Η κεντροαριστερά: χθες, σήμερα και αύριο (;)



του Μάνου Ματσαγγάνη


Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Μεταρρύθμιση» (Δεκέμβριος 2011)

Μου φαίνεται αδύνατο να συζητήσουμε παραγωγικά την κεντροαριστερά χωρίς να έχουμε προηγουμένως αποτιμήσει την εμπειρία της κεντροαριστεράς στην εξουσία: τις επιτυχίες και τις αποτυχίες των κυβερνήσεων Σημίτη. Φοβάμαι ότι αυτή η αποτίμηση εκκρεμμεί. Στο χώρο του ΠΑΣΟΚ, πρωταγωνιστή της κεντροαριστεράς, λόγω κυβερνητικής ιστορίας και θέσης στο πολιτικό φάσμα, η διακυβέρνηση Σημίτη στην πραγματικότητα δεν ενσωματώθηκε ποτέ στην κουλτούρα και στην ταυτότητα του κόμματος. Στο χώρο της δημοκρατικής αριστεράς, στον οποίο η σχετική συζήτηση φαίνεται (όπως άλλωστε φαινόταν και τότε) να απευθύνεται, επικρατούν το ίδιο αντιφατικές θεωρήσεις: από το «η καλύτερη κυβέρνηση που είχαμε ποτέ» έως «Σημίτης = αρχιερέας της διαπλοκής».

Σε ό,τι με αφορά, η 8ετία Σημίτη μου προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα. Διευκρινίζω (ή υπενθυμίζω) ότι έζησα το μισό της περιόδου αυτής, 1997-2001, από τη θέση του «Ειδικού Συμβούλου του Πρωθυπουργού». Ας μην φανταστεί κανείς ότι είχα αποφασιστική επιρροή στην κυβερνητική πολιτική. Η κύρια συμβολή μου (η επεξεργασία μιας σχετικά ολοκληρωμένης πρότασης για ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα) πετάχτηκε στην κάλαθο των αχρήστων μετά πολλών επαίνων, και μερικών ψόγων. Η απογοήτευσή μου για τον τρόπο που χειρίστηκε η κυβέρνηση τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, από την Έκθεση Σπράου έως τις προτάσεις Γιαννίτση, στέρησε την παρουσία μου από κάθε περιεχόμενο και έκανε εύκολη την επανενεργοποίηση του αρχικού σχεδίου (επιστροφή στο πανεπιστήμιο). Από την άλλη, αισθάνομαι πολύ τυχερός που συνδέθηκα με ένα φιλόδοξο και συναρπαστικό κυβερνητικό εγχείρημα (την απόπειρα προοδευτικού εκσυγχρονισμού της χώρας), καθώς και που εργάστηκα για ανθρώπους με έντονη συνείδηση του δημοσίου (εθνικού) συμφέροντος, για την ακεραιότητα των οποίων δεν αμφέβαλα ποτέ – και δεν αμφιβάλλω ούτε τώρα: τον διευθυντή του Γραφείου Σχεδιασμού Στρατηγικής Νίκο Θέμελη, και φυσικά τον ίδιο τον Κώστα Σημίτη.

Δεν είναι ανάγκη να υπενθυμίσω στους αναγνώστες της Μεταρρύθμισης τα επιτεύγματα της 8ετίας Σημίτη – εκτός ίσως για να παρατηρήσω ότι, παρότι ιστορικά, τα επιτεύγματα αυτά ήταν λιγότερο αναντίστρεπτα από όσο νομίζαμε τότε. Η οικονομική μεγέθυνση (με σημαντική αύξηση των πραγματικών μισθών) κάλυψε τις βαθειές αδυναμίες της παραγωγικής δομής, χωρίς να τις αντιμετωπίσει. Η δημοσιονομική σταθερότητα ανατράπηκε εύκολα. Η δραστήρια ευρωπαϊκή πολιτική έδωσε πάλι τη θέση της στον επαρχιωτισμό, καθώς και στην παραδοσιακή αντιμετώπιση της Ευρώπης ως αγελάδας για άρμεγμα. Η «πολιτική» βία επανήλθε μετά την εξάρθρωση της 17Ν. Η ίδρυση των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών συνόδευσε την εντεινόμενη παρακμή της δημόσιας διοίκησης, δεν τη σταμάτησε. Η διαφθορά στις ΔΟΥ, στις Πολεοδομίες, στα κρατικά νοσοκομεία και σχολεία, στη δικαιοσύνη, στις συναλλαγές με τις επιχειρήσεις που προμηθεύουν το κράτος με αγαθά και υπηρεσίες, καθώς και φυσικά στην ίδια την πολιτική, παραμένει μόνιμο χαρακτηριστικό του πολιτικού τοπίου. Θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί σε δεκάδες άλλες αποτυχίες, μικρές ή μεγάλες: στο Κτηματολόγιο, στο Χρηματιστήριο κ.ο.κ.

