Νοικοκυραίοι ή καμικάζι, του Γ. Παπαθεοδώρου

του Γιάννη Παπαθεοδώρου


Υπάρχουν καλά και κακά νέα για το περίφημο «τέλος της μεταπολίτευσης». Τα καλά νέα είναι ότι ο παλιός δικομματισμός τέλειωσε. Τα κακά νέα είναι πως ο νέος (σύντομος) δικομματισμός - και μάλιστα στην πιο γκροτέσκο εκδοχή του (ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ)- κατασκευάζεται με τα υλικά του παλιού : τον ακραίο λαϊκισμό, την ανεύθυνη δημαγωγία, το νέο ευρωσκεπτικισμό. Τις τελευταίες μέρες παρακολουθούμε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στη δημόσια σφαίρα δύο διακριτά και εξίσου επικίνδυνα πολιτικά σενάρια για το μέλλον της χώρας. Το ένα σενάριο περιλαμβάνει την πλήρη παλινόρθωση της Δεξιάς (από την εθνικιστική ακροδεξιά ως τους φανατικούς «μνημονιακούς» κεντροδεξιούς) στο όνομα των «νοικοκυραίων» ∙ το άλλο σενάριο προτείνεται από τονΣΥΡΙΖΑ και εμπεριέχει τη θεωρία του «καμικάζι», που απειλεί ότι θα ανατινάξει τη χώρα και Ευρωζώνη, αν δεν γίνει κατάργηση του Μνημονίου, «εδώ και τώρα». Πρακτικά, από τη μια μεριά έχουμε επιστρέψει στην αβερωφική Δεξιά και από την άλλη, στο αλήστου μνήμης σύνθημα «στις 18 με σοσιαλισμό». Η νέα μεταπολίτευση άρχισε ως παρωδία του ιστορικού εαυτού της.

Για τον κ. Σαμαρά δεν έχουμε να πούμε πολλά. Τα τέσσερα «Ζάππεια», οι διαρκείς παλινωδίες του, ο συνδυασμός της «εθνικής υπερηφάνειας» του με τις επιστολικές υπογραφές της δέσμευσής του στο Μνημόνιο ΙΙ, τον οδήγησαν στο να μεταμορφώσει τη Ν. Δ. σε μια νέα – λίγο πιο ευρύχωρη - «Πολιτική Άνοιξη», που τώρα προσπαθεί να επινοήσει ξανά τον εαυτό της μέσα από το άθροισμα των διασπάσεων της πάλαι ποτέ γαλάζιας παράταξης. Για όσους αναγνωρίζουν τη σημασία της «σημειολογίας στην καθημερινή μας ζωή», το προεκλογικό σποτάκι της ΝΔ με τους στίχους του Ελύτη και την Αγιά Σοφιά (χωρίς τους μιναρέδες), τα γελοία ηλιοβασιλέματα από καρτ ποστάλ και τη Μαρία Κάλας να τραγουδά, συμπύκνωνε ωραία το ιδεολογικό αδιέξοδο της νέας Δεξιάς : το εθνοπατριωτικό κιτς ως υπεραναπλήρωση της ανυπαρξίας μιας «αστικής» κυβερνητικής πρότασης. Λίγες μέρες αργότερα, ο κ. Σαμαράς άρχισε να ψελλίζει κάτι περί «κεντροδεξιάς», ενώ στην ουσία έβαζε αγγελίες για γάμους, αρραβώνες και συνοικέσια με τους αποτυχημένους πολιτευτές της ΔΗΣΥ και του ΛΑΟΣ. Από το «δώστε μου τη δύναμη ενός έθνους», περάσαμε γρήγορα στο «μάζευε κι ας είν’ και ρώγες». Για να πετύχει, άραγε, τι ; Το περίφημο «διαφορετικό μείγμα» που θα μηδένιζε δήθεν το έλλειμμα σε ένα χρόνο ; Την «τροποποίηση του μνημονίου» μέσα σε ένα περιβάλλον ευρωπαϊκών κεντροδεξιών κομμάτων που σφίγγουν τη δημοσιονομική πειθαρχία στην Ευρώπη με μικρά νεοφιλελεύθερα «μνημόνια» παντού ; Για να τονώσει το εθνικό φρόνημα με τη συνταγή του «Δικτύου 21» ; Η νέα Δεξιά εγκαινιάζει τη χειρότερη επιστροφή της, με το είδωλό της να αντικατοπτρίζεται λειψό μέσα στο σπασμένο καθρέφτη της «γαλάζιας πολυκατοικίας». Και όσοι νομίζουν πως η ΝΔ θα είναι το «φιλελεύθερο Μαζινό» απέναντι στον αριστερίστικο τυχοδιωκτισμό του ΣΥΡΙΖΑ, σφάλλουν. Ο κ. Σαμαράς έχει εδώ και καιρό απομακρυνθεί από τον φιλελευθερισμό, παραδομένες στη γοητεία του Δικτύου 21 και στις οικονομικές συνταγές κάποιων ανύπαρκτων οικονομολόγων που βάφτισαν τις απολύσεις «εφεδρείες».

