Ποιος θα πάρει το νόμο στα χέρια του;

H συναίνεση που είδαμε κατά τη ψήφιση του νομοσχεδίου για την μεταρρύθμιση των ΑΕΙ δεν είναι ούτε ειλικρινής, ούτε ιστορική, ούτε προμηνύει μια αλλαγή στη στάση του πολιτικού συστήματος. Την επόμενη μέρα θα σκορπίσει, γιατί είναι συγκυριακή και έγινε κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης, δηλαδή των ψηφοφόρων. Τόσο ο ΛΑΟΣ, όσο και η ΝΔ αντιλήφθηκαν ότι θα ήταν αδύνατο να πείσουν τους νοικοκυραίους - ψηφοφόρους τους, ότι καλώς καταψήφισαν ένα νομοσχέδιο που σε χοντρές γραμμές προσπαθεί να θεραπεύσει βασικές αδυναμίες και αναχρονισμούς του ελληνικού πανεπιστήμιου. Αντίθετα, βρήκαν μια καλή ευκαιρία να εμφανιστούν ως εθνικές δυνάμεις που νοιάζονται για το μέλλον του τόπου. Ξέρουν καλά ότι το παιχνίδι θα παιχτεί στην εφαρμογή του νόμου και εκεί, πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας και της «εθνικής ενότητας», θα πασχίσουν να φέρουν τις αλλαγές στα μέτρα των πελατών, των μελών και των στελεχών τους. Οι νόμοι στη χώρα μας φτιάχνονται για να μην εφαρμόζονται ως σύνολο. Αντίθετα εφαρμόζονται όσες διατάξεις βολεύουν τα φέουδα, τις ομάδες, τις συντεχνίες παντός τύπου που έχουν συμφέροντα μέσα σε κάθε δημόσιο ίδρυμα. Αν αύριο, η σημερινή υπουργός φύγει από το Υπουργείο Παιδείας, ο (η) διάδοχός της θα δεχτεί πιέσεις, τόσο από το κυβερνητικό κόμμα, όσο και από την αντιπολίτευση για τις «αναγκαίες διορθωτικές ρυθμίσεις». Αν δε στις επόμενες εκλογές προκύψει κυβέρνηση ΝΔ, να είστε σίγουροι ότι οι διατάξεις που ενοχλούν και δυσκολεύουν την πανεπιστημιακή νομενκλατούρα, θα «αναδομηθούν» με ένα επόμενο νομοθέτημα.

Στο θέμα αυτό η Αριστερά είναι τουλάχιστον ειλικρινής. Το ΚΚΕ θα κάνει ότι μπορεί για να μην εφαρμοστεί ο νόμος, εμπρός για κλειστά πανεπιστήμια. Ο ΣΥΡΙΖΑ, θα επιμείνει στην αντισυνταγματικότητα των βασικών διατάξεων, εμπρός για κλειστά πανεπιστήμια. Η ΔΗΜΑΡ «παρ' όλα τα θετικά και τα αρνητικά του στοιχεία, ωστόσο, η εφαρμογή του νόμου θα κριθεί στην πράξη, με ανοιχτά πανεπιστήμια και με τη δημοκρατική συμμετοχή της ακαδημαϊκής κοινότητας, που θα εμποδίσει τις πιθανές «δοτές διοικήσεις» να προσφέρουν «με διαπιστωτικές πράξεις» τις πρόθυμες υπηρεσίες τους. Η κρίσιμη δύναμη των πανεπιστημιακών που συμμετείχαν με τις προτάσεις τους αλλά και των αγώνα τους για την υπεράσπιση και τη μεταρρύθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου θα αποτελέσει τη νέα ασπίδα της νομιμότητας».  

Είναι σαφές ότι όλο το φάσμα των παραγόντων που εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τα ΑΕΙ, θα πολεμήσουν, ο καθένας με τον τρόπο του, την εφαρμογή των διατάξεων που αντιστρατεύονται τα πολιτικά ή συντεχνιακά τους συμφέροντα. Εξάλλου, το πολιτικό σύστημα και οι παραφυάδες του έχουν αποδείξει επανειλημμένα, ότι  γι’ αυτούς προέχει η εξυπηρέτηση των πελατών τους και όχι το δημόσιο συμφέρον. Η πολιτική της ευθύνης είναι μονάχα κούφια λόγια, δεξιά και αριστερά.

Το κρίσιμο και σημαντικό είναι το αν οι προοδευτικές, μεταρρυθμιστικές δυνάμεις μέσα στα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ, έχουν διάθεση να πάρουν το νόμο στα χέρια τους. Αν έχουν τη διάθεση να εφαρμόσουν το νόμο, να καταγράψουν τις αδυναμίες του κατά την εφαρμογή και να διατυπώσουν, δημιουργικά, τις ενστάσεις τους. Αν έχουν τη διάθεση να συγκρουστούν με τους  φανερούς ή κρυφούς υπονομευτές της νομιμότητας και να κρατήσουν τις σχολές ανοικτές. Αν με λίγα λόγια, έχουν τη δύναμη να βάλουν αυτοί το πανεπιστήμιο στη νέα εποχή. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολη δουλειά, στο μέτρο που δεν φαίνεται να διαθέτουν την κάλυψη  καμιάς πολιτικής δύναμης, έστω και αν είναι η πλειοψηφία στο χώρο. Η διακομματική παρεοκρατία μέσα στα ιδρύματα είναι αδύνατο να υποχωρήσει και να ανατραπεί, επειδή απώλεσε το θεσμικό πλαίσιο που την εξέθρεψε. Θα δώσει τη μάχη της με κάθε τρόπο, θα συγκρουστεί ανοικτά, θα κλείσει τις σχολές, θα κρυφτεί πίσω από τα τάγματα εφόδου, αλλά και θα συμβιβαστεί όταν δει ότι δεν την παίρνει, και κωλοτούμπες θα κάνει, κοινώς, business as usual.  Αλλά και ο ρόλος τις πολιτείας είναι αντίστοιχα κρίσιμος. Θα παρακολουθήσει την εφαρμογή του νόμου, θα έχει την ευαισθησία να προβεί σε άμεσες διορθωτικές κινήσεις, θα συνεργαστεί με τις διοικήσεις στην εξεύρεση άμεσων λύσεων, θα κλείσει μάτια και αυτιά στο πολιτικό κόστος, θα είναι αυστηρή και άτεγκτη εκεί που χρειάζεται; Δύσκολα ερωτήματα.

Στο διάλογο που προηγήθηκε ακούστηκαν φωνές που μιλούσαν όχι για μεταρρύθμιση, αλλά για ίδρυση νέων δημόσιων πανεπιστημίων, με νέο θεσμικό πλαίσιο και νέο προσωπικό, που θα λειτουργούσαν παράλληλα με τα ήδη υπάρχοντα. Ίσως αυτή να ήταν μια καλή λύση.

   

Το μέλλον ωστόσο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα κριθεί εν πολλοίς από τη γενικότερη στάση του ΔΕΠ και τη διοίκηση των ιδρυμάτων. Αν αντιληφθούν ότι τα μακροπρόθεσμα προσωπικά και κλαδικά τους συμφέροντα εξυπηρετούνται μέσα από το ριζικό εκσυγχρονισμό της ανώτατης παιδείας, τότε η ελληνική κοινωνία μπορεί να ελπίζει. Διαφορετικά, τα πράγματα είναι δύσκολα και θα πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για τους άλλους δρόμους.