Ο βαθμός κατά τον οποίο οι παραπάνω αποτυχίες ήταν αντικειμενικές («ήθελαν αλλά δεν μπορούσαν») ή αντίθετα υποκειμενικές («δεν ήθελαν, για αυτό δεν μπορούσαν») είναι ερώτημα κλειδί. Φοβάμαι, όμως, ότι είναι δύσκολο να απαντηθεί, πολύ περισσότερο που οι πρωταγωνιστές του «κατά Σημίτη εκσυγχρονισμού» έχουν μέχρι σήμερα αποφύγει να αναμετρηθούν ουσιαστικά με την κρίσιμη εμπειρία της κεντροαριστεράς στην εξουσία.

Σε πολύ μεγάλο βαθμό, αυτό οφείλεται στο ότι η διακυβέρνηση Σημίτη είναι εξαιρετικά «κακοχωνεμένη» από το ίδιο το πολιτικό υποκείμενο από το οποίο προήλθε. Δεν θα αναφερθώ στο πασιφανές ότι ο τότε πρωθυπουργός ανήκε στη μειοψηφία του ΠΑΣΟΚ, ότι στην πρώτη ψηφοφορία του Ιανουαρίου 1996 πήρε μόλις το ένα τρίτο των ψήφων της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος, ή ότι στο συνέδριο του Ιουλίου του ίδιου έτους χρειάστηκε να εκβιάσει τα στελέχη του για να πάρει μια εντελώς απρόθυμη συγκατάθεση. (Άλλωστε, και η δική μου παρουσία εκεί οφείλεται στο ότι το 1996 δεν υπήρχαν αρκετά μέλη του ΠΑΣΟΚ με τα απαιτούμενα προσόντα, και μια στοιχειωδώς ευμενή στάση για το εγχείρημα, ώστε να στελεχώσουν το Γραφείο Πρωθυπουργού). Αυτό που είναι λιγότερο πασιφανές είναι το πώς στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ το λεγόμενο «εκσυγχρονιστικό μπλοκ» διασπάστηκε, φυλλορόησε και εν τέλει μεταλλάχθηκε σε (συχνά) κάθε άλλο παρά εκσυγχρονιστικές θέσεις αμέσως μετά την αποχώρηση του Κ. Σημίτη από την πρωθυπουργία.

Όπως το Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κράξι πριν από 20 χρόνια, το ΠΑΣΟΚ φαίνεται σήμερα να πνέει τα λοίσθια, υπό το βάρος μιας κρίσης που (όπως και τότε) αφορά όλο το πολιτικό σύστημα, και που επί πλέον είναι όχι μόνο ηθική αλλά και οικονομική – και μάλιστα κυριολεκτικά συγκλονιστικών διαστάσεων. Παρότι δεν ανήκα ποτέ σε αυτό το κόμμα, ενώ θεωρούσα πάντοτε (και θεωρώ ακόμη) ορισμένες διαστάσεις του «φαινομένου ΠΑΣΟΚ» καταστροφικές για τη χώρα, ελπίζω ειλικρινά η κατάρρευσή του να μην παρασύρει ανθρώπους και ιδέες που άξιζαν καλύτερη τύχη, και κυρίως να μην οδηγήσει σε μια ερήμωση του αχανούς χώρου που εκτείνεται από την αριστερά έως την κεντροδεξιά, που το κόμμα αυτό μέχρι πρότινος κάλυπτε.

Εάν τα παραπάνω έχουν κάποιο νόημα, τότε η συζήτηση περί κεντροαριστεράς (όπως αυτή που διεξάγεται από τις στήλες της Μεταρρύθμισης, των Νέων, της Αυγής και αλλού) είναι απελπιστικά καθυστερημένη και ταυτόχρονα υπερβολικά πρόωρη. Το πολιτικό διακύβευμα της «συγκυρίας» είναι διαφορετικό: η παραμονή της Ελλάδας στην Α’ Κατηγορία, έστω και στις τελευταίες θέσεις της βαθμολογίας, δηλαδή η επιβίωσή της ως Ευρωπαϊκής χώρας – και, αντιστρόφως, η αποφυγή του υποβιβασμού της στην κατηγορία της Μέσης Ανατολής ή των Βαλκανίων.

Αντιμέτωποι με το φάσμα ενός τέτοιου υποβιβασμού, όσοι τον απεύχονται δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια της περιχαράκωσης, ακόμη και σε ευρύτερες ομαδοποιήσεις όπως είναι αυτή της κεντροαριστεράς. Σε μια ευρωπαϊκή Ελλάδα, η δημοκρατική αριστερά, η ανασυνταγμένη σοσιαλδημοκρατία και η φιλελεύθερη κεντροδεξιά θα έχουν την ευκαιρία να αντιπαρατίθενται με την ησυχία τους για το ύψος της φορολογίας ή για το επίπεδο της δημόσιας δαπάνης. Μέχρι τότε, καλά θα έκαναν να συνεννοηθούν μεταξύ τους, ώστε να αποφύγουμε την καταστροφή. Εν τω μεταξύ, ένα πράγμα είναι βέβαιο: σε μια μεσανατολική ή βαλκανική Ελλάδα, τα περιθώρια για μια εκσυγχρονιστική κεντροαριστερά θα είναι απείρως ασφυκτικότερα από ό,τι ήταν το 1974, το 1996 ή το 2010.

Σχόλια

  1. Ο Εκσυγχρονισμός, που ενδεχομένως υπήρχε ως πρόθεση, κατά την διακυβέρνηση Σημίτη δεν επαρκεί να χαρακτηρισθεί αυτή ως "εμπειρία της κεντροαριστεράς στην εξουσία".
    Το ζητούμενο από την "Κεντροαριστερά", για την "Αριστερά", είναι να υπάρχει κάπου και η συμβολή της. Όπως π.χ. στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα που όμως "πετάχτηκε στην κάλαθο των αχρήστων".
    Ο εκσυγχρονισμός από μόνος του, όταν περιορίζεται σε αυτά που θα έπρεπε να είναι ζητούμενο και για την δεξιά, όπως είπαμε δεν επαρκεί για τον χαρακτηρισμό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το θεμα ειναι να υπαρχει και ενα πλανο κατευθυνσης, οχι μονο πεντε, που λεει ο λογος, προτασεις που ευκολα πετιουνται στο καλαθι των αχρηστων...

    Καλη η κεντροαριστερα, αλλα κατα πως δειχνει, δεν φροντισε το μελλον των γενιων που ερχονται, παρα μονο το δικο της...

    Πρεπει να υπαρχει ολοκληρωμενο πλανο, παιδια, και οχι μονο οραμα, και πανω απο ολα, να μην ξεχναμε απο που ερχομαστε, τι εχουμε και που μπορουμε να παμε!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Συγνώμη, αλλά διαφωνώ ακόμα και με την επιλογή του άρθρου. Ο εκσυγχρονισμός ήταν η πρώτη νεοφιλελεύθερη επίθεση στη χώρα, που ούτε η ΝΔ -λόγω λαϊκισμού κι αγκυλώσεων πολιτικών- δεν μπόρεσε να μιμηθεί. Την πρώτη επίθεση, αλλά με χαμένο πόλεμο, ολοκλήρωσε τελική η διακυβέρνηση ΓΑΠ με την πλήρη διάλυση του κράτους. Βλέπεις, οι μεταρρυθμίσεις είναι θετικές όταν στόχο έχουν να βοηθήσουν το σύνολο της χώρας και τη μεσαία τάξη κι όχι όταν διαλύουν τη ραχοκοκκαλιά της.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αγαπητοί φίλοι. Δεν πρόκειται για ένα υγιή οργανισμό που θέλουμε να δουλεύει καλύτερα ή προς όφελος κάποιων. Πρόκειται για ένα άρρωστο βαριά τον οποίο πρέπει να σώσουμε έστω και με ένα πόδι ή νεφρό λιγότερο. Συνεπώς οποιαδήποτε λύση και αν προκριθεί θα πρέπει να σώσει τη χώρα, το βιος των ανθρώπων της, τους ίδιους τους εργαζόμενους, να δώσει προοπτική για την επόμενη μέρα. Δείμο δεν έγινε ποτέ καμιά νεοφιλελεύθερη επίθεση. Επί Σημίτη οι συνδικαλιστές του δημοσίου κυβερνούσαν τη χώρα και καθόριζαν τις επιλογές και της κυβέρνησης. Απλά έγιναν απόπειρες. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά.ΘΑ επανέλθω

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αντιλαμβάνομαι και κατανοώ την ανάγκη και την δυσκολία αποτίμησης του παρελθόντος, με τη γνώση της τότε πραγματικότητας που όλοι έχουμε σήμερα.

    Είναι σημαντικό όμως για όλους,να τοποθετούνται και για τα τρέχοντα, όπως για παράδειγμα, την επιθυμία κάποιων, για λόγους άγνωστους σε εμένα, να βάλουν χέρι στις καταθέσεις των αφελών που δεν έχουν στείλει τα λεφτά τους στο εξωτερικό, για να βοηθήσουν τους φίλους και ενδεχομένως πρώην ή νυν εργοδότες τους, χρησιμοποιόντας την δυνατότητα νόμιμης κλοπής που παρέχει το βουλευτικό αξίωμα.

    Φυσικά δεν θα είχα καμμιά αντίρρηση εάν βοηθούσαν προσφέρωντας την βουλευτική τους αποζημίωση.

    Για περισσότερες πληροφορίες:


    http://www.psarianos.eu/index.php/parliament/parliament-questions/item/1167-%CF%83%CE%B5-%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7-%CF%86%CE%AC%CF%83%CE%B7-%CE%B7-%CE%AD%CE%BA%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%86%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%84%CF%85%CF%80%CE%B9%CE%B1

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Το link αναφέρεται στην ερώτηση των βουλευτών της ΔΑ σχετικά με την Ελευθεροτυπία

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. 1. Γραφει ο κ. Ματσαγγανης: "(Άλλωστε, και η δική μου παρουσία εκεί οφείλεται στο ότι το 1996 δεν υπήρχαν αρκετά μέλη του ΠΑΣΟΚ με τα απαιτούμενα προσόντα, και μια στοιχειωδώς ευμενή στάση για το εγχείρημα, ώστε να στελεχώσουν το Γραφείο Πρωθυπουργού)."

    Χωρις να εχω τιποτα προσωπικα με τον αρθρογραφο, παντα διατυπωνα και διατυπωνω την αμφιβολια μου για ολους τους καθηγητες πανεπιστημιων και πολυτεχνειων ολων των πολιτικων παραταξεων,δηλ. για τις τρομακτικες δυνατοτητες τους, να διδασκουν σε προτυχιακα και μεταπτυχιακα μαθηματα, να παρακολοθουν σπουδαστικες εργασιες και υποψηφιους διδακτορες, να γραφουν σημειωσεις και βιβλια, να ασχολουνται με την ερευνα, να και ταυτοχρονα να ειναι σε βασικες κυβερνητικες θεσεις, χωρις να παρουν αδεια χωρις αποδοχες απο το πανεπιστημιο. Η ειναι υπερ-ηρωες ή κατι δεν κανουν καλα. Εκ του αποτελεσματος μαλλον ισχυει το δευτερο.

    Υπαρχουν -ευτυχως- παρα πολλοι εμπειροι κατοχοι διδακτορικου με πλουσια εμπειρια στον ιδιωτικο τομεα και αντιστοιχες ικανοτητες και απο εκει θα επρεπε να ανευρεθουν για την πληρωση θεσεων συμβουλων,ειδικων ή γενικων γραμματεων. Εξ αλλου, η πολυθεσια απο προοδευτικους καθηγητες αποτελει προκληση σε συνθηκες οικονομικης κρισης.

