Εφιάλτης θερινής νυκτός

Διονύσης Νοταράκης από τη Μεταρρύθμιση

«Μπήκαμε στην κυβέρνηση για να μείνουμε και να δουλέψουμε, για να συνδιαμορφώσουμε την πολιτική της. Μπήκαμε για τα δύσκολα και με πλήρη επίγνωση των κινδύνων που περνάει η χώρα.» Αυτή η δήλωση του προέδρου της Δημοκρατικής Αριστεράς (ΔΗΜ.ΑΡ.) Φώτη Κουβέλη, πέρυσι τον Ιούλιο, χωρούσε δύο βασικές ερμηνείες, ανάλογα με τις προσδοκίες που είχαν από το εν λόγω κόμμα οι φίλοι, οι ψηφοφόροι, τα μέλη και τα στελέχη του. Οι παραπάνω, μπορούσαν να χωριστούν σε δύο βασικές κατηγορίες. Η πρώτη είναι αυτή που επιθυμούσε το ρόλο του κόμματος συμμετοχικό, αλλά αποτρεπτικό. Η δεύτερη είναι αυτή που επιθυμούσε το ρόλο του συμμετοχικό, αλλά προωθητικό. Πίσω από αυτές τις δύο κατηγορίες, κρύβονται και δύο διαφορετικές λογικές για το πώς πρέπει να πλεύσει ένα αριστερό κόμμα στις εξ ορισμού δύσκολες συνθήκες κυβερνητικής πλοήγησης και μάλιστα, στα αχαρτογράφητα ύδατα της οικονομικής κρίσης.

Τα ρήγματα μεταξύ αυτών των ομάδων δεν άργησαν να φανούν κατά τη μικρή διάρκεια του κυβερνητικού βίου του εν λόγω κόμματος. Εντός του κομματικού τοπίου, στελέχη που εξέφραζαν και εκφράζονταν από την πρώτη λογική, διαφοροποιήθηκαν ή αποχώρησαν με τους ψηφοφόρους να κρατάνε ανάλογη στάση. Παράλληλα όμως, ούτε και οι της δεύτερης λογικής φαίνονταν ικανοποιημένοι. Πράγματι, η ΔΗΜ.ΑΡ., προσπαθώντας να χωνέψει τις δύο αυτές διαφορετικές λογικές, μάλλον θύμιζε ένα ιστιοφόρο που λίγα μίλια μετά την εκκίνηση μιας ιστιοδρομίας, εντελώς απροσδόκητα, κατέβασε πανιά και αγκυροβόλησε στη μέση του πουθενά. Η εντύπωση που δίνει η ΔΗ.ΜΑΡ. δώδεκα μήνες τώρα, είναι πως θεωρεί ότι ο χρόνος έχει σταματήσει κάπου στο καλοκαίρι του 2012, τριγυρνώντας με εμμονή γύρω από την επωδό του «Μπήκαμε στην κυβέρνηση ενώ θα μπορούσαμε να είμαστε αντιπολίτευση.»

Στην πολιτική, όμως, η αδράνεια δεν σηματοδοτεί συντήρηση, αλλά σταδιακή παρακμή και πτώση. Στην πολιτική, η αδράνεια τιμωρείται. Και πράγματι. Οι υπόλοιποι της ιστιοδρομίας -κυβερνητικά κόμματα ή όχι- κατάφεραν να την προσπεράσουν και να βρουν έναν σαφή ρόλο μέσα στο πολιτικό σκηνικό. Οι ρόλοι αυτοί τείνουν να παγιωθούν μετά τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών και δεν θα διαφοροποιηθούν, είτε προκύψουν εκλογές, είτε όχι. Η Ν.Δ. θα είναι ένα κόμμα Ιανός, που θα προβάλει το μεταρρυθμιστικό ή το λαϊκό του προφίλ εναλλάξ και ανάλογα με τη συγκυρία, το ΠΑΣΟΚ θα συναινεί στις μεταρρυθμίσεις κερδίζοντας πόντους από τον μεσαίο χώρο, ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμνημονιακά-αριστερά, οι ΑΝΕΛ αντιμνημονιακά-δεξιά και ψεκασμένα, ενώ ΚΚΕ και ΧΑ θα βρίσκονται μόνιμα σε κάποιο παράλληλο πολιτικό σύμπαν. Ο ρόλος της ΔΗΜ.ΑΡ. όμως παραμένει ασαφής και δεν θα διευκρινιστεί, αν το κόμμα αυτό δεν ταχθεί με σαφήνεια υπέρ της μιας λογικής ή της άλλης. Το δίλημμα είναι το ακόλουθο. Είτε η ΔΗΜ.ΑΡ. θα παίξει ένα ρόλο αντίβαρου στις κυβερνητικές πολιτικές, προσπαθώντας να διατηρήσει, όσο μπορεί, το μεταπολιτευτικό status -με τα θετικά του αλλά και τα αρνητικά του- είτε θα πραγματοποιήσει τη μεγάλη φυγή και θα αποτελέσει την αιχμή του δόρατος των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.

Φοβάμαι όμως πως η ΔΗΜ.ΑΡ. δεν μπορεί να παίξει ούτε τον έναν, ούτε τον άλλον ρόλο. Αν θέλει να ακολουθήσει την πρώτη γραμμή, αυτή του αντίβαρου, η συμμετοχή της στο κυβερνητικό σχήμα την έχει στιγματίσει ανεπανόρθωτα, ενώ αναμφίβολα, στα «αριστερά» του πολιτικού φάσματος υπάρχουν ικανότεροι παίκτες, που ανταποκρίνονται καλύτερα σε αυτές τις απαιτήσεις. Παράλληλα θα της πιστωθούν όλα τα αρνητικά της συγκυβέρνησης, με πρώτο και καλύτερο την αποδοχή του απαράδεκτου 4-2-1. Δυστυχώς όμως, η ΔΗΜ.ΑΡ. φαίνεται ανέτοιμη να παίξει και τον μεταρρυθμιστικό ρόλο. 

Πράγματι, από τη στιγμή της δημιουργίας της μέχρι και σήμερα, η ΔΗΜ.ΑΡ. ζούσε την ψευδαίσθηση του «νεαρού κόμματος». Και όμως, τίποτα στη ΔΗΜ.ΑΡ. δεν θύμιζε νεαρό κόμμα. Η οργανωτική της δομή ήταν ξεπερασμένη -άλλο ένα κόμμα νέου τύπου- και ο λόγος της απείχε αρκετά από αυτό που θα λέγαμε «φρέσκος». Ταυτόχρονα, το βασικό της στελεχικό δυναμικό αποτέλεσαν πρόσωπα της πάλαι ποτέ Ανανεωτικής Πτέρυγας του ΣΥΝ. Αυτό βέβαια δεν θα ήταν a priori αρνητικό, αν μαζί τους δεν είχαν κληροδοτηθεί οι παθογένειες του προηγούμενου κομματικού φορέα, με κυριότερη αυτή της μη παραγωγής νέων ιδεών. Η τότε Ανανεωτική Πτέρυγα του ΣΥΝ, τουλάχιστον κατά τα τελευταία χρόνια πριν από την καθυστερημένη αποχώρησή της από το κόμμα, έδινε ελάχιστες μάχες ιδεών και περισσότερο μάχες χαρακωμάτων για την κατοχύρωση κομματικών θέσεων και την εσωκομματική επιβίωση. Η μόνη διέξοδος που διαφάνηκε στον ορίζοντα, ώστε η ΔΗΜ.ΑΡ. να απεμπλακεί από την ιδεολογική στασιμότητα και να παύσει να καταναλώνει τα έτοιμα -που ούτως ή άλλως είτε είχαν στερέψει επικίνδυνα, είτε είχαν αρχίσει να λήγουν- ήταν η συμμετοχή της στο «Φόρουμ Διαλόγου για την Κεντροαριστερά». Αν και οι πρώτες εκτιμήσεις ήταν υπέρ της συμμετοχής του κόμματος εκεί, η αδράνεια βγήκε άλλη μια φορά νικήτρια.

Τα θέματα πλέον για τη ΔΗΜ.ΑΡ. είναι υπαρξιακά. Είναι σχεδόν βέβαιο πως η ΔΗΜ.ΑΡ., με τις τωρινές επιλογές της, θα φυλλορροήσει αμφίπλευρα. Πέρα από τη στενή κομματική ανάλυση όμως, οι πρόσφατες αποφάσεις της ΔΗΜ.ΑΡ. δεν επηρεάζουν μόνο τη δική της εξέλιξη, αλλά και την πορεία της κεντροαριστεράς σε μια περίοδο που το παιχνίδι φαινόταν πως θα μπορούσε να παιχτεί εκεί, και μάλιστα για πρώτη φορά με ίσους όρους. Οι προοπτικές αυτού του χώρου, ήταν και παραμένουν ευνοϊκές, αφού ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών επιθυμεί έναν φορέα που θα τον απεγκλωβίσει από το εφιαλτικό δίλημμα λαϊκή-πατριωτική δεξιά, ή νέο-κομμουνιστική αριστερά. Η αλήθεια είναι πως εκεί, η ΔΗΜ.ΑΡ. θα μπορούσε, επιδεικνύοντας την κατάλληλη πολιτική γενναιότητα, να παίξει έναν κομβικό ρόλο. Αντ’ αυτού, προτίμησε ό,τι θεωρούσε σίγουρο, καθηλώθηκε στα γνώριμα και τελικά η στάση αυτή φαίνεται να γυρνάει μπούμερανγκ.
Η τωρινή κυβερνητική κρίση, αποκάλυψε μεταξύ άλλων και την εύθραυστη φύση της ΔΗΜ.ΑΡ. Μη έχοντας ξεκάθαρα θέλω, η ΔΗΜ.ΑΡ. διαπραγματεύτηκε άλλη μια φορά, λάθος πράγματα. Με την πλειοψηφία των πολιτών να μην επιθυμεί προσφυγή στις κάλπες και τις εξωτερικές πιέσεις να συνηγορούν προς αυτήν την κατεύθυνση, το αντικείμενο διαπραγμάτευσης έπρεπε να είναι πρωτίστως οι άξονες της κυβερνητικής λειτουργίας, με τις απειλές για έξοδο από την κυβέρνηση να έχουν ως στόχο την πρωθυπουργική αλαζονεία.
Δυστυχώς όμως, η ΔΗΜ.ΑΡ. κρίνεται κατώτερη των περιστάσεων. Ηγετικό έλλειμμα υπό το κυβερνητικό σοκ; Κοντόφθαλμες οπτικές και έλλειψη στόχου; Αδυναμία διαχωρισμού του «μικρού» από το «μεγάλο»; Παντελής ανικανότητα δημιουργίας ή εκμετάλλευσης των υπαρχόντων think tanks; Αμήχανη κοινοβουλευτική παρουσία; Ξεπερασμένοι κομματικοί μηχανισμοί; Ιδεοληψία και εμμονές; Μη ακρόαση της βάσης; Τα ζητήματα αυτά πρέπει να απαντηθούν άμεσα πριν τα δημοσκοπικά ποσοστά της ΔΗΜ.ΑΡ. να πέσουν πολύ χαμηλότερα από το υπαρξιακό όριο του 3%.