Αναμφισβήτητα, όμως, ο πρωταγωνιστής των εκλογών ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Μετά από ένα διήμερο προεκλογικής περιφοράς της «εντολής» - και αφού εξέθεσε τη «μη- πρόταση» της αντιμνημονιακής διακυβέρνησής του κόμματος του σε κρίσιμους κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς του τόπου (όπως η Ομοσπονδία Θυρωρών και η ΑΝΤΑΡΣΥΑ) - ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ επέστρεψε κι αυτός στη δική του «πολιτική έρημο». Αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή σε μια ενδεχόμενη «κυβέρνηση της αριστεράς» αλλά και σε κάθε οικουμενική κυβέρνηση, καταγγέλλοντας, μάλιστα, τη συμπεφωνημένη δήθεν συγκυβέρνηση των «μνημονιακών». Η πρωτοφανής αυτή πολιτική αθλιότητα είχε ωστόσο ένα ενδιαφέρον κωμικό αντίβαρο με την πρόταση για τον υπηρεσιακό πρωθυπουργό Αρσένη. Στο ενδιάμεσο αυτών των ημερών, άλλωστε, τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ «ανέβασαν» στα κανάλια το δικό τους «πολιτικό βαριετέ». Παραθέτω πρόχειρα τις αντιφατικές δηλώσεις τους : «καταγγελία του μνημονίου», «ακύρωση του μνημονίου», «πάγωμα του μνημονίου», «τι ευρώ τι δραχμή», το «χρήμα δεν έχει πατρίδα», «διαγραφή του χρέους» «υποχρεωτική παρακράτηση για εισοδήματα των 20.000 ευρώ», «φόρος 1% στο τζίρο ορισμένων επιχειρήσεων» ∙ αλλά και τα αντίθετά τους, «επανεξέταση του στρατηγικού πλαισίου του μνηνονίου», «επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου», «παραμονή στο ευρώ», «νέα ρύθμιση του χρέους». Η χαοτική πολυγλωσσία είναι αναμενόμενη σε ένα κόμμα που έχει δέκα συνιστώσες, οι περισσότερες των οποίων τοποθετούνται δημόσια υπέρ της εξόδου από την Ευρώπη και της επιστροφής στη δραχμή. Αυτό που δεν ήταν αναμενόμενο ήταν η ίδια πολιτική θεωρία του προέδρου του στις πρόσφατες επίσημες εμφανίσεις του. Η θεωρία αυτή μπορεί να περιγραφεί ως εξής: η Ευρώπη μπλοφάρει και δε θα μας βγάλει από το ευρώ και την ευρωζώνη, επομένως η κατάργηση του Μνημονίου όχι μόνο είναι εφικτή αλλά ανοίγει και μια νέα δυνατότητα ∙ να γίνει η Ελλάδα ο «Δούρειος Ίππος» για όλη την Ευρώπη. Υιοθετώντας τη θεωρία του «καμικάζι», ο κ. Τσίπρας, ξέχασε απλώς να πει πως τα «εκρηκτικά θα είμαστε εμείς» , δηλαδή ολόκληρη η κοινωνία που δοκιμάζεται, βιώνοντας ήδη τη λιτότητα και πλέον και το ενδεχόμενο μιας χαοτικής χρεοκοπίας.

Εντωμεταξύ, όσοι από εμάς έχουμε καθίσει έστω και στα πίσω θρανία του επιστημονικού μαρξισμού, θυμόμαστε πάντα πως η αριστερά πρέπει να ξεκινάει πάντα με τη «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης». Η ανάλυση αυτή, λοιπόν λέει, πως από τις τελευταίες εκλογές μέχρι σήμερα έχουν φύγει τουλάχιστον 700 εκατομμύρια ευρώ έξω από τη χώρα, (μερικά πλέον και από μικροκαταθέτες, μετά την αφελή επαναστατική ρητορεία του κ. Στατούλη), πως η συντριπτική πλεινότητα των πολιτών επιθυμεί μια λύση συνεργασίας των κομμάτων, και πως δεν θέλει να ευτελίσει τις επόμενες δημοκρατικές εκλογές μετατρέποντάς τες σε ένα απλό «δημοψήφισμα» για την ήδη κεκτημένη ευρωπαϊκή προοπτική της Ελλάδας. Με δυο λόγια : το σενάριο της ΝΔ μας καθιστά δέσμιους των επιλογών εθνικιστικής αναδίπλωσης και της συντηρητικής Ευρώπης, και μάλιστα την ώρα που αυτή παίζει το πιο σκληρό χαρτί της, χωρίς να είναι, ωστόσο, πολιτικά βιώσιμη ∙ το σενάριο του ΣΥΡΙΖΑ δεν αντιστοιχεί με τις αντοχές της ελληνικής κοινωνίας, την ευρωπαϊκή και διεθνή συγκυρία (βλ. δηλώσεις Ολάντ, Σουλτς, Ομπάμα) αλλά και τον ίδιο τον αριστερό ευρωπαϊσμό, έτσι όπως αποτυπώνεται τώρα στις νέες πολιτικές οικογένειες που μπορεί να γεννήσει το μέτωπο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και της πράσινης οικο-αριστεράς.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, στις επόμενες εβδομάδες, ο πραγματικός και αποφασιστικός πρωταγωνιστής των δεύτερων εκλογών είναι – και πρέπει να είναι - η ΔΗΜΑΡ., ακόμα και για εκείνους τους πολίτες που «ψήφισαν αλλιώς» και για άλλους λόγους στις πρώτες εκλογές. Επιμένω στην αποφασιστική και θετική ψήφο στη ΔΗΜΑΡ όχι μόνο γιατί απέκτησε έναν ρυθμιστικό ρόλο με το ποσοστό της αλλά κυρίως γιατί συγκεντρώνει τρία διακριτά πολιτικά πλεονεκτήματα, που αποτελούν εχέγγυα για την παρουσία της στην κοινοβουλευτική ζωή του τόπου : α) γιατί απέδειξε έμπρακτα ότι είναι έτοιμη να αποδεχτεί το μερίδιο της κυβερνητικής ευθύνης που της αναλογεί σε μια κυβέρνηση συνεργασίας χωρίς να μπει ο τόπος σε νέες περιπέτειες β) γιατί διαθέτει ένα ρεαλιστικό πρόγραμμά για τη σταθερή παραμονή της χώρας στο ευρώ με παράλληλη σταδιακή απαγκίστρωση από το μνημόνιο και γ) γιατί είναι η μόνη πολιτική δύναμη που μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία μιας ισχυρής κυβερνητικής συνιστώσας των σύγχρονων προοδευτικών δυνάμεων με ευρωπαϊκό προσανατολισμό, στο βαθμό που τα αποτελέσματα δεν ευνοούν την αυτοδυναμία, όπως αναμένεται.
Ειδικά για αυτή την τρίτη παράμετρο, έχει ιδιαίτερη σημασία η επιλογή των ψηφοφόρων να γίνει με ένα νέο «πολιτικό ορίζοντα προσδοκίας», που δεν θα έχει πλέον ως κέντρο αναφοράς το ηθικά ταπεινωμένο και πολιτικά ηττημένο ΠΑΣΟΚ αλλά με ένα νέο πρωταγωνιστή της (ανα)συγκρότησης του χώρου του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ΠΑΣΟΚ μας αφήνει «παγερά αδιάφορους», - κατά την περίφημη παλαιά διατύπωση του αείμνηστου φίλου και δάσκαλου Άγγελου Ελεφάντη. Αυτό σημαίνει πως το ΠΑΣΟΚ σήμερα δεν μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα μιας νέας ηγεμονικής πολιτικής πρότασης, ακριβώς γιατί τα πρόσωπα, οι πολιτικές και οι κυρίως οι ευθύνες για το «πώς φτάσαμε ως εδώ» είναι τεράστιες και συχνά έχουν και ονοματεπώνυμο. Είναι αδύνατο - σε αυτή τη φάση, έστω- η ελληνική κοινωνία να εναποθέσει την ελπίδα της σε ένα κόμμα που υποσχέθηκε «την ισχυρή Ελλάδα» στον καιρό των Ολυμπιακών και είδε μέσα σε λίγα χρόνια τη χώρα αυτή να βουλιάζει στο λιμάνι του Καστελόριζου, (με τον ΓΑΠ να λέει πως «σώζει τη χώρα»). Είναι αδύνατο κανείς να εμπιστευτεί το πολιτικό προσωπικό αυτού του κόμματος, όταν αναπαράγει το χειρότερο δυνατό εαυτό του, επιλέγοντας ως συμβολικές αναφορές του το «μηδενικό άθροισμα» της αποτυχίας του. Ας μη γελιόμαστε. Κάπου ανάμεσα στο «οικόσημο» της Φώφης Γεννηματά, στη «μπάρα» του Πύρου Δήμα, στη «μεταρρύθμιση» της Άννας Διαμαντοπούλου, στις «υγειονομικές βόμβες» Λοβέρδου-Χρυσοχοϊδη, στις ίδιες τις «συγνώμες» του κ. Βενιζέλου, το ΠΑΣΟΚ έχει χάσει την πολιτική εμπιστοσύνη των πολιτών και κυρίως τη σφραγίδα της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας. Η επόμενη μέρα δεν μπορεί να οικοδομηθεί με παλιά υλικά. Οι προοδευτικοί πολίτες το γνωρίζουν πολύ καλά αυτό. Και για αυτό, στις επόμενες εκλογές, μπορούν να αναδείξουν τη ΔΗΜΑΡ σε υπολογίσιμη δύναμη προοδευτικής και μεταρρυθμιστικής συγκυβέρνησης ποντάροντας ακριβώς σε αυτό το «ηθικό πλεονέκτημα» που διαθέτει. Θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ως πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση, οι δυνάμεις της πολιτικής οικολογίας να συναντηθούν με τη ΔΗΜΑΡ, φέρνοντας στο επίκεντρο της κυβερνησιμότητας τις «πράσινες πολιτικές».

Είναι βέβαιο πως, ως τις επόμενες εκλογές, θα παρακολουθήσουμε ένα ντέρμπι ανάμεσα στους «νοικοκυραίους» και στους «καμικάζι» : μια καρικατούρα του νέου δικομματισμού, συνοδευμένη από στοιχήματα για το αν θα γίνουμε μια «πτωχή πλην τίμια Ελλάς» ή μια «μεσογειακή Κούβα», που θα τρομάξει τους αστούς και τους κεφαλαιοκράτες όλου του κόσμου. Στην πραγματικότητα, το μόνο υπαρκτό στοίχημα συνοψίζεται στο αν η χώρα θα ανακτήσει τη δυνατότητα της ομαλής διακυβέρνησής της, με αλλαγή περιεχομένου στην ασκούμενη πολιτική για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας, με κεντρικό άξονα τη σταδιακή απαγκίστρωση από το μνημόνιο και την παραμονή στο ευρώ. Η ΔΗΜΑΡ, χάρη στη δύναμη των ψηφοφόρων της, στον αγώνα των στελεχών της και στη δημόσια εικόνα του προέδρου της Φώτη Κουβέλη μπήκε δυναμικά στο χάρτη ∙ μένει τώρα να αλλάξει και την πολιτική γεωγραφία της νέας μεταπολίτευσης.

----

Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου είναι Επίκουρος Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Υποψήφιος στο Ψηφοδέλτιο Επικρατείας της ΔΗΜΑΡ