    2.Ομως, ξεχνα ή αποκρυπτει, οτι το προβλημα της ανανεωτικης αριστερας -και κυρίως της μεσήλικης- είναι η αυτοπαγιδευση της δηλ. οτι δεν μπορεί να πολεμήσει τον εαυτό της, καθόσον η πλειονοτητα ανηκει σε μεσαια στρωματα απο οικονομικη άποψη και ανώτερα εως ανωτατα πνευματικα/πολιτιστικα/αισθητικα.

    Γενικα, επι 30 ετη , ο χωρος που στελεχωνει σημερα την ΔΗΜΑΡ (τεως ΚΚΕεσ., ΕΑΡ) διατηρουσε σχέση έλξης-απώθησης με το ΠΑΣΟΚ. Πολλοι από τους λεγομενους «λιγουρηδες για εξουσια», ας υποθεσουμε οι λιγοτερ ευποροι,έκαναν στην αρχη την λεγομενη ”κριτικη υποστηριξη” καλυπτοντας με τις γνωσεις και το κυρος τους το επαρχιώτικο νέο τότε ΠΑΣΟΚ-κυβερνηση (με την γνωστη κυνικη ρηση :"κομμουνιστες ειμαστε μαλ.. κες δεν ειμαστε")και στη συνεχεια, σχεδον μεσηλικες και ευποροι, ενσωματωθηκαν στο ΠΑΣΟΚ. Ας υποθεσουμε επισης, οτι οι περισοτεροι ευποροι, γονοι καλων οικογενειων αντισταθηκαν. Την 8ετια του Σημιτη η διαρροη στελεχων της αριστερας προς το ΠΑΣΟΚ συνεχισθηκε. Παραλληλα τα παιδια-ΠΑΣΟΚ μεγαλωσαν, σπουδασαν στο LSE και αλλου και εγιναν –θα ηθελα να ειμαι –μεταρρυθμιστες ομως χωρις καμμια κοινωνικη μεριμνα για τους ασθενεστερους, τους ανεργους,κ.λ.π.

    3. Οποτε και η ζητηση για μεταρρυθμιστες ΔΗΜΑΡ επεσε πολύ. Μονον με μεταγγραφη κι αυτό θα προξενησει διχονοια στο «ολον ΠΑΣΟΚ», οσο εχει απομεινει, βεβαιως.
    Ενώ, λοιπον τα ευπορα μελη ΔΗΜΑΡ θέλουν να συγκυβερνήσουν με το ΠΑΣΟΚ, το κάνουν στους ΟΤΑ, στις Περιφερειες η σε κοινές δουλειες(κυριως πανεπιστημιακοι και οι επαγγελματιες/ επιχειρηματιες της αριστερας). Ετσι διατηρουν και τον τιτλο του αριστερου, " κόντρα και ενάντια" που λέγαμε το 70 και το περιορισμενο σχετικα εκλογικο σωμα που τους αντιστοιχει.

    4. Μηπως, στις επομενες εκλογες θα επρεπε να δοκιμαστουν σχηματα συνασπισμου με αλλες δυναμεις (ΟΠ,ανενταχτοι αριστεροι,...)και σιγουρα οχι με καιροσκοπους που προκαλουν δηλ. εχουν φυγει τελευταια απο το ΠΑΣΟΚ, ενω για πολλα χρονια ηταν στελεχη ή βουλευτες, ακομη και υπουργοι.

    5. Οταν -με το καλο - γινουν οι πρωτες η επαναληπτικες εκλογες και κατα τη εκτιμησησ μου στην βουλη θα υπαρχουν 8 περιπου κομματα (μεμονωμενα ή σε συνασπισμους), τοτε νομιζω ξανασυζητατε το θεμα της συγκυβερνησης ανανεωτικης αριστερας και σοσιαλδημοκρατιας, αν προκυψει τετοιος συσχετισμος εκλογικου αποτελεσματος.

    Καλες γιορτες Leo!!!

    Αφώτιστος Φιλέλλην

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία