8 καρφιά στο σώμα της μέσης εκπαίδευσης (2)

Τα επόμενα 4 καρφιά. Ακολουθούν γενικές  διαπιστώσεις και προτάσεις στο τρίτο μέρος.

5. Αθλητικά - μουσικά σχολεία

Ο κ. Καλομοίρης δηλώνει τη δυσαρέσκειά του για τη μείωση των αθλητικών σχολείων. Ο αθλητισμός της ντόπας και του αθέμιτου ανταγωνισμού, δεν καταλαβαίνω τι θέση έχει στην εκπαίδευση; Να κλείσουν όλα. Μέχρι χτες τα όσα λειτουργούσαν βόλευαν ημέτερους που ήθελαν να βάλουν τα παιδιά τους στα ΑΕΙ χωρίς εξετάσεις ή με ισχυρή πριμοδότηση μέσω των νικών που κατακτούσαν στους μαθητικούς αγώνες. Δηλαδή δούλευαν εις βάρος της ισότητας και της ισονομίας.  Αντίθετα, μήπως θα πρέπει το υπουργείο να μαζέψει τους συναδέλφους γυμναστές και να βρει έναν τρόπο να γίνεται και λίγο γυμναστική στα σχολεία; Το πράγμα έχει καταντήσει αηδία. Η ώρα της γυμναστικής είναι κατ’ ουσία κενή ώρα. Αν μας ενδιαφέρει η άθληση στα σχολεία, ας φροντίσουμε να εκτελείται αξιοπρεπώς το πρόγραμμα και ας αφήσουμε τις μηχανές βολέματος των «δικών» μας παιδιών.

Το πράγμα με τα μουσικά σχολεία είναι όμως διαφορετικό. Δύσκολα και ακριβά σχολεία, αλλά πολύ δημιουργικά, με τα παιδιά να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια. Θα πρέπει να ενισχυθούν και να φροντιστούν ιδιαίτερα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αναδομηθεί ολόκληρη η καλλιτεχνική εκπαίδευση στα γυμνάσια, η οποία ουσιαστικά είναι ανύπαρκτη.  Ο διορισμός μόνιμων μουσικών διαφόρων οργάνων δεν ξέρω κατά πόσο είναι εφικτός, στο μέτρο που οι ώρες απασχόλησης για κάποιες ειδικότητες  είναι λίγες και καλύπτονται με την ωρομισθία. Αρκεί οι εργαζόμενοι να πληρώνονται στην ώρα τους, πράγμα που δεν συμβαίνει και είναι απαράδεκτο.

Εδώ θέλω να αναφέρω την ιδέα του φίλου καθηγητή του ΕΜΠ, Κίμωνα Χατζημπίρου. Να αποκτήσουν όλα τα σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες μια χορωδία. Μια χορωδία μοντέρνα ή κλασσική, που συμμετέχουν όλοι «καλοί και κακοί» μαθητές, που μαθαίνει στα παιδιά τη συνεργασία, που τα εξημερώνει και τα γαληνεύει. Μου γράφει ο Κίμων: Η βασική ιδέα είναι ότι η χορωδία αναπτύσσει την συλλογικότητα και αυτοπειθαρχία (κάτι στο οποίο υστερούν πολύ τα ελληνάκια σε σχέση με τα παιδιά άλλων δυτικοευρωπαίων), παράλληλα εξευγενίζει τα ήθη και τα γούστα προς την κατεύθυνση μιας κλασσικής κουλτούρας, επίσης θα προσέθετε στην σχολική εκπαίδευση κάποιες ώρες χαρούμενης ομαδικής σχολικής δραστηριότητας, κοινής για αγόρια-κορίτσια, αφαιρώντας ταυτόχρονα μερικές ώρες ανυπόφορης (για τα παιδιά) σχολαστικής διδασκαλίας.

6. Περιβαλλοντική εκπαίδευση

Κλείνουν κατά τα γραφόμενα του κ. Καλομοίρη 22 κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ίσως, αλλά και που ήταν ανοικτά τι έκαναν τα περισσότερα από αυτά; Βόλευαν βέβαια κάποιους αποσπασμένους διαφόρων ειδικοτήτων. Γυμναστές, θεολόγοι, καλλιτέχνες εκπαίδευαν περιβαλλοντικά. Στην Ελλάδα ζούμε και όλα γίνονται. Περιβαλλοντική συνείδηση πάντως δεν καλλιεργούσαν, γιατί ο θεσμός των περιβαλλοντικών προγραμμάτων κατάντησε, γρήγορα, ένα κόλπο συμπλήρωσης ωραρίου, αδούλευτων υπερωριών και φυσικά επιδοτούμενων εκδρομών σε Ελλάδα και εξωτερικό. Ελάχιστη ή και μηδενική η πραγματική συμμετοχή των μαθητών, προσχηματική συνήθως, η επιτελική εργασία των δασκάλων. Η περιβαλλοντική συνείδηση είναι πολύ σοβαρό θέμα για να καλλιεργείται με αυτόν τον τρόπο. Ας ψάξουμε άλλους τρόπους, απλούστερους, φθηνότερους και πιο αποδοτικούς.

Σ’ ένα σχολείο που δεν υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης, τα φώτα και οι ηλεκτρικές συσκευές μένουν ανοικτές μέρα και νύκτα, τα κυλικεία πωλούν junk foods, o φροντισμένος κήπος είναι σπάνια υπόθεση και το τσιμέντο είναι το μόνο υλικό κατασκευής, πρέπει να αρχίσεις από τα στοιχειώδη, αν θες να εκπαιδεύσεις τους νέους. Δεν χρειάζεσαι δήθεν προγράμματα,  ούτε  δήθεν μαθήματα.

Πρότεινε στους μαθητές να φροντίσουν κατ΄ αρχήν το σχολείο τους. Να το καθαρίσουν και να μην το καταστρέφουν, να το βάψουν, να επιδιορθώσουν τις πόρτες και τα θρανία, να οργανώσουν τη βιβλιοθήκη, να βελτιώσουν την αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, να φτιάξουν ένα κήπο και να τον φροντίζουν, να βρουν τι τους λείπει και να το κατασκευάσουν με ανακυκλώσιμα υλικά με τη βοήθεια των δασκάλων τους και των υπηρεσιών του Δήμου. Δηλαδή, κάνε τους να θεωρούν το δημόσιο και δικό τους, για να το αγαπήσουν και να το προστατεύουν. Αυτός είναι ο βασικός στόχος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Ακόμα, γέμισε τις ταράτσες των σχολείων φωτοβολταϊκά στοιχεία, ώστε τα σχολεία να έχουν ενεργειακή επάρκεια. Κυρίως όμως φρόντισε με κάποιο τρόπο να μην είναι τα σχολεία ενεργοβόρα.

Τώρα που σκέφτεσαι να αναδιαρθρώσεις την διδακτέα ύλη και να ξαναγράψεις τα σχολικά βιβλία, φρόντισε, στα πλαίσια της διαθεματικότητας, να εισαγάγεις την περιβαλλοντική αγωγή σε όλα τα μαθήματα.

Ταυτόχρονα, φρόντισε να ανοίξεις, μέσα στις τάξεις, τη συζήτηση για μια ηθελημένη λιτότητα, για λιγότερη κατανάλωση, και κυρίως για την προστασία του δημόσιου χώρου. Με πρόσφατα τα γεγονότα του Λονδίνου, δεν αποκλείεται να δούμε και εδώ, νέους να σπάνε τη γειτονιά τους. Είναι, νομίζω, απαραίτητο να οργανώσουμε ένα περιβαλλοντικό ακτιβισμό μέσα στα σχολεία, που θα επεκτείνεται και στις γειτονιές και στην ύπαιθρο. Το να συμβάλλουν οι μαθητές στο καθαρισμό ενός τοπικού δάσους, της κοίτης ενός ρέματος, μιας παραλίας, κλπ τους δίνει βιωματική σχέση με αυτό που λέμε υποβάθμιση του περιβάλλοντος, τους εισάγει στον εθελοντισμό ( πράγμα άγνωστο στην Ελλάδα) και έχει βέβαια και άμεσο, πρακτικό, αποτέλεσμα. Με τις δήθεν θεωρίες, τα φύλλα εργασίας και τις εκδρομές δεν είδαμε να βελτιώνεται η περιβαλλοντική συνείδηση των μαθητών. Καιρός είναι να δοκιμάσουμε και την πράξη. Αλλά ξέχασα, η πράξη είναι δουλειά και όχι λόγια.

7. Οι ξένες γλώσσες

Αλήθεια, υπάρχει κάτοικος της χώρας αυτής που να πιστεύει ότι η γνώση των ξένων γλωσσών μπορεί να αποκτηθεί   από το  σχολείο; Ούτε στα ιδιωτικά δεν συμβαίνει αυτό. Δεν ξέρω τι ακριβώς φταίει. Είναι η ποιότητα των βιβλίων και των δασκάλων, το ωράριο, τα ασυντόνιστα προγράμματα σπουδών, το σχολικό περιβάλλον, η αδιαφορία των μαθητών, όλα μαζί, δεν ξέρω. Το μόνο σίγουρο είναι ότι γενιές και γενιές έμαθαν ξένη γλώσσα στα φροντιστήρια και φυσικά πλήρωσαν γι’ αυτό. Κάποια στιγμή προστέθηκε στα σχολεία  και η λεγόμενη 2^η ξένη γλώσσα. Αυτή στην ουσία είναι σαν να μη διδάσκεται, αφού κανείς δεν δείχνει ενδιαφέρον. Αλλά τα παιδιά είχαν το τυπικό δικαίωμα να επιλέξουν ανάμεσα σε Γερμανικά, Γαλλικά, Ιταλικά και Ισπανικά. Που να φτιάξεις πρόγραμμα με τόσα τμήματα αλλά και που να βρεις ωρομίσθιο «Ιταλό» ή «Ισπανό» να πάει για μια ώρα στο Γαλάτσι και μετά μια ώρα στο Περιστέρι κοκ. Προφανώς και η δυνατότητα επιλογής ακυρώθηκε στην πράξη. Λογικά η 2^η ξένη γλώσσα που θα διδάσκεται, θα εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα του εκπαιδευτικού στο συγκεκριμένο σχολείο, όπως στην ουσία γινόταν μέχρι τώρα. Αλλά αυτή η απλή λογική καταγγέλλεται από τη νομενκλατούρα ως παραχώρηση στα ιδιωτικά συμφέροντα. Τόσα χρόνια δεν ενοχλούνται που η πραγματική εκπαίδευση ουσιαστικά γίνεται έξω από το σχολείο, η 2^η ξένη γλώσσα είναι το πρόβλημα;

Το θέμα είναι πως θα λύσουμε συνολικά το πρόβλημα της εκμάθησης των ξένων γλωσσών, στο δημόσιο σχολείο. Ας αφήσουμε τα προσχήματα και ας ψάξουμε λύσεις.

8. Τα σχολικά βιβλία

Δεν χρειάζεται να τονίσουμε ότι είναι απαράδεκτο να ξεκινά το σχολείο χωρίς όλα τα βιβλία στα χέρια των παιδιών. Φυσικά και οι δάσκαλοι θα φροντίσουν με κάποιο τρόπο να καλύψουν τις ελλείψεις (φωτοτυπίες, σημειώσεις, υπαγορεύσεις). Μέχρι να λυθεί πλήρως το πρόβλημα, η εκπαιδευτική διαδικασία θα χωλαίνει σημαντικά και η πραγματική έναρξη των μαθημάτων θα καθυστερήσει. Βεβαίως, το κενό θα το καλύψουν τα φροντιστήρια. Θεωρώ σωστό το μέτρο της επαναχρησιμοποίησης των βιβλίων, κάτι που ήδη γίνεται μαζικά με τα βοηθήματα της αγοράς. Έχει ένα πνεύμα οικονομικό και οικολογικό. Η επιστροφή όμως των περσινών βιβλίων δεν οργανώθηκε σωστά και δεν είχε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Η υπόθεση των σχολικών βιβλίων πρέπει να επανεξεταστεί. Είναι πολύ μεγάλα και πολύ βαριά, περιέχουν πολλές άχρηστες πληροφορίες, περιέχουν κεφάλαια που δεν διδάσκονται, δεν είναι ελκυστικά, χώρια τα λάθη και τις ασάφειες. Το κυριότερο δεν είναι ανά μάθημα γραμμένα από την ίδια συγγραφική ομάδα και δεν έχουν συνέχεια στη λογική τους. Με τη χρήση του διαδικτύου που υπάρχει σήμερα, τα σχολικά εγχειρίδια θα έπρεπε να είναι πιο λιτά και συνεπώς εύχρηστα και αποδοτικά και θα στοιχίζουν λιγότερο. Το τυπωμένο βιβλίο δεν πρέπει να χαθεί. Αλλά μπορεί να συνοδεύεται από CD που θα ανανεώνεται κάθε χρόνο και μπορεί να περιέχει τεράστια αποθήκη παραπομπών, ασκήσεων, πειραμάτων και διαγωνισμάτων, με ελάχιστο κόστος.