Ιδεολογική χρεοκοπία και οικονομική κατάρρευση



του Δημήτρη Σκάλκου από το capital gr
«Η δυσκολία δεν βρίσκεται στις νέες ιδέες, 
αλλά στο να αποδράσεις από τις παλαιές.»
Τζων Μέυναρτ Κέυνς

Για την παρούσα πολύ-επίπεδη κατάρρευση έχουν προταθεί πολλές διαφορετικές ερμηνείες (κρίση παραγωγικού μοντέλου, κρίση πολιτικής αντιπροσώπευσης, κρίση αξιών), κάθε μια τους περισσότερο ή λιγότερο ορθή. Λιγότερο επεξεργασμένη και διαδεδομένη είναι η ερμηνεία που προσεγγίζει τα σημερινά αδιέξοδα ως αποτέλεσμα μιας ιδεολογικής χρεοκοπίας.

Συχνά ξεχνούμε ότι οι ιδέες έχουν συνέπειες. Ξεχνούμε πως, ιστορικά, τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα οδηγούνται στην κατάρρευση μέσα από μια διαδικασία σταδιακής παρακμής των καταστατικών πολιτικών, οικονομικών και ηθικών αρχών τους. Η σημερινή κατάρρευση είναι η κατάληξη μιας μακράς πορείας θεσμικής αποτυχίας σε κάθε πεδίο της πολιτικής και οικονομικής ζωής του τόπου. Δεν κατορθώσαμε να αναπτύξουμε και να προστατεύσουμε εκείνους τους θεσμούς οι οποίοι θα διασφάλιζαν τη βιωσιμότητα ενός οικονομικά αποτελεσματικού και κοινωνικά δίκαιου μοντέλου ανάπτυξης. Τα θεσμικά ελλείμματα της Ελλάδας έχουν επανειλημμένα καταγραφεί στις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΟΣΑ και η Παγκόσμια Τράπεζα, γεγονός που αδυνατίζει τη βαρύτητα των απόψεων που θέλουν τη σημερινή κατάσταση να είναι κύρια απόρροια της φαυλότητας του πολιτικού προσωπικού ή των δομικών αδυναμιών της ευρωζώνης.

Η ιδεολογική χρεοκοπία της χώρας συνίσταται στη συντριπτική ήττα των αρχών της ανοιχτής οικονομίας και της ανοιχτής κοινωνίας στο πεδίο των πολιτικών ιδεών στη μεταπολιτευτική περίοδο, η οποία εκφράστηκε πολιτικά με τη σχεδόν απόλυτη επικράτηση ενός αντιφιλελεύθερου πολιτικού λόγου. Οι θεσμοί της ανοιχτής κοινωνίας, είναι εκείνοι οι οποίοι διασφαλίζουν την ανεκτικότητα, τον πλουραλισμό, τον διαρκή και ειλικρινή διάλογο, και αποτελούν προϋπόθεση ανάπτυξης της κοινωνίας των πολιτών. Μία δυναμική και ευρύτατη κοινωνία των πολιτών αποτελεί τον εγγυητή της ατομικής και κοινωνικής ευημερίας, του δημοκρατικού πολιτεύματος και της κοινωνικής ειρήνης. Οι θεσμοί της ανοιχτής οικονομίας, είναι εκείνοι οι οποίοι καθορίζουν τους κανόνες που ρυθμίζουν το πλαίσιο της οικονομικής δραστηριότητας, με την διεύρυνση των αγορών, την κατοχύρωση του ανταγωνισμού, την αποτελεσματική ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, αποτρέποντας την εγκαθίδρυση μονοπωλίων και την κυριαρχία  προσοδοθηρικών ομάδων ειδικών συμφερόντων. 
 
Εάν πραγματικά επιθυμούμε να αλλάξουμε τις ζωές μας, είμαστε υποχρεωμένοι να διαλύσουμε τους μύθους που κρατούν καθηλωμένη την οικονομία μας και περιορίζουν τις επιλογές μας. Να τολμήσουμε να ρωτήσουμε και να αναρωτηθούμε. Γιατί, πχ., αρνούμαστε να συζητήσουμε για άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων τη στιγμή που το πράττει ακόμη και η κυβέρνηση της Κούβας; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπερ-προστασίας της θέσης εργασίας (και όχι του εργαζόμενου) στα θλιβερά ποσοστά ανεργίας, ιδίως των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας; Σχετίζεται και πώς η προβληματική ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών και η ατομική και κοινωνική υπευθυνότητα με τα φαινόμενα πολιτικής και κοινωνικής βίας που υποβαθμίζουν την ποιότητα της δημοκρατίας μας; Μπορούν άραγε η μονοδιάστατη και χωρίς αξιολόγηση πρωτοβάθμια εκπαίδευση και τα διαλυμένα πανεπιστημιακά μας ιδρύματα να συμβάλουν στην αποτελεσματική συμμετοχή της Ελλάδας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας και στην επιτυχή μετάβαση στην κοινωνία της γνώσης;

Τα ερωτήματα είναι πάμπολλα και αποκαλύπτουν το διανοητικό αδιέξοδο που έχουμε περιέλθει καθώς, αδυνατούμε να δούμε πέρα από τον στενό ορίζοντα του «κρατισμού», εκείνου δηλαδή του ιδεολογικού πλαισίου που νομιμοποίησε και διευκόλυνε την απρόσκοπτη αναπαραγωγή του αντιπαραγωγικού, αδιέξοδου και πλέον χρεοκοπημένου μοντέλου οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης. Ένα μοντέλο που ήθελε το κράτος όχι μόνο «επενδυτή» αλλά και «παραγωγό», ακόμη και «καταναλωτή» των υπηρεσιών του, με την πρόθυμη πάντοτε διαμεσολάβηση και επι-κυριαρχία των πολιτικών κομμάτων.

Απαιτείται λοιπόν αλλαγή του ιδεολογικού παραδείγματος που κυριάρχησε μεταπολιτευτικά, προσαρμόζοντας θεσμούς, συμπεριφορές και νοοτροπίες στις επιταγές του κρατισμού, της προσοδοθηρίας και ενός «εσφαλμένου ατομισμού». Και αντίστροφα, απαγκίστρωση από το διανοητικό πλαίσιο το οποίο υπονόμευσε τις δυνατότητες και τη διάθεση δημιουργίας των πολιτών, την υγιή επιχειρηματικότητα, την ανάληψη πρωτοβουλίας, την κοινωνική προσφορά- και εκείνες τις ιδέες που συγκροτούν το αξιακό πλαίσιο του δυτικού φιλελευθερισμού. Χωρίς αυτές τις ιδέες, οι θεσμοί θα παραμείνουν «κούφιες» ρυθμίσεις, κενό γράμμα, και οι όποιες θετικές αλλαγές/μεταρρυθμίσεις πραγματοποιούνται σήμερα μετά πολλών κόπων και βασάνων σταδιακά θα εκφυλιστούν στην προηγούμενη αδιέξοδη κατάσταση.


*Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος. Τελευταίο του βιβλίο οι «Αλήθειες για το Φιλελευθερισμό» (εκδόσεις Κριτική).

Σχόλια

  1. "Η δυσκολία δεν βρίσκεται στις νέες ιδέες,
    αλλά στο να αποδράσεις από τις παλαιές".


    Ορθότατο το διαχρονικό ρητό του John Maynard Keynes. Ύπό τις παρούσες συνθήκες, καλά κάνει και το υπενθυμίζει ο κ. Σκάλκος.

    Αν το κατανοούσε, κιόλας, θα ήταν, ακόμη, καλύτερα.

    (Βέβαια, ουδόλως, αποκλείται να κατανοήσει το περιεχόμενο του ρητού, που επικαλείται, κάποια στιγμή. Εδώ, το κατανόησε, σε μια συγκεκριμένη περίοδο, ο μέγας διδάσκαλος του κ. Σκάλκου - περί του Μίλτον Φρήντμαν ο λόγος, ο οποίος διακήρυξε την πίστη του στον Κέϋνς και τις ιδέες του, μεταπολεμικά, εκστομίζοντας την περίφημη φράση, η οποία και κατεγράφη, ως ιστορική, εκφράζοντας την καθημερινή πραγματικότητα του μεταπολεμικού γραφειοκρατικού καπιταλισμού : "We all are Keynesians, now", έστω και εάν αργότερα μετανόησε, γι' αυτήν την παραδοχή του. Ανεξάρτητα, από τα όποια πεπραγμένα του δασκάλου του ο κ. Σκάλκος έχει όλον τον χρόνο μπροστά του, για να αντιληφθεί το περιεχόμενο του τσιτάτου, που επικαλείται. Που θα πάει; Κάποια στιγμή θα το αντιληφθεί. Και όταν, με το καλό, το αντιληφθεί, θα παύσει να γράφει όσα γράφει και να ισχυρίζεται, όσα ισχυρίζεται, στο άρθρο αυτό, κάνοντας μια ευθεία αναφορά στον άλλον γίγαντα της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης, τον Karl Popper, το περιεχόμενο της πραγματείας του, για την "Ανοικτή Κοινωνία και τους Εχθρούς της", ο κ. Σκάλκος, επίσης, αδυνατεί - ή δεν επιθυμεί - να κατανοήσει)...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία