Δημόσιο χωρίς «δήμο»



του Αρίστου Δοξιάδη από την Καθημερινή

Οποιος έχει ασχοληθεί, γνωρίζει το παράδοξο του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα. Ενώ οι δημόσιες δαπάνες για παιδεία, υγεία και συντάξεις ήταν σχετικά υψηλές, το κοινωνικό τους αποτέλεσμα ήταν απαράδεκτα χαμηλό. Το σύστημα συντάξεων είχε την παγκόσμια πρωτοτυπία να ανακατανέμει το εισόδημα προς τα πάνω. Το δημόσιο σχολείο, με σχεδόν την υψηλότερη αναλογία δασκάλων προς μαθητές στην Ε.Ε., είχε σχεδόν τις χειρότερες επιδόσεις στις διεθνείς εξετάσεις PISA. Στο σύστημα υγείας, οι ανισότητες στην πρόσβαση ήταν τριτοκοσμικού επιπέδου.
Η αιτία είναι ότι δεν υπήρχαν ισχυροί παίκτες να υπερασπιστούν την ποιότητα και την ισότητα των παροχών. Αυτό είναι επίσης παράδοξο. Η μεγάλη πλειονότητα των πολιτικών και των πολιτών, διαχρονικά, ομνύουν στη δημόσια παιδεία και στην κοινωνική ασφάλιση. Οσοι, ελάχιστοι, προτείνουν μικρότερο κοινωνικό κράτος με αυξημένο ρόλο της αγοράς, θεωρούνται από γραφικοί ως ανάλγητοι. Υπήρχαν λοιπόν πολλοί ισχυροί που υπερασπίζονταν το ύψος των κοινωνικών δαπανών και τον αριθμό των απασχολούμενων στις υπηρεσίες. Δεν νοιάζονταν όμως για το αποτέλεσμα.
Ο κύριος λόγος, πιστεύω, βρίσκεται στη συμπεριφορά των ελίτ. Δεν εννοώ τους πολύ πλούσιους, οι οποίοι σε κάθε κοινωνία επιλέγουν ιδιωτικές λύσεις για σχολεία, πανεπιστήμια και γιατρούς. Εννοώ τους πολιτικούς και άλλες ομάδες που διαμορφώνουν τον δημόσιο λόγο, έχουν ιδιαίτερη πρόσβαση στην πολιτική εξουσία και ασκούν οι ίδιοι καθημερινή εξουσία στις ζωές των πολλών: δημοσιογράφοι, δικηγόροι, πανεπιστημιακοί, μηχανικοί, κ.ά., αλλά και η «εργατική αριστοκρατία» που ελέγχει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Είναι, σε γενικές γραμμές, αυτοί που ο Γκράμσι ονόμαζε οργανικούς διανοούμενους.
Σε χώρες με καλό κοινωνικό κράτος, η πλειονότητα αυτών των ομάδων έχουν ταυτίσει τις προσωπικές τους τύχες με το μεγάλο πλήθος των εργαζομένων και των αδύναμων που ωφελούνται από αυτό. Στέλνουν τα παιδιά τους στο δημόσιο σχολείο, πηγαίνουν στο δημόσιο νοσοκομείο, παίρνουν σύνταξη με τους ίδιους κανόνες όπως όλοι οι άλλοι.
Ενώ εδώ, στη χώρα της υποκρισίας, όλες αυτές οι ομάδες διεκδικούσαν και πετύχαιναν εξαιρέσεις μέσα στο κοινωνικό κράτος, ή επέλεγαν ιδιωτικές λύσεις. Τα ευγενή επαγγέλματα είχαν τα δικά τους ταμεία, προνομιούχα και επιχορηγούμενα με ειδικούς πόρους. Είχαν ιδιαίτερες συμβάσεις με ιατρούς και κλινικές.
Οσο μεγαλύτερος ήταν ο σαματάς για τις χαμηλές συντάξεις «πείνας», τόσο μεγάλωναν οι ψηλότερες, με ρυθμίσεις και επιδόματα που δεν ωφελούσαν τους φτωχούς. Διαχρονικά οι ελίτ διεκδικούσαν υψηλές κοινωνικές δαπάνες, αλλά φρόντιζαν να παίρνουν από αυτές τη μερίδα του λέοντος.
Στην παιδεία, οι αντικαπιταλιστές πολιτικοί στέλνουν τα παιδιά τους στα καλά ιδιωτικά σχολεία, και οι περισσότεροι δημοσιογράφοι τους δικαιολογούν - ενώ στη Βρετανία έγινε σάλος όταν μια πρώην υπουργός Παιδείας των Εργατικών έστειλε τον δυσλεκτικό γιο της σε ειδικό ιδιωτικό σχολείο. Οι πανεπιστημιακοί που με πάθος αγωνίζονται για να μην αλλάξει το άθλιο ελληνικό πανεπιστήμιο φοίτησαν οι ίδιοι στο LSE, στέλνουν το παιδί τους στην Οξφόρδη, και κανένας δεν εξεγείρεται γι’ αυτήν την αντίφαση.
Η συμπεριφορά των «οργανικών διανοουμένων» έχει επίπτωση στις επιλογές που κάνουν οι υπόλοιποι πολίτες όταν μπορούν. Το παιδί θα πάει στο φροντιστήριο για τα αγγλικά και ίσως θα ετοιμαστεί με ιδιαίτερα για τις πανελλαδικές. Τον γιατρό θέλει να τον διαλέξει ο ίδιος ο ασθενής, και δεν θα δεχθεί κανόνες που κατανέμουν αυτόματα τις περιπτώσεις. Είναι λογικές αυτές οι επιλογές όταν τα δημόσια σχολεία και ιατρεία είναι τόσο ανεπαρκή. Δεν παύουν όμως να δηλώνουν μια απάθεια για τα κοινά, μια μοιρολατρική σχεδόν αντίληψη ότι δεν μπορεί κανείς να τα βελτιώσει με συλλογική δράση. Ετσι αντί να διεκδικούν καλύτερες μεθόδους διδασκαλίας και κυρώσεις για τους ανεπαρκείς δασκάλους, οι γονείς σιωπούν, πληρώνουν φροντιστήρια, και μερικοί ξεσπάνε στην τρόικα.
Καταλήξαμε να έχουμε ένα μεγάλο Δημόσιο, χωρίς όμως τον αντίστοιχο «δήμο» όπου να συζητιούνται προβλήματα και απαντήσεις και να παίρνονται αποφάσεις γενικής εφαρμογής. Αντί για δήμο έχουμε ιδιωτικές και συντεχνιακές λύσεις. Ακόμα και στο ΙΚΑ, που είναι γενικός και όχι συντεχνιακός φορέας, δεν έχει νόημα η συζήτηση για το γενικό όριο ηλικίας, αφού μόνο το 15% των συνταξιούχων βγαίνει με αυτό το όριο - τόσες πολλές είναι οι εξαιρέσεις.
Εγραφα σε προηγούμενο κείμενο ότι πρέπει να αναζητήσουμε τη σιωπηρή συναίνεση στη βάση της κοινωνίας για να σκεφτούμε πώς θα πορευτούμε. Η συναίνεση για το κοινωνικό κράτος ώς τώρα ήταν περίπου η εξής: να είναι μεγάλο, αλλά χωρίς γενικούς και αυστηρούς κανόνες, ώστε να μπορούν μερικοί να ωφεληθούν από εξαιρέσεις, αν βρουν τρόπο νομότυπο ή και παράνομο. Το κράτος των εξαιρέσεων έφτασε στο αδιέξοδο. Πώς μπορεί να αναμορφωθεί, απηχώντας όμως μια ευρεία συναίνεση;
Ενα μέρος της απάντησης το δίνει η τρόικα: ενοποιήστε φορείς και ταμεία, για να υπάρχουν γενικοί κανόνες και στοιχειώδης προγραμματισμός, που είναι προαπαιτούμενα του δημοκρατικού ελέγχου. Προσθέτω εγώ: και για να έχουν οι ελίτ συμφέρον να τα βελτιώσουν για όλους.
Την υπόλοιπη απάντηση πρέπει να τη δώσουν οι οργανικοί διανοούμενοι. Είτε μερικοί από τους παλαιότερους, αν έχουν καταλάβει τι έγινε, είτε ένας νέος τύπος που γεννιέται τώρα στις ομάδες ακτιβιστών και στα κοινωνικά δίκτυα. Σε ποια κατεύθυνση, και με ποιες προϋποθέσεις, μένει για επόμενο άρθρο.

*Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι οικονομολόγος και στέλεχος εταιρείας venture capital.

Σχόλια

  1. Ενα μέρος της απάντησης το δίνει η τρόικα: ενοποιήστε φορείς και ταμεία, για να υπάρχουν γενικοί κανόνες και στοιχειώδης προγραμματισμός, που είναι προαπαιτούμενα του δημοκρατικού ελέγχου. Προσθέτω εγώ: και για να έχουν οι ελίτ συμφέρον να τα βελτιώσουν για όλους.
    ....
    Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι οικονομολόγος και στέλεχος εταιρείας venture capital


    Μίλα μου βρώμικα. I like it!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μαντεύω πως δεν ξέρεις τι είναι το venture capital και το μπερδεύεις με κερδοσκοπικό κεφάλαιο. Το venture capital είναι ιδιωτικό κεφάλαιο που χρηματοδοτεί νέες επιχειρήσεις με υψηλό ρίσκο, συνήθως σε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας. Είναι ένας τρόπος να χρηματοδοτείται η καινοτομία - αλλά εμείς δεν θέλουμε τέτοια πράγματα, αν δεν το χρηματοδοτεί το κράτος δεν είναι καινοτομία, σωστά;

      Διαγραφή
  2. Καινοτομία;
    Δες την απο τα μέσα λοιπόν:
    Ο κόσμος των πολυεθνικών “εκ των έσω”

    Βλέπεις κάπου έρευνα και ανάπτυξη;
    (R&D στη γλώσσα σου)
    Οι μελλοντικές (καινοτόμες καταναλωτικές) λύσεις είναι έτοιμες εδώ και χρόνια μέσα στα συρτάρια και ανασύρονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, για να δώσουν μια "ώθηση" (που λέει ο λόγος) στην επιβραδυνόμενη αγορά, υλοποιημένες από κακοπληρωμένους εργάτες πλούσιων εργολάβων.
    - Τι διαφορά έχει το iphone 5 από το 4;
    - Τι παραπάνω θα μου δώσει το VDSL ή η οπτική ίνα στην πρίζα από το ADSL που έχω τώρα;
    - Έχω αυτοκίνητο που να καίει π.χ. νερό για να μην μολύνω, ρε αδερφέ το περιβάλλον; Αμάν πια με τον βενζινοφάγο κύκλο του Οττο!
    - Εν τέλει έχεις δει τα τελευταία χρόνια κάποιο ουσιαστικό τεχνολογικό άλμα, πέρα από face lift υπαρχόντων ανακαλύψεων;

    Πες μας λοιπόν κι άλλα βρώμικα.
    Ετσι κι αλλιώς ο λαός ψήφισε. Τι ανησυχείτε;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ΟΚ μεγάλε συγγνώμη, δεν ήξερα πως έπεσα σε θεωρητικό της ιστορίας της τεχνολογίας. Έχεις δίκιο, δεν υπάρχει καινοτομία, μια απάτη είναι όλα για να ρουφάνε οι πλούσιοι το αίμα των φτωχών με το μπουρί της σόμπας.

      Διαγραφή
    2. πως τόπε το κόμμα; τεχνοφασισμός...... για την ηλεκτρονική ψηφοφορία.

      Διαγραφή
    3. Μια είναι η λύση. Να καταργηθεί η εργασία, να μην καταπιέζεται κανείς. Να γίνουμε όλοι ΔΥ αποσπασμένοι σε κόμμα. Είναι η καλύτερη μη-δουλειά.

      Διαγραφή
  3. Κάτω η Χούντα, ψιθύριζε ο θείος μου το 73.
    Γωνία-γωνία, κρυφά, στα καφενεία στο εργοστάσιο. Φοβόταν.
    Σήμερα, 35 χρόνια μετά, και εμείς ψιθυρίζουμε με φόβο μην μας ακούσουν
    λάθος αυτιά.
    Κάτω η χούντα των συντεχνιών.
    Γωνία-γωνία, κρυφά, στα καφενεία, στις δουλειές.
    Μας τρώνε τα χρήματα με αγγελόσημα, με 2% επί των δημοσίων έργων,
    με φασιστικούς νόμους που μας επιβάλει να τους έχουμε στα πόδια μας
    κάθε φορά που πουλάμε τα φτωχικά μας οικόπεδα.
    Ψυθυρίζουμε με φόβο μην μας ακούσουν λάθος αυτιά.
    Ο ψίθυρος σε λίγο θα γίνει φωνή. Δυνατή φωνή να ακουστεί σε όλη την Ευρώπη.
    ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΧΝΙΩΝ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Κάτω η Χούντα, ψιθύριζε ο θείος μου το 73.
    Γωνία-γωνία, κρυφά, στα καφενεία στο εργοστάσιο. Φοβόταν.
    Σήμερα, 35 χρόνια μετά, και εμείς ψιθυρίζουμε με φόβο μην μας ακούσουν
    λάθος αυτιά.
    Κάτω η χούντα των συντεχνιών.
    Γωνία-γωνία, κρυφά, στα καφενεία, στις δουλειές.
    Μας τρώνε τα χρήματα με αγγελόσημα, με 2% επί των δημοσίων έργων,
    με φασιστικούς νόμους που μας επιβάλει να τους έχουμε στα πόδια μας
    κάθε φορά που πουλάμε τα φτωχικά μας οικόπεδα.
    Ψυθυρίζουμε με φόβο μην μας ακούσουν λάθος αυτιά.
    Ο ψίθυρος σε λίγο θα γίνει φωνή. Δυνατή φωνή να ακουστεί σε όλη την Ευρώπη.
    ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΧΝΙΩΝ

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία