Η κοινωνία στην περιδίνηση του μίσους

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη 

Αυτή η χώρα δε σ' αφήνει να πλήξεις. Ποτέ. Πάντα βρίσκει τρόπο να σε κάνει να απορήσεις. Σχεδόν για τα πάντα πια. Την ίδια στιγμή που όλοι γνωρίζουν τις απαντήσεις πριν καν τεθούν οι ερωτήσεις, όλοι γνωρίζουν τα πάντα για τα πάντα και διακατέχονται από σταθερές και ακλόνητες πεποιθήσεις. Αυτό είναι το γόνιμο έδαφος από το οποίο φυτρώνουν τα άνθη του μίσους που σαν μεταστατικός καρκίνος πάνε να πνίξουν την κοινωνία.

Το μίσος τείνει να γίνει να νέα εθνική ιδεολογία. Όχι πως σταμάτησε δηλαδή ποτέ να είναι. Ας μη ξεχνάμε πως πριν καν ελευθερωθεί αυτός ο τόπος και δημιουργηθεί ανεξάρτητη κρατική οντότητα είχε προλάβει να ζήσει το μίσος του εμφυλίου πολέμου που οδήγησε στο μαρασμό της επανάστασης. Ας είναι καλά που οι μεγάλες Δυνάμεις και ένα τυχαίο γεγονός οδήγησαν στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου.

Ένας τόπος που με μαθηματική ακρίβεια, γνωρίζει κάθε 60 - 70 χρόνια ένα νέο εθνικό και κοινωνικό διχασμό, αναμφίβολα είναι το πιο γόνιμο χωράφι μίσους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Στο τόπο αυτό το μίσος το γεωργούν οι πολιτικές εκείνες δυνάμεις που τον μισούν. Οι μεν γιατί ποτέ ένιωσαν πως τους αφορά αυτός ο τόπος και τον ενέτασσαν σε ένα ιδεατό ευρύτερο περιβάλλον παγκόσμιας αδελφοσύνης και ομόνοιας, τόσο ουτοπικό θεωρητικά όσο και ο Παράδεισος των ευσεβών και τόσο ζοφερός στην υλοποίησή του, όσο τα κολαστήρια του Άουσβιτς και των Γκουλάγκ. Οι δε γιατί παρότι θεωρούσαν εαυτούς ιδιοκτήτες του τόπου αυτού, στην πραγματικότητα ήταν μπιστικοί άλλων και συνάμα αποξενωμένοι από τα πατρώα εδάφη, συμπεριφερόμενοι σαν κακά μπολιάσματα χαλώντας τη σοδειά αλλά και το χώμα, σπέρνοντας κι αυτοί το μίσος κατά των άλλων είτε από ανασφάλεια είτε γιατί κουκιά έτρωγαν κουκιά μαρτυρούσαν.


Στην εποχή όπου ‘δέναν τα σκυλιά με τα λουκάνικα, δηλαδή την εποχή που έμπαινες στη τράπεζα να πληρώσεις ένα λογαριασμό κι έβγαινες με 2 - 3 πιστωτικές κάρτες με προεγκεκριμένη πίστωση, ο μέσος πολίτης αυτής της χώρας δεν προλάβαινε να μισήσει. Έπρεπε να καταναλώσει, να χρεωθεί, να νιώσει πως ζει το όνειρο μιας ζωής που χωρίς κόπο απολαμβάνεις εσαεί και μακάρια και, κυρίως, δεν επιστρέφεις τα δανεικά. Η εποχή αυτή όμως τελείωσε.

Και ήρθε η κρίση. Και ανατράπηκαν οι βεβαιότητες και οι σταθερές μιας ζωής εγγυημένης από τον πατέρα - αφέντη - κράτος. Και το μίσος πλημμύρισε την κοινωνία σε όλο το μήκος και το εύρος της. Ο μέσος Έλληνας σήμερα μισεί τους πάντες και τα πάντα. Μισεί το κράτος, μισεί το δημόσιο υπάλληλο, μισεί το ξένο, ο αστός μισεί το χωρικό κι ο χωρικός τον αστό, ο θρήσκος τον άθεο και ο άθεος τον ευσεβή, μισεί ο γεγηνής τον αλλοδαπό και ο αλλοδαπός το γηγενή. Γιατί; Για ποιο λόγο όλα αυτά; Κανείς δεν απαντάει. Αν δεν μισείς σήμερα δε νιώθεις πολίτης πλήρης δικαιωμάτων (για τις υποχρεώσεις ούτε λόγος).

Πάνω σε αυτό το γιγάντιο κύμα μίσους κάθονται περήφανοι καβαλάρηδες εκπρόσωποι σχολών πολιτικής σκέψης που ανήκουν στα δύο περιλάλητα άκρα του πολιτικού συστήματος. Τεχνηέντως καλλιεργούν την ιδεολογία του μίσους, προσδοκώντας να προσποριστούν οφέλη και κέρδη, κυρίως όμως να κυβερνήσουν.

Το μίσος θα μπορούσε να γίνει κατανοητό όταν προέρχεται από εκείνους που ανερυθρίαστα το έχουν αναγορεύσει ως κυρίαρχο στοιχείο της μίζερης και θλιβερής ύπαρξής τους και έλκουν την πολιτική τους καταγωγή από τα κτήνη που ματοκύλησαν τον κόσμο στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο.

Το μίσος όμως που προάγουν, και μάλιστα πανηγυρικώς, εκείνοι που θεωρητικά, τουλάχιστον διακηρύσσουν (οι πράξεις και το παρελθόν τους μαρτυρούν για άλλα) και προάγουν τον ανθρωπισμό, την αγάπη προς τον άνθρωπο, την κοινωνία της αλληλεγγύης πως εξηγείται;

Πολλές οι ερμηνείες και καλές σε μια θεωρητική συζήτηση. Πρακτικά όμως ατελέσφορες και αλυσιτελείς καθότι καθημερινά η κοινωνία βυθίζεται στο μίσος κατά του άλλου. Όποιος κι αν είναι αυτός, αρκεί να διαφωνεί μαζί «μας».

Η κοινωνία βρίσκεται στην περιδίνηση του μίσους, φανερώνοντας αυτό που έκρυβε επιμελώς για μερικές δεκαετίες. Το μίσος είναι αυτό που τρέφει τη χώρα και τους κατοίκους της και η δύναμη της καταστροφής. Γι' αυτό εξάλλου, με την πρώτη αλλαγή συνθήκης (απώλεια της δάνειας ευημερίας) ξεπήδησε από τα έγκατα της γης αυτή η καταστροφική λάβα του μίσους. Και αυτό, το μίσος, είναι το κυριότερο εμπόδιο για ένα δημιουργικό και ομαλό μέλλον. Η χώρα που γεννήθηκε στις στάχτες ενός εμφυλίου πολέμου, συνεχίζει να πορεύεται ονειρευόμενη ένα καινούριο εμφύλιο πόλεμο. Αλήθεια που πήγε η απλή, καθημερινή, ανθρώπινη συμπόνια;