Με πέταξες στο δρόμο σαν σκουπίδι

Σκουπίδια και σκουπιδότοποι. Αδύνατο να τα φορτωθείς, αλλά αδύνατο και να τα κρύψεις. Όταν δένεις τη πλαστική σακούλα και τη σουτάρεις στον κάδο, αναρωτήθηκες ποτέ που πάνε τα σκουπίδια σου, ποια είναι η τύχη τους; Κομμάτια δικά σου είναι. Έχουν τμήματα από το DNA σου, κάτι στις σερβιέτες σου, κάτι στο χαρτί της τουαλέτας που σκουπίστηκες, κάτι στο προφυλακτικό που χρησιμοποίησες, είναι ψήγματα του εαυτού σου. Και είναι όλα σκουπίδια.

Το πρόβλημα της διαχείρισης των σκουπιδιών. Ακόμα ένα άλυτο πρόβλημα. Το αγνοούμε. Το φέρνουμε στο προσκήνιο μόνο όταν, απεργούν οι σκουπιδιάρηδες, γεμίζει η χωματερή, ή πέφτουν δακρυγόνα κοντά σε υποψήφιες χωματερές. Τότε ακούγονται κάτι δήθεν σοβαρές κουβέντες και το πρόβλημα μετατίθεται, για πότε; Για ποτέ, για κάποτε. Τα σκουπίδια βουνό.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, εδώ και χρόνια, το έχουν κάνει τόσο μεγάλο και εκρηκτικό ώστε να φαίνεται άλυτο. Είναι μέθοδοι του στυλ «τα πετάω χύμα πίσω από το λόφο» ή τα θάβω «υγειονομικά» στους ΧΥΤΑ. Τώρα που πάνε τα υγρά που αποστραγγίζονται ή τα αέρια που παράγονται από τη σήψη, κάνουμε πως δεν μας νοιάζει.  

Οι αιτίες του διαρκώς ογκούμενου προβλήματος των σκουπιδιών μπορούν να συνοψιστούν σε δύο: Υπερκατανάλωση και ανεπαρκής ανακύκλωση.

Η Υπερκατανάλωση

Κάθε χρόνο παράγονται παγκοσμίως αγαθά των οποίων η αξία ξεπερνά τα 230 τρις δολάρια και τα απόβλητα αγγίζουν το 1,5 τρις τόνους. Σκουπίδια δεν είναι μόνο αυτά που πετάμε στους κάδους απορριμμάτων, αλλά και αυτά που δημιουργούνται κατά την παραγωγή των αγαθών. Αν στην τελική μάζα ενός προϊόντος προσθέταμε τα σκουπίδια που παράγονται κατά την παραγωγή του θα διαπιστώναμε ότι μια καφετιέρα θα ζύγιζε 298 kg, ένα κινητό 75 kg, μια οδοντόβουρτσα 1,5kg και πάει λέγοντας. Η καταναλωτική μανία προκαλεί παραγωγή προϊόντων τα οποία με τη σειρά τους μετατρέπονται σε σκουπίδια. Το πρόβλημα δεν εμφανίζεται μόνο στο Δυτικό κόσμο, αλλά επεκτείνεται ταχύτητα και στις αναπτυσσόμενες χώρες του τρίτου κόσμου. Η αλόγιστη αγορά καταναλωτικών ειδών είναι μια έκφραση του σύγχρονου ανθρώπου και τρέφεται από τα βασικά ένστικτα, της προσωπικής ισχύος, της κοινωνικής ανέλιξης και της επίδειξης, ακόμα και του ερωτικού ανταγωνισμού. Είναι αποτέλεσμα του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης και προωθείται μέσω της διαφήμισης, της ανάπτυξης της τεχνολογίας, του τρόπους ζωής μακριά από το φυσικό περιβάλλον, και της πολιτιστικής υποβάθμισης. Με τα σημερινά δεδομένα είναι πολύ δύσκολο να ανατρέψουμε την πορεία αυτή, γιατί θα πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο ζωής των ανθρώπων , το αξιακό τους σύστημα. Μέχρι όμως να ανατραπούν οι σημερινές σταθερές τα σκουπίδια βλάπτουν το περιβάλλον και υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής όλων μας. Κάτι πρέπει να κάνουμε.

