Το κλάμα των υποψηφίων μαθητών θα σας συντροφεύει στον ύπνο σας, του Λεωνίδα Καστανά

του Λεωνίδα Καστανά

Κάποτε δούλευα σε ένα καλό γυμνάσιο της Δυτικής Αθήνας. Μια μέρα ήρθαν κάποιοι συνάδελφοι μαθηματικοί από το υπουργείο και ζήτησαν να εξετάσουν τα παιδιά της Γ γυμνασίου σε πιλοτικά, υποτίθεται, θέματα. Ζήτησα να τα δω, από περιέργεια. Μόλις τα διάβασα έβαλα τα γέλια. 40 χρόνια Φυσικός με καλές γνώσεις μαθηματικών και επιτυχών στις εξετάσεις του ΑΣΕΠ το 2002, κατάλαβα ότι θα ήθελα πολύ προσπάθεια για να τα επιλύσω. Τους ρώτησα αν ελπίζουν να απαντήσει έστω και ένα παιδί, σε ένα από τα προτεινόμενα θέματα. Με κοίταξαν σαν UFO. Μετά μπήκαν στη συζήτηση και οι μαθηματικοί του σχολείου και οι λοιδορίες έπαιρναν και έδιναν. Έκαναν την εξέταση, πήραν τα προφανή αποτελέσματα και έφυγαν σαν βρεμένες γάτες.  Κάτι ανάλογο έζησε ένας άλλος συνάδελφος που ενεπλάκη πρόσφατα στην οργάνωση των νέων πειραματικών σχολείων. Ζήτησε από επιλεγμένους φυσικούς και μαθηματικούς πιλοτικά θέματα για τις σχεδιαζόμενες εισαγωγικές εξετάσεις στα πειραματικά λύκεια. Ξεκαθάρισε στους συναδέλφους ότι τα θα έπρεπε, να μπορεί να τα λύνει και αυτός που είναι Φιλόλογος. Όταν παρέλαβε τον φάκελο και έδειξε τα θέματα σε φυσικούς και μαθηματικούς, τότε αυτοί έφριξαν. Ο βαθμός δυσκολίας ήταν υπερβολικά υψηλός, ασύμβατος, όχι απλά με το επίπεδο των μαθητών, αλλά  και με τη βαθμίδα της εκπαίδευσης στην οποία απευθύνονταν.

Τα φετινά θέματα Φυσικής στις Πανελλαδικές εξετάσεις δεν ήταν θέματα ούτε για ταλέντα. Ήταν για φοιτητές ή για καθηγητές που δίνουν στον ΑΣΕΠ. Κακά θέματα που δεν εξέταζαν ούτε τις βασικές γνώσεις που πρέπει να έχουν οι απόφοιτες και οι απόφοιτοι λυκείου, ούτε την κριτική τους ικανότητα. Απευθύνονταν σε μαθητές που είχαν κατανοήσει πολύ γρήγορα τα βασικά και κάτι παραπάνω και είχαν το χρόνο και τη εξωσχολική βοήθεια να ασχοληθούν με εξεζητημένα γι’ αυτούς πράγματα. Ήταν θέματα που μπήκαν για να απογοητεύσουν, να πανικοβάλουν και κυρίως να τρομοκρατήσουν τους επόμενους. Όσοι τα πρότειναν είχαν την πρόθεση να ξαναγράψουν τη θεματική της Φυσικής των πανελλαδικών εξετάσεων. Να γεμίσουν τα ράφια με νέα πιο εξεζητημένα φροντιστηριακά βιβλία. Να σκορπίσουν την ανησυχία στις ήδη πελαγωμένες ελληνικές οικογένειες. Και φυσικά να καταδείξουν ότι χρειάζεται ακόμα περισσότερο, ακόμα καλύτερο και κυρίως ακόμα ακριβότερο φροντιστήριο.

Υπάρχει όμως και ιδεολογική διάσταση στις προθέσεις τους. Ήθελαν να δείξουν στους νέους ανθρώπους ότι το κράτος και το πολιτικό σύστημα, μπορούν, νόμιμα, να τους χτυπούν κάτω από τη μέση, να τους εξουθενώνουν, να τους λοιδορούν.

Τα θέματα πυροβολούν και το δημόσιο σχολείο, που με πενιχρά μέσα, πασχίζει να διδάξει την ύλη του σχολικού βιβλίου, ισχυριζόμενο  ότι μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές του στον αγώνα εισαγωγής στα ΑΕΙ.

Δεν θα ισχυριστώ ότι στην επιτροπή των θεμάτων συναντήθηκαν επιφανή μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Σαδιστών. Απλά έτυχαν να βρεθούν υπερφίαλοι και ανερμάτιστοι «δάσκαλοι» από αυτούς και αυτές που κυκλοφορούν στην ελληνική εκπαίδευση. Και κυκλοφορούν πολλοί. Και κατέχουν πόστα και δυναστεύουν χρόνια τώρα τη μέση εκπαίδευση. Αρνούνται να αναλογιστούν πότε έμαθαν (αν έμαθαν), να επιλύουν, αυτά που συχνά ρωτούν τους μαθητές τους. Και μιλάμε γι αυτούς  που είναι επαγγελματίες και όχι μαθητές που κολυμπούν και πνίγονται σε σωρεία μαθημάτων, που όλα, μα όλα, απαιτούν κρίση, ικανότητες και πληροφόρηση ειδικού.   

Δυστυχώς μόνο ειδικοί μπορούν να αντιληφθούν τι περιέχουν τα βιβλία Φυσικής της Β και Γ γυμνασίου. Μπορούν να διακρίνουν την έκταση της ύλης, το αναίτιο και ανοίκειο βάθος. Τη συσσώρευση άχρηστων πληροφοριών. Την αισθητική. Την αδυναμία να παρουσιάσουν με απλό και κατανοητό τρόπο τα ποιο συναρπαστικά φυσικά φαινόμενα και τις πιο κομψές και ακριβείς έννοιες που παρήγαγε ποτέ η ανθρώπινη σκέψη.

Οι συγγραφείς και οι κριτές ενός σχολικού βιβλίου ασχολούνται μόνο με την επιστημονική τους πληρότητα  και όχι με την παιδαγωγική τους διάσταση. Δεν μπαίνουν ποτέ στη θέση του παιδιού των 14 ή 15 χρόνων. Δεν ενδιαφέρονται για τις προγενέστερες γνώσεις του, για την αντιληπτική  του ικανότητα. Γι’ αυτό τα περισσότερα σχολικά βιβλία είναι αποτυχημένα και καίγονται στο τέλος της χρονιάς. Όχι γιατί είναι δωρεάν, αλλά γιατί είναι άχρηστα σε αυτούς στους οποίους απευθύνονται.

Απ’ ότι φαίνεται όμως υπάρχει και «Θεία δίκη». Οι εξεταστές, μέσα στη «μανία» τους να δείξουν πόσο ξύπνιοι και πονηροί είναι, μπήκαν και σε χωράφια που προφανώς δεν γνώριζαν καλά και απλά την πάτησαν. Το Γ4 θέμα είχε και μια άλλη διάσταση, μια δεύτερη λύση, που δεν είδαν. Η Φυσική εκδικήθηκε. Ούτε εγώ την είδα στην πρώτη λύση που επιχείρησα. Απλά οι συνάδελφοι γελοιοποιήθηκαν. Και αυτό ήταν καλό. Το σχέδιο που είχαν στο μυαλό τους κατέρρευσε. Φαντάζομαι πως η επόμενη εξεταστική επιτροπή δεν θα τολμήσει να αλλάξει τον οδικό χάρτη των πανελλαδικών εξετάσεων, απροειδοποίητα.

Αλλά στο ελληνικό δημόσιο δεν υπάρχουν, όπως φαίνεται κανόνες ούτε στα θέματα της Φυσικής. Καιρός να βάλουμε, δε νομίζετε;