Μάνος Ματσαγγάνης: "Η Δημοκρατική Αριστερά δεν μπορεί να μένει αδιάφορη μπροστά στον κίνδυνο της ακυβερνησίας"

Μια συνέντευξη του Μάνου Ματσαγγάνη στο arguments

Μιας κι εσείς διδάσκετε κοινωνική πολιτική στο Πανεπιστήμιο, η προ του μνημονίου κοινωνική πολιτική ήταν δίκαιη και ορθολογική; Σε αυτό τον τομέα το μνημόνιο έχει τελικά θετικό ή αρνητικό πρόσημο;

Το προ Μνημονίου σύστημα κοινωνικής προστασίας ήταν ανέτοιμο και ακατάλληλο για την αντιμετώπιση των κοινωνικών συνεπειών της κρίσης. Έκανε βέβαια (και κάνει) άλλες δουλειές. Μπορεί να μην προστάτευε τους φτωχούς και τους άνεργους, αλλά υποστήριζε τις συντάξεις και την περίθαλψη εύπορων ομάδων με καλές διασυνδέσεις.

Αναδιένεμε πόρους και δικαιώματα, αλλά από την ανάποδη: από τα χαμηλά εισοδήματα στα υψηλότερα. Και αυτό όχι λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης: το σύστημα κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα έχει πάρα πολλές αδυναμίες, κάτι όμως από το οποίο σίγουρα δεν πάσχει είναι η έλλειψη πόρων. Η κοινωνική δαπάνη την τελευταία δεκαετία συνέκλινε προς τον Ευρωπαϊκό μ.ό. Μάλιστα, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, το 2009 (δηλ. τις παραμονές της σημερινής κρίσης) έφτασε το 29% του ΑΕΠ, στέλνοντας την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις της βαθμολογίας όσον αφορά τη δαπάνη. Συνεπώς, ο λόγος που το σύστημα κοινωνικής προστασίας στη χώρα μας δείχνει ανήμπορο να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές συνέπειες της κρίσης δεν είναι ότι είναι «φτωχό». Κάθε άλλο.
Ένα από τα πρώτα μέτρα που μας επέβαλε η τρόικα ήταν η ασφαλιστική μεταρρύθμιση – κάτι δηλ. που έπρεπε να είχαμε εφαρμόσει μόνοι μας εδώ και δύο τουλάχιστον δεκαετίες. Ώστε να έχουμε ένα σύστημα συντάξεων πιο δίκαιο και πιο βιώσιμο (που είναι τελικά το ίδιο πράγμα, αφού τα θηριώδη ελλείμματα παραβιάζουν το κοινωνικό συμβόλαιο σε βάρος της γενιάς που δεν εκπροσωπείται, δηλ. σε βάρος της γενιάς των παιδιών μας). Όμως, στον ασφαλιστικό νόμο του Ιουλίου 2010 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έδωσε (και δυστυχώς κέρδισε!) μια σειρά από μάχες – όλες υπέρ των συνήθων υπόπτων: μηχανικοί, δικηγόροι, γιατροί, εργαζόμενοι στη ΔΕΗ, δημοσιογράφοι, υπάλληλοι της ΤτΕ, βουλευτές, κληρικοί, ένστολοι κτλ. κτλ. – όλες δηλ. οι «ευπαθείς» ομάδες - κατάφεραν τελικά να μείνουν εκτός νέου ασφαλιστικού.
Βέβαια, η αναγκαία αναμόρφωση του κοινωνικού κράτους δεν είναι εύκολο να γίνει στις σημερινές συνθήκες, όταν η ανάγκη για κοινωνική προστασία αυξάνεται (λόγω κρίσης) αλλά οι διαθέσιμοι πόροι μειώνονται (λόγω λιτότητας). Έχοντας παραμελήσει (και) αυτό το πρόβλημα την εποχή των παχιών αγελάδων, είμαστε τώρα αναγκασμένοι να το επιχειρήσουμε στην εποχή των ισχνών αγελάδων. Είμαστε ικανοί να τα καταφέρουμε; Θα φανεί ...

Εφόσον η χώρα αναγκάζεται, όπως φαίνεται, να αλλάξει παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο, σε ποιο βαθμό η ύφεση είναι αναπόφευκτη;

Το ερώτημα είναι πώς θα αφήσουμε πίσω το προηγούμενο παραγωγικό μοντέλο της «φτηνής ανάπτυξης» με δανεικά (στο οποίο ούτως ή άλλως δεν μπορούμε να γυρίσουμε γιατί δεν μας δανείζει κανείς εκτός από την τρόικα), για να μετακινηθούμε προς ένα μοντέλο υγιούς («ακριβής») ανάπτυξης, προς μια οικονομία που ανταμείβει την υγιή επιχειρηματικότητα, επενδύει στους εργαζόμενους και σέβεται το περιβάλλον.

Η μετάβαση από το προηγούμενο στο νέο μοντέλο δεν είναι απλή υπόθεση. Το πρόβλημα είναι ότι η ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος (και η αδυναμία του να προχωρήσει στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις), η μυωπία των συνδικάτων, αλλά και η ανειλικρίνεια των εργοδοτικών οργανώσεων (που ποτέ δεν ύψωσαν το ανάστημά τους στην «επιχειρηματικότητα της αρπαχτής») συμβάλλουν ώστε η ύφεση είναι βαθύτερη και μεγαλύτερης διάρκειας από ό,τι είναι αναγκαίο.

Στις συνθήκες της οξείας οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα υπάρχουν περιθώρια να προστατέψουμε όσους πλήττονται περισσότερο;

Είμαι πεισμένος πως ναι!
Σήμερα τα βάρη της κρίσης κατανέμονται άδικα. Η αναπόφευκτη λιτότητα πλήττει περισσότερο όσους έχουν λιγότερη ισχύ: τους φτωχούς, τους ανέργους, τους νέους.
Λιγότεροι από χίλιοι μακροχρόνια άνεργοι θα πάρουν το σχετικό επίδομα αξίας €200 επί 12 μήνες. Οι υπόλοιποι (560+ χιλιάδες) δεν έχουν να περιμένουν απολύτως τίποτε από το κράτος. Ένα στα 4 παιδιά ζει σε συνθήκες σχετικής φτώχειας. Τα μισά περίπου θα πάρουν ένα επίδομα €8 ή €25 το μήνα, τα άλλα μισά απολύτως τίποτε. Δεν έχουμε ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (23 χώρες της ΕΕ έχουν σε εθνικό επίπεδο, οι άλλες 2 σε τοπικό), και έτσι δεν υπάρχει τίποτε που να εμποδίζει τα θύματα της κρίσης όταν είναι πολύ άτυχα να πέσουν στην πιο απόλυτη φτώχεια.
Την ίδια στιγμή βέβαια βρίσκουμε €605 εκατομμύρια το χρόνο ώστε να συνεχίσουν οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ να συνταξιοδοτούνται σε τρυφερή ηλικία με παχυλές συντάξεις που δεν πλήρωσαν ποτέ οι ίδιοι με τις εισφορές τους.
Κατά τη γνώμη μου οι βασικές προτεραιότητες είναι οι εξής:

-Ενδυνάμωση του κοινωνικού διχτυού ασφαλείας. Επίδομα ανεργίας σε μη ανταποδοτική βάση για όλους τους ανέργους με αποδεδειγμένα χαμηλό εισόδημα. Ενιαίο επίδομα παιδιού για όλες τις οικογένειες με παιδιά, ιδίως τις φτωχότερες. Επίδομα κατοικίας για όλους τους ενοικιαστές χαμηλού εισοδήματος. Ενιαίο επίδομα αναπηρίας. Σχολικά γεύματα στα δημόσια σχολεία, ιδίως για τους φτωχότερους μαθητές. Προσεκτικός σχεδιασμός και πειραματική εφαρμογή ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για την εξάλειψη της ακραίας φτώχειας.
-Ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών. Αναδιοργάνωση του δικτύου βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών σε κάθε δήμο της χώρας, ώστε να είναι διαθέσιμοι σε όλες τις οικογένειες που τους χρειάζονται. Αναβάθμιση των δομών προστασίας ηλικιωμένων και ατόμων με αναπηρίες. Συστηματική υποστήριξη του προγράμματος «Βοήθεια στο σπίτι».
-Ολοκλήρωση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Πλήρης ενοποίηση του συστήματος συντάξεων μέσω της άμεσης ένταξης στο καθεστώς του Ν3863/2010 όλων των κατηγοριών ασφαλισμένων, με τους ίδιους ακριβώς όρους χωρίς καμμία εξαίρεση. Αναμόρφωση σε ανταποδοτική βάση των επικουρικών συντάξεων και του εφάπαξ. Το σύνολο της κρατικής χρηματοδότησης στη χρηματοδότηση της βασικής σύνταξης (από το 2015). Σταδιακή κατάργηση μέχρι τότε όλων των ενισχύσεων (κρατικών επιχορηγήσεων και κοινωνικών πόρων) στα ταμεία.

Η Δημοκρατική Αριστερά που αυτοαποκαλείται «αριστερά της ευθύνης», σε ποιο βαθμό θεωρεί σημαντικό διακύβευμα την πολιτική σταθερότητα μετά τις εκλογές; Και αν τη θεωρεί σημαντικό διακύβευμα και εν τέλει όρο της παραμονής της χώρας στην Ε.Ε. που είναι και το ζητούμενο, πόσο μακριά μπορεί να πάει, δηλαδή θα συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση συνεργασίας ή, έστω, θα τη στηρίξει; Ποια είναι η δική σας θέση;

Η θέση μου είναι ότι η Δημοκρατική Αριστερά, η «αριστερά της ευθύνης», δεν μπορεί να μένει αδιάφορη μπροστά στον κίνδυνο της ακυβερνησίας. Όμως, δεν μπορεί να παίζει το ρόλο του αφελούς συνυπεύθυνου για πολιτικές επιλογές άλλων, ούτε επείγεται για κυβερνητικά πόστα. Η Δημοκρατική Αριστερά έχει καταθέσει μια σειρά από «ισοδύναμα»: μέτρα που μειώνουν το έλλειμμα όσο και τα μέτρα της τρόικας, αλλά με κοινωνικά δικαιότερο τρόπο. Επίσης, έχει επεξεργαστεί συγκεκριμένες προτάσεις (βλ. παραπάνω) για την προστασία των φτωχών και των ανέργων, μέσω της ενδυνάμωσης του κοινωνικού διχτυού ασφαλείας. Οι βουλευτές της Δημοκρατικής Αριστεράς θα πρέπει λοιπόν να ζητήσουν από την επόμενη κυβέρνηση να συμπεριλάβει στις προγραμματικές της δηλώσεις (πειστικές) δεσμεύσεις εφαρμογής των πιο σημαντικών από τα μέτρα αυτά. Εάν αυτό γίνει αποδεκτό από τον εντολοδόχο πρωθυπουργό, οι βουλευτές της Δημοκρατικής Αριστεράς θα πρέπει να είναι έτοιμοι να προσφέρουν ψήφο ανοχής στη νέα κυβέρνηση.

* Ο Μάνος Ματσαγγάνης γεννήθηκε στο Αννόβερο της Γερμανίας το 1963. Σήμερα διδάσκει κοινωνική πολιτική και δημόσια οικονομική στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ένα πιο εκτενές βιογραφικό μπορεί να βρει κανείς εδώ. Είναι υποψήφιος με τη Δημοκρατική Αριστερά στην Α' Αθήνας.