Για τη διδασκαλία της Φυσικής στο Λύκειο




του Λεωνίδα Καστανά

Το Σάββατο 13 Οκτώβρη έγινε μια πολύ καλή και γόνιμη συζήτηση για τη διδασκαλία των Φυσικών επιστημών στο Λύκειο. Ο χώρος ήταν, το φιλόξενο 6ο Λύκειο Ιλίου και διοργανωτής ο άξιος διευθυντής του, Παύλος Παπαθεοφάνους. Σημαντική και η βοήθεια του φίλου και συναδέλφου Γιώργου Φασουλόπουλου. Έγιναν σημαντικές εισηγήσεις από εκπαιδευτικούς, φυσικούς, χημικούς και βιολόγους τα ονόματα των οποίων υπάρχουν στο πρόγραμμα της εκδήλωσης. Αφορμή ήταν οι αλλαγές που έγιναν στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών που στόχο είχαν να καλύψουν τα προβλήματα μετάβασης στο Νέο Λύκειο. Ένα Νέο Λύκειο που δεν ήλθε ποτέ, λόγω των πολιτικών εξελίξεων, της φυγής της Άννας Διαμαντοπούλου από το Υπουργείο Παιδείας κλπ. Οι αλλαγές όμως έμειναν.
Έκανα και εγώ μια ολιγόλεπτη παρέμβαση. Θα ήθελα να τη μοιραστώ μαζί σας, όπως και κάποιες σκέψεις που μου γεννήθηκαν μετά τη συζήτηση. Το θέμα είναι ειδικό, αλλά επειδή αρκετοί συνάδελφοι μας διαβάζουν, κρίνω ότι θα είχε ενδιαφέρον.

Η Παρέμβαση:

Νομίζω ότι κάθε σχολικό γνωστικό αντικείμενο έχει μια ενιαία αφηγηματική γραμμή την οποία φροντίζει να διατηρεί σε κάθε τάξη αλλά και συνολικά, ειδικά στα μαθήματα γενικής παιδείας που απευθύνονται σε όλους τους μαθητές. Την έχουν η Ιστορία, τα Μαθηματικά, την έχει και η Φυσική. Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Κάπως έτσι εδώ και πολλά χρόνια είχαμε συμφωνήσει ότι:

Στην Α λυκείου διδάσκουμε τη μηχανική του υλικού σημείου, του αντικειμένου δηλαδή που μόνο μεταφέρεται. Απλές έννοιες, δεν θέλουν πολλά μαθηματικά και αναφέρονται στις ευθύγραμμες και  κυκλικές κινήσεις, στη δύναμη και τους νόμους της, στην ενέργεια, άντε και στην ορμή, δυο ποσότητες που διατηρούνται. Και οι αρχές διατήρησης είναι πολύ σημαντικές για τη φύση. Δηλαδή, να μάθει το παιδί, κάπως πιο επιστημονικά, γιατί πέφτουν τα σώματα, γιατί στρίβει το αυτοκίνητο, τι είναι το έργο και πως μετατρέπεται η ενέργεια. Να μάθει να λύνει και απλά προβληματάκια που θα ακονίζουν κυρίως τη φυσική του σκέψη και λιγότερο τη μαθηματική. Ο παλαίμαχος δάσκαλος Βαγγέλης Κουντούρης είπε ότι θα έπρεπε να διδάσκουμε και την ταλάντωση, δηλαδή την κούνια, αλλά και τα κύματα που όλοι τα απολαμβάνουν αλλά λίγοι ξέρουν πως δημιουργούνται και τι κρύβουν κάτω από τους αφρούς τους.

Στη Β λυκείου μια δοκιμασμένη συνταγή λέει ότι πρέπει να διδάσκουμε τα ηλεκτρικά φαινόμενα. Είναι  πιο σύνθετα αλλά και πιο κοντά στη σύγχρονη τεχνολογία. Να μάθει το παιδί ότι το  φορτίο διατηρείται, ( μια ακόμα αρχή διατήρησης), τι είναι το ηλεκτρικό πεδίο και το μυστήριο δυναμικό, το συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα, ο ηλεκτρομαγνήτης και βέβαια το εναλλασσόμενο ρεύμα, που για ένα άγνωστο λόγο, δεν διδάσκεται στο Ενιαίο Λύκειο. Και όμως είναι αυτό που τρέχει μέσα στο σπίτι του. Να μάθει τουλάχιστον ότι στα 50Ηz και 220v μπορεί να τον σκοτώσει.

Χρόνια τώρα εκτελούσαμε αυτό το πρόγραμμα, άλλοι επιτυχώς και άλλοι ανεπιτυχώς, αλλά είχαμε όλοι μια ενιαία αφηγηματική γραμμή για όποιους και όποιες ήθελαν να μας παρακολουθήσουν. 

Μια χαρά ήταν η φυσική της Γενικής Παιδείας. Ίσως σε μερικά σημεία ήταν λίγο υπερβολική, αλλά οι δάσκαλοι ήξεραν να αποφεύγουν τις κακοτοπιές ανάλογα και με την ποιότητα ή το ενδιαφέρον του ακροατηρίου.
Δεν ήθελε κανένα ανακάτεμα. Από εκτέλεση έπασχε.

Σ ένα Λύκειο που τα μαθήματα αρχίζουν 1 Οκτώβρη (και να δούμε) και τελειώνουν 31 Μαρτίου με 20 μέρες  επίσημη αργία και άλλες τόσες καταλήψεις ενδιάμεσα, υπάρχει σαφώς πρόβλημα χρόνου. Γι αυτό ο δάσκαλος πρέπει να είναι επιδέξιος,  εργατικός και εύστοχος. Η εμπειρία λέει ότι κατά μέσο όρο μέχρι τα Χριστούγεννα, στην Α λυκείου διδάσκουμε μόνο τις κινήσεις. Και δώστου γραφικές παραστάσεις και δώστου δύο αυτοκίνητα που κάνουν κόλπα και εκείνη τη μύγα που πηγαινοέρχεται ανάμεσα από τους προφυλακτήρες. Και στο τέλος ελάχιστοι μαθαίνουν κάτι από μας. Γι αυτό τρέχουν στα φροντιστήρια. Η φούσκα της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι μόνο στην οικονομία, είναι παντού. Ο δάσκαλος είτε είναι κουρασμένος, είτε επηρμένος, είτε χαμένος στις εμμονές του, δεν προχωράει. Παιδεύει και παιδεύεται χωρίς παραγωγή έργου.   Με κείνα και με τούτα το έργο και η ενέργεια, οι πιο σημαντικές έννοιες της μηχανικής, διδάσκονται το Πάσχα ενώ στις αυλές πέφτουν μπουγέλα, δηλαδή δεν διδάσκονται.

Οι «μεταρρυθμιστές» υπό την αυστηρή καθοδήγηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, αφαίρεσαν από την ύλη της Α λυκείου την κυκλική κίνηση και την Ορμή (τα μετέφεραν στη Β) και πρόσθεσαν ένα τεράστιο κεφάλαιο για το συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα από τη Β λυκείου. Διέσπασαν δηλαδή την αφηγηματική γραμμή εισάγοντας χωρίς καμιά αιτία ένα άσχετο με τα προηγούμενα κεφάλαιο και χωρίς την απαραίτητη θεμελίωση. Λόγω και του περιορισμένου χρόνου αυτό διδάσκεται πλημμελώς (όταν διδάσκεται)  με αποτέλεσμα τα παιδιά που τελειώνουν το Λύκειο να μη γνωρίζουν τι είναι και τι κάνει μια μπαταρία σε ένα ηλεκτρικό κύκλωμα. Και όλα αυτά σε ένα κόσμο που τον κινούν οι μπαταρίες. Για γέλια ή για κλάματα, δεν ξέρω.

Η αλλαγή αυτή ωστόσο προξενεί και ανάλογες συνέπειες στη Β λυκείου όπου, από τα φορτία και τα ηλεκτρικά πεδία, ο μαθητής αναγκάζεται να μεταβεί βίαια στα ηλεκτρομαγνητικά φαινόμενα, έχοντας χάσει το ενδιάμεσο, δηλαδή το ηλεκτρικό ρεύμα. Να μην ξεχνάμε ότι για τους περισσότερους μαθητές η ανάκληση γνώσεων από την προηγούμενη τάξη είναι δύσκολη υπόθεση. Ταυτόχρονα μπροστά από τα ηλεκτρικά φαινόμενα εισέρχονται αναίτια κομμάτια της μηχανικής αυτά που έφυγαν από την Α λυκείου, για να γίνουν το μπέρδεμα και ο εξευτελισμός του μαθήματος τέλεια.

Χωρίς κανένα φανερό λόγο η πολιτεία κάνει μια οργανωμένη απόπειρα να καταστρέψει τη διδασκαλία της Φυσικής στο λύκειο. Κεφάλαια διάσπαρτα σε δύο τάξεις που δίνονται στους μαθητές προς κατανάλωση ωθώντας τους ουσιαστικά στην απομνημόνευση και στην αποστροφή γι αυτή τη γλυκύτατη επιστήμη, τη Φυσική.
Δυστυχώς κάτι ανάλογο αλλά μάλλον πιο σκληρό και πιο τραγελαφικό επιχειρείται και στη Χημεία, ένα μάθημα που ως γνωστό δυσκολεύει πολλούς μαθητές και μαθήτριες. 

Δεν κατηγορώ τους συναδέλφους που πρότειναν αυτές τις αλλαγές. Άνθρωποι καλών προθέσεων είναι, αυτό κατάλαβαν από τη διδασκαλία των ΦΕ και αυτό θέλησαν να «βελτιώσουν», υπό πολύ ασφυκτικές συνθήκες. Κατηγορώ την πολιτική ηγεσία του υπουργείου που δεν πήρε και μια δεύτερη γνώμη. Αλλά από τη μυλωνού δεν μπορούμε να περιμένουμε καλλιγραφίες.

Αν οι παρεμβάσεις στη διδασκαλία των ΦΕ στο λύκειο, συνδυαστούν με το Νέο βιβλίο της Ιστορίας του Δημοτικού αλλά και τα ζητήματα αντιμεταρρύθμισης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαδικασία συνολικής απορύθμισης της Εκπαίδευσης, σε μια οπισθοδρόμηση που λανσάρεται ως κάτι Νέο.
Όπως έχουμε ξαναπεί η Ιστορία έχει τους δικούς της ρυθμούς, δεν ήρθε ακόμα η ώρα του ορθολογισμού για την Ελλάδα. Ούτε για τη διδασκαλία της Φυσικής στο λύκειο.

Οι σκέψεις:

Μετά τη συζήτηση που ακολούθησε, πείθομαι ολοένα και περισσότερο για την πλήρη αναδόμηση των αναλυτικών προγραμμάτων στο ΝΕΟ ΛΥΚΕΙΟ.
Η Α λυκείου ανήκει πλέον στην υποχρεωτική εκπαίδευση, τα μαθήματά της πρέπει να θεωρούνται Γενικής Παιδείας. Η Φυσική που διδάσκεται σ’ αυτήν θα πρέπει να αποτελεί ένα ενιαίο σύστημα με τη Φυσική του Γυμνασίου, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και την αφομοιωτική ικανότητα των μαθητών. Βάση θα πρέπει να αποτελούν:
1. η διδασκαλία των επιστημονικών εννοιών με απλό και όχι αυστηρό τρόπο,
2. η επίλυση στοιχειωδών και ρεαλιστικών προβλημάτων με τη χρήση απλών μαθηματικών,
3. η ερμηνεία των φυσικών φαινομένων και βέβαια
4. οι πειραματικές «ανακαλύψεις» που τόσο έχουν παραμεληθεί στο ελληνικό σχολείο, δημόσιο και ιδιωτικό.

Η Β και Γ λυκείου, αρχίζω να πιστεύω, ότι πρέπει να αποτελούν τάξεις απόλυτης εξειδίκευσης. Ο μελλοντικός Φυσικός ή μηχανικός δεν θα πρέπει να διδάσκεται αρχαία, αλλά να «λιώνει» στα Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Βιολογία και γιατί όχι και τεχνολογία, σχέδιο, μηχανές εσωτερικής καύσης, ηλεκτρονικά. Από τα μαθήματα των λεγόμενων θεωρητικών σπουδών μπορεί να επιλέγει κάτι πολύ light από Ιστορία, Λογοτεχνία ή Οικονομία  και αυτό κυρίως με τη μέθοδο της ερευνητικής εργασίας ( Project). Νομίζω ότι κάπως έτσι το Λύκειο θα ανεβάσει  το επίπεδο των σπουδών του και θα μπορεί να προετοιμάζει επαρκώς τους μαθητές του για τα ΑΕΙ . Και βέβαια κάποια στιγμή θα πρέπει να καταργήσουμε από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα, τη Γλώσσα - Έκθεση. Η επάρκεια της ελληνικής γλώσσας θα πρέπει να εξετάζεται σε χωριστές εξετάσεις, όπως γίνεται με τις ξένες γλώσσες και να απονέμονται και τα ανάλογα πτυχία.
  
6o ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ
Η διδασκαλία των Φυσικών επιστημών στο νέο Λύκειο
Νέα σχολικά προγράμματα παλαιά σχολικά εγχειρίδια
13 Οκτωβρίου 2012 και ώρα 10πμ

Εισηγητές: Νίκος Κανδεράκης, Βασίλης Αγγελόπουλος, Χριστίνα Παπαζήση, Ανδρέας Κασσέτας, Φιλλένια Σιδέρη
Σχολιάζουν: Ελένη Πατεράκη, Γιάννης Παπαγιαννακόπουλος,
 Λεωνίδας Καστανάς
Γαλερίου και Καπαδοκίας ΙΛΙΟΝ τηλ 2105758600


Σχόλια

  1. Πέρυσι τετοια εποχη περιπου σε μια διαδικτυακη συζητηση για την υλη της Φυσικης στο Ylikonet o καθηγητης Δημητρης Κολιοπουλος (προφανως ενας εκ των συντελεστων που υλοποιησαν την αλλαγη της υλης) περιγραφει σαφως την θεση του γυρω απ' το ζητημα. Προσωπικα εφριξα αλλα η συζητηση ειχε ηδη γινει οταν την πηρα χαμπαρι. Αν δεν ειναι εν γνωσει σου κι εχεις κουραγιο και χρονο διαβασε το.
    http://ylikonet.gr/forum/topics/2011-2012?groupUrl=a&groupId=3647795%3AGroup%3A105&id=3647795%3ATopic%3A69217&page=2#comments

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μιχάλη ευχαριστώ δεν την είχα αν και γνωρίζω ότι είναι ένας από τους συντελεστές. Τι να πω;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Κάποτε οι χημικοί μάλωναν μεταξύ τους, καλή ώρα όπως οι φυσικοί, αν η χημεία που διδασκόντουσαν οι μαθητές ήταν λίγη ή πολλή ή μήπως... και την πρώτη φορά που καθιερώθηκαν οι πανελλαδικές εξετάσεις στη Β Λυκείου ο κ. Π. έβαλε τα ωραία θέματα στη γενική παιδεία και όλοι αποτύχαν.Παρόλα αυτά συνέχιζε να λέει ότι η "Χημεία είναι η επιστήμη των επιστημών" και χωρίς μπόλικη χημεία δεν μπορείς να θεωρείσαι ενημερωμένος και υπεύθυνος πολίτης. Θέμα χρονου να το αντιληφθούν οι μαθητές και οι καθηγητές και μετά όλα ωραία και καλά. Αποτέλεσμα το υπουργείο υποβίβάσε τη χημεία σε μονόωρο, γιατί κατάλαβε ότι έχει να κάνει με περίεργους τύπους. Πέρασαν δέκα δώδεκα χρόνια για να ξαναγίνει η χημεία δίωρο. Έχω το φόβο μήπως συμβεί κάτι ανάλογο και με τη φυσική. Το φοβούνται πολλοί συνάδελφοι και έχουν αρχίσει να το λένε δυνατά.
    Λεωνίδα να είσαι καλά.
    Παύλος από το 6ο ΓΕΛ ΙΛΙΟΥ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. "η πολιτεία κάνει μια οργανωμένη απόπειρα να καταστρέψει τη διδασκαλία της Φυσικής στο λύκειο". Μήπως είναι οι Εβραομασόνοι που τα κάνουν όλα αυτά ; Λεο, άφησε τη συνομωσιολογία - κάποιοι ανόητοι "συνάδελφοι" είναι κι αυτοί - και βέβαια και αρχολίπαροι κολλητοί του δικού μου του Σαμαρά - όχι του Τρύφωνα.
    Και, γιατί αλλάζεις τα ονόματα του κόσμου με πρώτο το δικό σου; Πού πάει ο τόνος, μου λές; Κι ο Φασουλής πώς άλλαξε κι αυτός;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ρε συ πάντα ΚΑστανά με λέγανε. Το Καστάνας ήταν παρώνυμο, χαχαχα ποιος είσαι;

      Διαγραφή
  5. Αλήθεια ψάχνεσαι ακόμη; Ποιός είμαι ; Κρίμα, σε είχα για πιο κοφτερό μυαλό. Και δεν ήταν παρώνυμο, για μια μεγάλη περίοδο ήταν το όνομα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία