μοναδική λειτουργία του κράτους κατάντησε να είναι η εκμετάλλευσή του, η αφαίμαξή του, προς ίδιον όφελος, από τα άτομα που έχασαν την ιδιότητα του πολίτη. Δυστυχώς, ούτε πολιτική αλλά ούτε και κοινωνική βούληση υπάρχει ώστε να αλλάξουν αυτά τα δύο. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ενώ τολμά και κόβει μισθούς και συντάξεις, επιδεινώνοντας ραγδαία τη ζωή μη προνομιούχων στρωμάτων, είναι τελείως απρόθυμη να συγκρουστεί με το καθεστώς της διαφθοράς και των ανισοτήτων που μαζί με τη ΝΔ έχουν δημιουργήσει και συντηρήσει.

Υπάρχουν μεγάλα εγχώρια προβλήματα στρεβλώσεων, ανισοτήτων και διαφθοράς, που άλλες προηγμένες χώρες τα έχουν λύσει προ πολλού. Θα αναφερθώ συνοπτικά σε ένα πρόβλημα που ταλανίζει το ελληνικό κράτος: τη φοροδιαφυγή, την οποία το κείμενο των θέσεων απλώς ακουμπά και προσπερνά. Ακόμα και στα σημεία που γίνεται μία μικρή αναφορά περισσότερο με ευχολόγιο μοιάζει παρά με σοβαρή πρόταση. 

Θα αναφερθώ στο παράδειγμα της Νορβηγίας που το γνωρίζω από πρώτο χέρι. Η πρακτική που ακολουθούν οι Νορβηγοί είναι η εξής: Παραδοσιακά, από τα μέσα του 19^ου αιώνα, δημοσιοποιούνταν οι φόροι στη χώρα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τα τελευταία χρόνια οι λίστες της εφορίας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους υπάρχουν στο διαδικτυακό τόπο της εφορίας. Οι λίστες αυτές είναι οι επίσημες. Έτσι, ανά πάσα στιγμή μπορεί κάποιος που γνωρίζει το όνομά μου να μπει στο δικτυακό τόπο της εφορίας, να το πληκτρολογήσει και να δει την αντικειμενική αξία των ακινήτων μου, τα εισοδήματά μου και το ποσό που καλούμαι να καταβάλλω στην εφορία. Αναρτώνται τα στοιχεία όλων, μηδενός εξαιρουμένου· ακόμα και του Βασιλιά, ακόμα και του πρωθυπουργού. Επιπλέον, η εφορία έχει πρόσβαση τόσο στους τραπεζικούς λογαριασμούς των πολιτών όσο και στις αγορές που έχουν γίνει μέσω πιστωτικών καρτών.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, το ιδεολόγημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων κατάντησε μηχανισμός προστασίας της ανομίας και του παράνομου πλουτισμού. Ακραίες προβληματικές καταστάσεις απαιτούν να καταφύγεις και σε ακραία μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Είναι προφανές, ότι οι ελεγκτικές αρχές του κράτους αδυνατούν να πατάξουν τη φοροδιαφυγή και η εισαγωγή της φοροκάρτας το πιθανότερο είναι να έχει ανάλογη αντιμετώπιση με εκείνη του κινήματος «δεν πληρώνω». Κατ΄ αντιστοιχία, το νέο σύνθημα που θα προκύψει θα είναι: «δεν χρησιμοποιώ τη φοροκάρτα» (και μετά τρέχα γύρευε). Μία λύση είναι να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Νορβηγίας. Και μόνο το γεγονός ότι θα υπάρχει έλεγχος από την εφορία στις κινήσεις των τραπεζικών λογαριασμών, τα ποσά των οποίων όχι μόνο θα φορολογούνται αλλά θα ιχνηλατούνται κιόλας, θα είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Άλλωστε εκείνος που είναι τίμιος δεν έχει τίποτα να κρύψει.

Η διαιώνιση της ανισότητας και της διαφθοράς στερεί κάθε προοπτική από τη νέα γενιά, απειλεί την ίδια την ύπαρξη της χώρας. Έχουμε ήδη φτάσει πολύ κοντά στην καταστροφή… Πρέπει να πούμε φτάνει πια. Πρέπει να μιλήσουμε για όλες αυτές τις στρεβλώσεις ανοιχτά, να καταθέσουμε τολμηρές προτάσεις, να καταλογιστούν ευθύνες, να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις ριζικής αλλαγής. Η τόλμη, η καθαρότητα και σαφήνεια λόγου, η επιτακτική ανάγκη ρήξης με συγκεκριμένες πολιτικές, ομάδες, ακόμα και με το ίδιο το παρελθόν μας κάποιες φορές, είναι στοιχεία που δυστυχώς απουσιάζουν από το κείμενο των θέσεων.

---

[1] Jean-Jacques Rousseau, The Social Contract (Yale University Press, 2002), σελ. 165.

[2] Christopher Bertram, Routledge Philosophy Guidebook to Rousseau and the Social Contract (Routledge, 2004), σελ. 85.