Η ανακύκλωση

Τα πρόσφατα γεγονότα της Κερατέας, αλλά και του Γραμματικού και της Λευκίμης αναδεικνύουν ότι το κουκούλωμα και η αναβολή των ριζικών και βιώσιμων λύσεων διαχείρισης δεν μπορούν να συνεχιστούν. Αν είναι αδύνατο να περιορίσουμε την παραγωγή σκουπιδιών είναι δυνατό να τα διαχειριστούμε. Το μόνο που δεν μπορούμε να κάνουμε είναι να τα πετάμε. Η κατασκευή ΧΥΤΑ δεν είναι λύση. Η ύπαρξη 600-700 ανοικτών χωματερών  στοιχίζει σε πρόστιμα, από την ευρωπαϊκή ένωση, γύρω στα 28 εκ. ευρώ ετησίως στη χώρα μας. Ακόμα λύση δεν είναι η οποιαδήποτε βιολογική ξήρανση και θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων, όπως η καύση,  η πυρόλυση, η αεριοποίηση. Πέρα από το γεγονός ότι είναι πανάκριβη και παράγει ελάχιστες θέσεις εργασίας, είναι και επικίνδυνη. Προκαλεί εκπομπές επικίνδυνων αερίων (διοξινών) και τοξικής στάχτης, υποβαθμίζοντας ακόμα περισσότερο το περιβάλλον.

Η μέχρι τώρα λύση των ανοικτών χωματερών την οποία έχουν επιλέξει οι δημοτικοί άρχοντες σε όλη τη χώρα, πέρα από τα πρόστιμα, είναι πηγές μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα, προκαλούν πυρκαγιές, παράγουν, λόγω της σήψης, αέρια θερμοκηπίου. Στην επαναστατημένη Κερατέα κανείς μέχρι χτες δεν διαμαρτυρήθηκε για τις τρεις ανοικτές χωματερές που υπάρχουν στην περιοχή τους. Πρόκειται για τη θέση Χοβόλες της Κερατέας, για τον λόφο Κρούδι στα Καλύβια, για τη θέση Καμινάδα στο Λαύριο. Μπροστά σ’ αυτές, το ΧΥΤΥ που θέλουν να φτιάξουν είναι χλιδή. Απλά το πρόβλημα γι’ αυτούς είναι να μην έρχονται στην περιοχή τους σκουπίδια από άλλα μέρη της Αττικής. Λατρεύουν τα δικά τους σκουπίδια και τα αφήνουν να σαπίζουν στις ανοικτές χωματερές τους. 

Η υποκρισία δεν περισσεύει μόνο στις πολιτικές ηγεσίες, αλλά και στους πολίτες που τις στηρίζουν με τη ψήφο τους, που είναι σάρκα εκ της σαρκός τους. Όταν το πρόβλημα φτάνει στις αυλές τους οργίζονται και επαναστατούν. Όταν πρέπει να δράσουν προληπτικά και να διεκδικήσουν κάτι διαφορετικό αλλά συγκεκριμένο, ανασηκώνουν τους ώμους και πετάνε τα σκουπίδια τους όπου βρουν. Θυμούνται την οικολογία και το περιβάλλον όταν καταλάβουν ότι θα υποβαθμιστεί η περιοχή τους και θα χάσουν σε αξία οι περιουσίες τους. Τότε ανακαλύπτουν τη φύση, τους αρχαιολογικούς χώρους και την εναλλακτική διαχείριση. Η γνωστή ελληνική συμπεριφορά την οποία τρέχει να συνδράμει και η ελληνική αριστερά, αφού οι πολίτες καταφέρονται κατά της εξουσίας και των ΜΑΤ και όλοι όσοι είναι γενικά εναντίον του κράτους είναι παιδιά της. Υπάρχει και η Δημοκρατική Αριστερά με μια λακωνική, αλλά διαφορετική παρέμβαση. Λέει:

"Οι κυβερνητικές ολιγωρίες των τελευταίων ετών και η απολίτικη τοπικιστική αντίληψη των φορέων της Αυτοδιοίκησης που θα υποδεχθούν τους νέους ΧΥΤΑ, οδηγούν στα σημερινά αδιέξοδα, τα οποία θα κοστίσουν στον ελληνικό λαό μια νέα -τερατώδη- επιβάρυνση των 2,7 δις ευρώ ετησίως.

Είναι η ώρα της ευθύνης για όλο το λαό της Αττικής και ώρα που τα αδιέξοδα, οι ολιγωρίες και οι τοπικισμοί πρέπει να δώσουν τη θέση τους στην υπευθυνότητα."

Το γεγονός ότι δεν μπαίνει στην ουσία σημαίνει έλλειψη ολοκληρωμένων θέσεων; Αν είναι έτσι πρέπει να αποκτήσει αμέσως. Η Δημοκρατική Αριστερά, οι Οικολόγοι και οι οικολογικές οργανώσεις είναι οι μόνοι πολιτικοί σχηματισμοί  που μπορούν να παρουσιάσουν ένα σοβαρό, εναλλακτικό και βιώσιμο σχέδιο.

Το βασικό θέμα δεν είναι προφανώς η Κερατέα, αλλά ας δούμε ποιο είναι το θέμα στη λύση στυλ Κερατέας.

Αντιγράφω από το TVXS:

 Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης κ. Κυρκίτσο η λύση που προωθείται με τον περιφερειακό σχεδιασμό έχει πολλά μειονεκτήματα. Προβλέπεται η δημιουργία μιας γιγαντιαίας μονάδας βιολογικής ξήρανσης στη Φυλή, δυναμικότητας 700.000 τόνων το χρόνο και μικρότερες μονάδες της τάξης των 120.000 τόνων, σε Κερατέα και Γραμματικό. Επιπλέον προβλέπεται ένα δεύτερο εργοστάσιο μηχανικής ανακύκλωσης, όπως εκείνο στη Φυλή αλλά μεγαλύτερης δυναμικότητας.

«Για να γίνουν αυτά τα τέσσερα εργοστάσια χρειάζονται 550 εκ. ευρώ» αναφέρει ο κ. Κυρκίτσος. «Το εργοστάσιο του μηχανικού διαχωρισμού παράγει το υποπροϊόν RDF ενώ η βιολογική ξήρανση παράγει το υποπροϊόν SRF (πρόκειται για υποπροϊόντα μονάδων ανακύκλωσης Αστικών Στερεών Απορριμμάτων). Και τα δυο αυτά υποπροϊόντα δεν υπάρχει μονάδα να τα κάψει. Για να δημιουργηθεί εργοστάσιο καύσης για την παραγωγή ενέργειας χρειάζονται άλλα 400 εκ. ευρώ. Σύνολο μαζί με το ΦΠΑ, 1,1 δις ευρώ» τονίζει, ενώ επισημαίνει πως «θα υπάρξουν σημαντικές κοινωνικές αντιδράσεις για τη δημιουργία τέτοιας μονάδας καθώς η καύση των δυο υλικών θα παράγει διοξίνες και τοξική στάχτη για την οποία θα χρειάζεται ειδικός χώρος ταφής τοξικών ουσιών. Θα μπούμε σε έναν κύκλο αδιεξόδων».

Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης αντιπροτείνει απέναντι στον περιφερειακό σχεδιασμό τη δημιουργία μεγάλων μονάδων κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οικιακών οργανικών απορριμμάτων στην Κερατέα, τη Φυλή και το Γραμματικό και τη δημιουργία 300.000 μονάδων διαλογής. «Το κόστος της πρότασης είναι κάτω από 200 εκ. ευρώ. Η λύση αυτή δημιουργεί για τους Δήμους ένα κόστος 70 ευρώ τον τόνο. Την ίδια ώρα, η λύση που προωθείται μέσω του περιφερειακού σχεδιασμού δημιουργεί κόστος 180 ανά τόνο. Όσο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της καύσης των υποπροϊόντων, την οποία χρησιμοποιούν ως επιχείρημα. Θα έχει μεγάλο κόστος ενώ η παραγωγή δεν θα είναι σπουδαία. Σε αυτό τον τομέα η λύση είναι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)» υπογραμμίζει στο tvxs, ο Φίλιππος Κυρκίτσος.

 «Αντί να πάμε σε μια λύση που ταιριάζει στην Ελλάδα, ιδιαίτερα λόγω της οικονομικής κρίσης, επιλέξαμε τις πιο ακριβές τεχνολογίες. Ο συνδυασμός βιολογική ξήρανση και καύση του SRF είναι ότι πιο ακριβό υπάρχει σαν τεχνολογία στον πλανήτη. Τα κέρδη θα είναι μεγάλα μόνο για λίγους. Αυτοί που προτείνουν τον περιφερειακό σχεδιασμό δεν λένε πόσο θα κοστίσει. Ούτε το υπουργείο μιλάει. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα καραμπινάτο σκάνδαλο γιατί πάνε μάλιστα να τα προκηρύξουν όλα μαζί ώστε να τα πάρει ο ένας και μοναδικός που θα μπορεί. Πρέπει να τοποθετηθεί η πολιτική ηγεσία. Γιατί δεν είναι ο ΕΣΔΚΝΑ που κινεί τα πράγματα. Είναι η πολιτική ηγεσία. Κι αυτή τη στιγμή όλοι σφυρίζουν αδιάφορα» επισημαίνει στο tvxs ο πρόεδρος της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης.

Τα σκουπίδια αξίζουν πολλά αν τα διαχειριστείς σωστά. Απλά χρειάζεται να οργανώσεις ένα εκτεταμένο σύστημα ανακύκλωσης και να εκπαιδεύσεις τους πολίτες ώστε να συμμετάσχουν σε αυτό. Το σύστημα που προκρίνουν όλες οι οικολογικές οργανώσεις, είναι εξαιρετικά φιλικό προς το περιβάλλον, ανοίγει πολλές νέες θέσεις εργασίας, αποδίδει οικονομικά και κυρίως λύνει το πρόβλημα.

Τα βασικά στοιχεία του νέου συστήματος στοχεύουν στη μείωση των σκουπιδιών και στην εναλλακτική διαχείριση αυτών που απομένουν. Στην ουσία αν εφαρμοστεί το νέο μοντέλο δεν χρειάζεται να θάβεις σχεδόν τίποτα.

Τα βασικά στοιχεία του νέου μοντέλου:

1.      Το 60% των σκουπιδιών μας είναι υλικά συσκευασιών. Κάποιες δεν μπορούμε να τις αποφύγουμε, κάποιες όμως είναι τελείως αναίτιες και είναι αποτέλεσμα ενός κακώς εννοούμενου marketing. Για παράδειγμα, τεράστια χάρτινη συσκευασία για τρία γιαούρτια, για λίγα δημητριακά, για ένα μπουκάλι ποτό, για ένα παιχνίδι. Πρέπει να απαγορευτούν οι συσκευασίες που δεν έχουν πρακτικό νόημα. Μπορούμε να αποφεύγουμε προϊόντα μιας χρήσης (πλαστικά ποτήρια και πιάτα). Να καταργηθεί η πλαστική σακούλα στο super market ή να είσαι υποχρεωμένος να την πληρώσεις ακριβά. Να ράψουμε πάνινες τσάντες με παλιά υφάσματα, ή να αγοράσουμε σαν αυτές που χρησιμοποιούσαμε παλιότερα πριν ανακαλυφθούν τα υπερκαταστήματα. Τρεις τέσσερις από αυτές αρκούν για να φορτώσουμε τα ψώνια της εβδομάδας. Να προτιμάμε γενικά συσκευασίες πολλαπλών χρήσεων που επιστρέφονται.

2.       Διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων υλικών στο σπίτι και στο Δήμο. Χωρίζουμε το χαρτί, τα τετραπάκ, το αλουμίνιο, το πλαστικό και το γυαλί και τα τοποθετούμε σε ειδικούς κάδους που θα έχει ο δήμος σε κεντρικά σημεία της πόλης, όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη, ή σε κέντρα ανταποδοτικής ανακύκλωσης που μας αποφέρουν κι’ ένα μικρό χρηματικό ποσό. Στη συνέχεια ο Δήμος συλλέγει και προωθεί τα ήδη διαχωρισμένα υλικά σε εργοστάσια ανακύκλωσης. Όχι όλα μαζί και πουθενά. Από αυτά δεν χρειάζεται να θάψουμε ή να κάψουμε τίποτα.

3.      Συλλέγουμε χωριστά τα ληγμένα φάρμακα, τα τηγανόλαδα, τις μπαταρίες, τα άχρηστα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη, τα έπιπλα, τα στρώματα, τα λάστιχα, τα παιχνίδια, τα ρούχα κλπ και τα προωθούμε στο Δήμο ο οποίος μπορεί να τα πηγαίνει για ανακύκλωση ή να έχει ένα κέντρο επισκευής και επαναχρησιμοποίησης ή να τα προωθεί σε αντίστοιχα τέτοια κέντρα που μπορούν να είναι και ιδιωτικά. Ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ας το χαρίζει σε όσους έχουν ανάγκη. Σήμερα, όλα όσα έχουν αξία τα πουλάνε παρανόμως οι υπάλληλοι καθαριότητας των Δήμων σε εμπόρους που βρίσκονται στο δρόμο προς τη χωματερή.

Αν είναι δύσκολο να αποκτήσουμε άμεσα τέτοια κουλτούρα και να δαπανάμε λίγο από το χρόνο μας για την προώθηση των σκουπιδιών μας, μπορούν οι Δήμοι να οργανώνουν μια τέτοια περισυλλογή κάποιες συγκεκριμένες μέρες της εβδομάδας από τις γειτονιές.

4.           Το 40% των σκουπιδιών μας είναι οργανικά υπολείμματα τροφής. Να διαδώσουμε και να βάλλουμε στη ζωή μας την κομποστοποίηση. Σε μια γωνιά του κήπου, της αυλής, στο μπαλκόνι μας, σ’ ένα κάδο κομποστοποίησης μπορούμε εύκολα και υγιεινά να μετατρέπουμε τα οργανικά σκουπίδια σε κομπόστ (οργανικό λίπασμα) χρήσιμο για τις γλάστρες και τον κήπο μας. Μιλάμε για τσόφλια από αυγά, υπολείμματα καφέ ή τσαγιού, όλα τα αμυλώδη και κυρίως τα λαχανικά και φρούτα. Ότι απομένει από κρεατικά ή ψάρια μπορούμε να τα προσφέρουμε στα κατοικίδια ζώα μας ή στα αδέσποτα που σίγουρα υπάρχουν στη γειτονιά μας.

Η κομποστοποίηση μπορεί και πρέπει να οργανωθεί και κεντρικά. Οι ανάγκες των ελληνικών εδαφών σε οργανικές ουσίες είναι τεράστιες λόγω τις χαμηλής τους περιεκτικότητας (1%). Με τη χρήση του κομπόστ τα εδάφη γίνονται γόνιμα και ωφέλιμα στη γεωργία, περιορίζεται η ερημοποίηση και η διάβρωση των εδαφών, περιορίζεται η χρήση χημικών λιπασμάτων και καταστέλλονται πολλά από τα φυτοπαθογόνα του εδάφους. Ταυτόχρονα περιορίζονται τα αέρια του θερμοκηπίου που παράγονται από τη σήψη των οργανικών ουσιών. Φυσικά κάπου πρέπει να εγκατασταθούν οι μονάδες αυτές, αλλά δεν έχουν καμιά σχέση με υποβάθμιση περιβάλλοντος και μόλυνση.

Όλα τα παραπάνω δεν αναφέρονται μόνο στα σπίτια. Μπορούν να γίνουν σε σχολεία, νοσοκομεία, εστιατόρια, υπουργεία, ξενοδοχεία, βιομηχανίες, βιοτεχνίες και εργαστήρια παντού όπου παράγονται στερεά απορρίμματα.

Όλα τα παραπάνω είναι εύκολο να γίνουν, είναι δράσεις που έχουν κοινωνική αποδοχή, είναι φιλικές προς το περιβάλλον, έχουν οικονομική ανταποδοτικότητα και αποτέλεσμα. Θα περιορίσουν κατά 80% τα σκουπίδια μας, θα κλείσουν οι χωματερές, και οι ΧΥΤΑ, θα λυθεί το πρόβλημα άκρως οικονομικά. Μπορούν να γίνουν σε επίπεδο σπιτιού, δήμου, και περιφέρειας, χωρίς ιδιαίτερο κόστος, ή τέλος πάντων πολύ λιγότερο απ’ όσο στοιχίζει ο σημερινός τρόπος διαχείρισης.

Τι χρειάζεται

Ε, χρειάζεται μια άλλη κουλτούρα, είναι αλήθεια. Να μάθουμε και κυρίως να μάθουν τα παιδιά πως τα σκουπίδια δεν είναι σιχαμένα, βρώμικα και κυρίως δεν είναι άχρηστα. Μπορούν να μεταβληθούν, να μεταμορφωθούν, να ανακυκλωθούν και να συνεχίσουν να χρησιμεύουν με άλλη μορφή και άλλη σύσταση. Χρειάζεται βέβαια μια οργάνωση, που θα αφήσει μακριά τις μαφίες των Δήμων που βγάζουν παράνομο χρήμα από τα σκουπίδια. Αλλά επιτέλους, ας κάνουν και κάτι χρήσιμο οι Δήμοι για τους πολίτες τους, εκτός από το να γεμίζουν τον τόπο τσιμέντο, κυβόλιθους, άσφαλτο και ύποπτες συναλλαγές. Χρειάζεται ακόμα μια κεντρική σφαιρική πολιτική, δημιουργία μονάδων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης στις οποίες μπορεί και πρέπει να συμμετάσχουν και ιδιωτικά κεφάλαια.

Αν δεν ιδρώνει το αυτί της κρατικής εξουσίας, ας πιέσουμε τους δήμους να το κάνουν, ας το κάνει η κάθε οικογένεια σπίτι της. Είναι καιρός να αγαπήσουμε τα σκουπίδια μας, αλλά και τους εαυτούς μας.   Είναι καιρός να πάρουν οι πολίτες και τις τύχες των σκουπιδιών τους στα χέρια τους.

Συνδέσεις:

Για το ίδιο θέμα η αιρετική άποψη του Left Liberal Synthesis

Πρακτικά στοιχεία για την ανακύκλωση:  http://neosdimospargas.blogspot.com/2010/11/blog-post_1415.html