Μέρες του 36

του Αριστείδη Χατζή από τα ΝΕΑ

Ολοι όσοι έχουμε ασκήσει κριτική στην ελληνική πολιτική τάξη για τον καιροσκοπισμό της, το χαμηλό επίπεδο ανθρώπινου κεφαλαίου που την χαρακτηρίζει και κυρίως για την αναποτελεσματικότητά της δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ποτέ πόσο επιεικής ήταν ακόμα και η πλέον αυστηρή κριτική μας. Η φαρσοκωμωδία που οδήγησε στην εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον Λ. Παπαδήμο έδωσε την ευκαιρία σε όλους σχεδόν τους «πονηρούς πολιτευτές» να αυτοεξευτελιστούν μέχρι αηδίας. Αν μάλιστα έχει κάποιος την υπομονή να καταγράψει και να μελετήσει τα πολιτικά παιχνίδια των αρχηγών, των κομματικών επιτελείων και των ανησυχούντων για την επιβίωσή τους βουλευτών ενόψει των πρόωρων εκλογών θα αισθανθεί ίλιγγο. Οχι από την πολυπλοκότητα των πολιτικών διεργασιών αλλά από την απλοϊκότητα της αυτοκτονικής ανοησίας που αυτή τη φορά θα έχει τρομακτικές συνέπειες.

Ο σχηματισμός μας κυβέρνησης 50 ατόμων (!) με Πρωθυπουργό τεχνοκράτη και με σύνθεση πολιτικά τόσο ανομοιογενή που περιορίζει τις δυνατότητες επιτυχίας της δεν επιτρέπει αισιοδοξία. Η ίδια η σύνθεση της νέας κυβέρνησης θα πρέπει αντίθετα να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Για ποιον λόγο επελέγη η συνεργασία με ένα κόμμα της Ακρας Δεξιάς, ενώ αντίθετα δεν μετέχουν σημαντικοί εκπρόσωποι της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς; Ποιο ήταν το σκεπτικό των αρχηγών των δύο μεγάλων κομμάτων όταν αποφάσισαν με ποιους θα συνεργαστούν και με ποιους όχι; Ποιοι είναι οι υπεύθυνοι (στα μεγαλύτερα αλλά και στα μικρότερα κόμματα) για την αποτυχία συνεργασίας των δημοκρατικών και φιλελεύθερων δυνάμεων;

Αυτό που πέτυχαν πάντως οι δύο αρχηγοί είναι να μας αναγκάσουν να θυμηθούμε το 1936, όταν τα δύο μεγάλα κόμματα της εποχής αποφάσισαν να συνεργαστούν με το μικρό ακροδεξιό κόμμα του Ιωάννη Μεταξά με τα γνωστά αποτελέσματα. Οι διαφορές του 2011 με το 1936 είναι πάρα πολλές, αλλά υπάρχει μια πολύ μεγάλη ομοιότητα που συνδέει τις δύο χρονιές και μεταξύ τους αλλά και με μία τρίτη: το 1967. Ο συνδετικός κρίκος δύο θλιβερών εποχών της ελληνικής πολιτικής ιστορίας που οδήγησαν σε δύο αντίστοιχα δικτατορικά καθεστώτα με το σήμερα είναι η ανάδειξη της υποτιθέμενης παρακμής του κοινοβουλευτισμού ως αίτιο της κρίσης.

Οποιος διαβάσει τον ελληνικό Τύπο των μέσων της δεκαετίας του 1930 θα βρει ιδιαίτερα ανησυχητικές ομοιότητες ανάμεσα στα δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής και σε πολλά κείμενα που δημοσιεύονται σήμερα: η ταύτιση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με την «πλουτοκρατία», ο λαϊκισμός, η συμπάθεια προς τις συντεχνίες, ο φανερός και ο λανθάνων εθνικισμός, ο αντισημιτισμός, η συνωμοσιολογία, η εθνική μανία καταδιώξεως, η νομιμοποίηση της βίας και φυσικά η κατασυκοφάντηση του φιλελευθερισμού και του κράτους δικαίου ως αιτίων της διάρρηξης του κοινωνικού ιστού. Κυρίως όμως η απόρριψη των εκλογών ως λύσης, καθώς είναι βέβαιο ότι «πάλι τους ίδιους θα φέρουν στα πράγματα». Οπως τότε έτσι και σήμερα, είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις την ιδεολογική ταυτότητα των συγγραφέων καθώς το λεξιλόγιο, οι προκείμενες και η χυδαιότητα ταυτίζονται. Η μόνη διαφορά είναι ότι σήμερα τα περισσότερα από αυτά τα κείμενα θα τα βρει κανείς σε δημοφιλή blogs και σε περιθωριακά μέσα ενημέρωσης και λιγότερο στις μεγάλες εφημερίδες. Αλλά τα πρώτα έχουν πλέον πολλαπλάσια αναγνωσιμότητα.

Η ρητορική αυτή βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός: τη διπλή παταγώδη αποτυχία της ελληνικής πολιτικής τάξης η οποία είναι υπεύθυνη όχι μόνο για τη φοβερή κρίση που βιώνουμε αλλά και για την αδυναμία εξόδου από αυτήν. Ομως η απαξίωση των προσώπων συνοδεύεται συχνά και από διάθεση απαξίωσης των θεσμών που οφείλεται είτε σε επιπολαιότητα είτε σε σκοπιμότητα.

Η σκοπιμότητα είναι εύλογη. Οι ακραίες αλλά δυναμικές μειοψηφίες δεν μπορούν να υποφέρουν το περιθώριο στο οποίο τούς έχει καταδικάσει η άσκηση της λαϊκής κυριαρχίας και χαίρονται στην αναμπουμπούλα η οποία τους παρέχει πολλές ευκαιρίες. Μία από αυτές είναι και η αμφισβήτηση του αντιπροσωπευτικού συστήματος και του κράτους δικαίου. Είναι έτοιμες να αναγάγουν σε αυθεντικό εκφραστή της πλειονότητας τούς τραμπούκους που ρίχνουν γιαούρτια, τις γραφικές «λαϊκές συνελεύσεις» στις πλατείες, τους τζαμπατζήδες στα διόδια και φυσικά την αφεντιά τους σε μια κωμικοτραγική ψευδαίσθηση μεγαλείου.

Ομως, δυστυχώς, η αμφισβήτηση της δημοκρατικής αρχής παρατηρείται, τελευταίως έντονα ακόμα και από την κυρίαρχη πολιτικά τάξη αλλά και από πλήθος διαμορφωτών της κοινής γνώμης, σοβαρών και μη. Αυτός ο δύσκολα υποκρυπτόμενος φόβος για τις επικείμενες εκλογές, οι υστερικές αντιδράσεις κατά της πιθανότητας δημοψηφίσματος (ακόμα και η καιροσκοπική χρήση του) φανερώνουν ένα πράγμα: τον φόβο απέναντι στον λαό. Η απαξίωση της πολιτικής τάξης είναι πρωτοφανής και οι εκλογές οπωσδήποτε θα το αποτυπώσουν. Ομως αυτό που έχει αποτύχει δεν είναι η δημοκρατική διαδικασία αλλά η αναίσχυντη διαστρέβλωσή της. Η διαφορά είναι κρίσιμη.

Ο Αριστείδης Χατζής είναι αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα ΜΙΘΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών