Πανεπιστήμια: Ολόκληρη την αλήθεια

του Κωνσταντίνου Σοφούλη από τη Μεταρρύθμιση

Η εξελισσόμενη  κρίση στα ΑΕΙ, με τα δύο εμβληματικά πανεπιστήμια της χώρας κλειστά για τρείς ολόκληρους συνεχόμενου μήνες, ανέδειξε ενόχους και θύματα ως προϊόντα εντυπώσεων. Για όσους ξέρουν, όμως, να διαβάζουν τις εξελίξεις με λόγο γνώσης, ανέδειξε, κυρίως, το βάθος καθώς και τις πηγές της πανεπιστημιακής ανομίας που έχει οδηγήσει τα ΑΕΙ σε κατάσταση εντροπίας, δηλαδή ουσιαστικής διάλυσης. Για την ώρα, δυστυχώς, κανείς από τους εμπλεκόμενους παράγοντες δεν λέει ολόκληρη την αλήθεια. Μερικές φορές ψιθυρίζεται, και τότε ακόμη ατελώς, σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις μεταξύ μας. Λες και την φοβόμαστε. Αλλά, χωρίς την πλήρη αλήθεια πώς να ελπίζουμε ότι θα βγούμε από την τραγική κατάσταση; Καιρός είναι να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Θα το διακινδυνεύσω και ας με πετροβολήσουν κάποιοι.
Αυτούς τους τρείς μήνες που σημαδεύτηκαν με την απεργία των διοικητικών υπαλλήλων συνέβησαν τα εξής συνταρακτικά που, δυστυχώς, συγκαλύφθηκαν με μισόλογα και ακυριολεξίες.

1. Καταλύθηκε εν τοις πράγμασι και αμαχητί η αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων μας.
2. Τα πανεπιστήμιά μας από Δημόσια (αυτοδιοικούμενα) μετατράπηκαν σε Κρατικά (κακοδιοικούμενα)
3. Ευτελίστηκε η εκπαιδευτική διαδικασία και ως εκ τούτου υπονομεύτηκε στο διηνεκές η ποιότητα σπουδών.
4. Επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά ότι ό Νόμος Πλαίσιο του ’82 γέμισε τα πανεπιστήμιά μας με ακαδημαϊκές μετριότητες έως μηδαμινότητες, που αναπαράγουν την ποιότητά τους μέσα από δίκτυα χυδαίας απομύζησης της ακαδημαϊκής ουσίας.
5. Αμφισβητήθηκε δημόσια και πλήρως το ακαδημαϊκό ήθος και το αναγκαίο γιαυτό θάρρος των ποιοτικών ακαδημαϊκών που δεν είναι λίγοι, αλλά κρύβονται πίσω από την αρθρογραφία και τις δηλώσεις τους, αποφεύγοντας τα «όπλα».
6. Ανέδειξε την ατελεσφορία της τελευταίας διοικητικής μεταρρύθμισης (νόμος Διαμαντοπούλου). 
7. Έστρωσε το έδαφος για την επάνοδο, στον επόμενο γύρο, της διοίκησης των συντεχνιών και φατριών που είχε εδραιώσει ο Νόμος Πλαίσιο του 82. Δηλαδή έφερε τα ΑΕΙ πίσω στην αρχή της τραγωδίας τους.

Ας αναλύσουμε λίγο παραπέρα τις παραπάνω επτά θέσεις. Εύχομαι κάποιος διάλογος να ακολουθήσει για να τις φωτίσει ακόμη περισσότερο. Μια τεκμηριωμένη διάψευσή τους θα με έκανε το ευτυχέστερο των ανθρώπων!

1. 1. Καταλύθηκε εν τοις πράγμασι και αμαχητί η αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων μας.

Οι συνεχείς ad hoc παρεμβάσεις, νομοθετικές και άλλες, του Υπουργού Παιδείας για την μέρα- με- την- μέρα αντιμετώπιση της απεργίας των διοικητικών υπαλλήλων και την ελλειπή άσκηση της διοικητικής εξουσίας από τις Συγκλήτους και του Πρυτάνεις, μετέφερε de facto την διοικητική λειτουργία από τα όργανα των ΑΕΙ στο Υπουργείο. Άφησε γυμνή την επιτελική λειτουργία στα απομονωμένα Διοικητικά Συμβούλια.  Και, το χειρότερο, δημιούργησε κακό προηγούμενο που θα το βρούμε μπροστά μας σε κάθε επόμενη κρίση. Γιατί θα υπάρξουν και άλλες κρίσης στο εγγύς μέλλον. Αυτό είναι βέβαιο.  Ταυτόχρονα, προκάλεσε εθισμό  στους παράγοντες της ακαδημαϊκής ζωής και λειτουργίας να επικαλούνται τον από μηχανής θεό του Υπουργείου σε κάθε τους δυσκολία να ασκήσουν τα καθήκοντά τους ή να προωθήσουν τα νόμιμα συμφέροντά τους, ενώ παρέσχε και τον απαραίτητο αποδιοπομπαίο τράγο στα ανεύθυνα στοιχεία που βυθίζουν τα πανεπιστήμια στην ανυποληψία. Για ότι δεν εμείς κάνουμε φταίει το Υπουργείο ! Προκλήθηκε έτσι μια βαθειά πληγή στην αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ που, υπό τις παρούσες συνθήκες, μάλλον δεν πρέπει να περιμένουμε να θρέψει ενώ, αντίστοιχα, υπάρχουν όλα τα στοιχεία για να μας κάνουν να προβλέψουμε ότι θα διαπυηθεί στο εγγύς μέλλον.

1. 2. Τα πανεπιστήμιά μας από Δημόσια (αυτοδιοικούμενα) μετατράπηκαν σε Κρατικά (κακοδιοικούμενα)

Με την παραπάνω διαδικασία τα πανεπιστήμιά μας μετατρέπονται εκ των πραγμάτων σε Υπηρεσίες του στενού δημόσιου τομέα , έγιναν δηλαδή Κρατικά/γραφειοκρατικά Πανεπιστήμια. Βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης δημόσιας υπηρεσίας είναι η κραυγαλέα κακοδιοίκηση. Τα πανεπιστήμια κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς στρατηγικό όραμα, χωρίς υπεύθυνη οικονομική διαχείριση, χωρίς αποτελεσματική διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και χωρίς παιδαγωγικό σχέδιο. Κάτι μεταξύ υπηρεσίας πρωτόκολλου και παραλαβής αιτήσεων. Μόνο που οι αιτήσεις θα οδηγούν αμέριμνα στην παροχή πτυχίων και ακαδημαϊκών τίτλων. Όσο για έρευνα; Ας είναι καλά οι συνεπείς ερευνητές (επιστήμονες που, πέρα από τη μάνα τους, τους αναγνωρίζει και η διεθνής κοινότητα των ομοτέχνων τους) που θα δουλεύουν ατομικά και σε οχυρωμένα εργαστήρια ή γραφεία, υπό συνθήκες κρυφού σχολείου  για χάρη της τιμής και της υπόληψής τους. Σε αυτό τον νέο τύπο πανεπιστημίου, η δυναμική ομάδα που θα δίνει τον ρυθμό αναδεικνύονται  οι διοικητικοί υπάλληλοι και οι φοιτητικές μειοψηφίες των Συριζαίων και Μπαχαλάκηδων με τις γνωστές ακαδημαϊκές και πνευματικές επιδόσεις τους !!!! Τα πανεπιστήμιά μας θα αποκτήσουν την εξυπακουόμενη.

1. 3. Ευτελίστηκε η εκπαιδευτική διαδικασία και ως εκ τούτου υπονομεύτηκε στο διηνεκές η ποιότητα σπουδών.

Με την τραγική νομοθετική παρέμβαση που αποσκοπούσε να «σωθεί το εξάμηνο», το Υπουργείο δια της Βουλής εξευτέλισε κάθε έννοια εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής τάξης. Δημιουργήθηκε πλέον το νομικό προηγούμενο, σύμφωνα με το οποίο η διδασκαλία δεν θα οργανώνεται σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης και της παιδαγωγικής αλλά με παρεμβάσεις των βουλευτών και του Υπουργού ως φορέων, συνήθως, πελατειακών σχέσεων. Δεν θα με εκπλήξει αν αύριο-μεθαύριο με νόμο θεσπιστεί ότι τα πτυχία θα μοιράζονται από ειδικό πάγκο των σούπερ μάρκετ, αφού προηγουμένως οι φοιτητής θα συμπληρώνει επί τόπου κάποιο έντυπο με επιλογή ερωτήσεων εν είδη γραπτών εξετάσεων. Η φιλοσοφία που καθιερώνεται με αυτές τις νομοθετικές παρεμβάσεις – εξαιρετικά δημοφιλές στα ΜΜΕ αλλά και στους γονείς «που χειμάζονται» καθώς αγκομαχούν να ανταπεξέλθουν στα έξοδα σπουδών των βλαστών τους, είναι ότι το πανεπιστήμιο δεν θα είναι τίποτα παραπάνω από ένα εξεταστικό κέντρο. Ας κρώζουμε και ας κλαίμε εμείς οι εκπαιδευτικοί της τριτοβάθμιας που ξέρουμε ότι η εκπαιδευτική και παιδαγωγική ζύμωση μέσα στο αμφιθέατρο και μέσα στο campus του πανεπιστημίου αποτελεί την πεμπτουσία τόσο της επιστημονικής ωρίμανσης όσο και της κοινωνικοποίησης του φοιτητή και της φοιτήτριας, που πρέπει να αποδοθούν στην κοινωνία ως υπεύθυνοι δημοκρατικοί, ορθοφρονούντες πολίτες. Όλα αυτά πετιόνται σαν άχρηστα φρόκαλα από την πολιτική ηγεσία που αποκτά τώρα πια αποφασιστικό ρόλο στην πεμπτουσία της εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής διαδικασίας. Καημένε Κοραή!!!!

1. 4. Επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά ότι ό Νόμος Πλαίσιο του ’82 γέμισε τα πανεπιστήμιά μας με ακαδημαϊκές μετριότητες έως μηδαμινότητες, που αναπαράγουν την ποιότητά τους μέσα από δίκτυα χυδαίας απομύζησης της ακαδημαϊκής ουσίας.

Ο Νόμος πλαίσιο του 82 υπήρξε ο καρπός του λεγόμενου «κινήματος των βοηθών και παρασκευαστών», δηλαδή του μη ακαδημαϊκού βοηθητικού προσωπικού των πανεπιστημίων. Βασικό αίτημα που ικανοποιήθηκε πλήρως ήταν η καθηγητοποίσή τους κατά παρέκκλιση των παραδοσιακών διαδικασιών ακαδημαϊκής ανάδειξης. Το κίνημα ήταν τότε πανίσχυρο, αφού είχε προτάξει ως εμπροσθοφυλακή του, τους εξεγερμένους από την μακροχρόνια καταπίεση φοιτητές. Περιορίζονταν, όμως, κυρίως στο Πολυτεχνείο και στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) επειδή εκεί ο πληθυσμός των βοηθών, παρασκευαστών και λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων ήταν μεγάλος. Με την μαζική είσοδό τους στην ακαδημαϊκή ζωή αποτέλεσε γενετικό πυρήνα για την συνεχή εκλογή διδασκόντων της ίδιας με και χειρότερης από εκείνους ποιότητας και, έτσι, με γεωμετρική πρόοδο γέμισαν τα δύο αυτά ιδρύματα με προσωπικό δεύτερης και τρίτης επιλογής. Στη συνέχεια, μέσω του μηχανισμού των στημένων εκλεκτορικών σωμάτων  επεξέτειναν την καταστροφική επιρροή τους  και στα Νέα πανεπιστήμια. Με τον τρόπο αυτό φύτεψαν την μετριοκρατία και τον φατριασμό σε όλον τον χώρο της τα τριτοβάθμιας. Αν προσθέσουμε σε αυτή τη δυναμική και την παραδοσιακή οικογενειοκρατία και τον νεποτισμό, εύκολα εξηγείται το γιατί το πάνω χέρι το έχουν οι σημερινοί φωνακλάδες αντί τα πανεπιστήμιά μας να πορεύονται με την φωτισμένη καθοδήγηση καταξιωμένων επιστημόνων και μεγάλων δασκάλων. Η κατάληξη είναι, ότι όσο πιο «ευρεία» είναι η δήθεν δημοκρατική διαχείριση της πανεπιστημιακής αυτοδιοίκησης, τόσο μετριότερο θα είναι το ουσιαστικό αποτέλεσμα σε ότι αφορά την ποιότητα των πανεπιστημίων μας. Η αδυναμία των πρυτανικών αρχών να ελέγξουν την «δικτατορία του βοηθητικού προσωπικού» αυτό το διάστημα είναι απότοκη της σύνθεσης των εκλεγμένων διοικητικών οργάνων (Συγκλήτου) που στην πλειονότητά τους αναπαράγουν την δυναμική των συντεχνιακών και φατριαστικών συμμαχιών. Με τέτοιες Συγκλήτους και τέτοιες Κοσμητείες (με τιμητικές αλλά λίγες εξαιρέσεις) δεν θα εκπλαγώ αν αύριο ιδώ να κλείνει το πανεπιστήμιο σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους αποτυγχάνοντες φοιτητές που ζητούν καλλίτερους βαθμούς για λόγους δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης !

1. 5. Αμφισβητήθηκε δημόσια και πλήρως το ακαδημαϊκό ήθος και το αναγκαίο γιαυτό θάρρος των ποιοτικών ακαδημαϊκών, που δεν είναι λίγοι, αλλά κρύβονται πίσω από την αρθρογραφία και τις δηλώσεις τους αποφεύγοντας τα «όπλα».

Στη διάρκεια της κρίσης ενεπλάκησαν τρεις ανθρωπολογικές ομάδες: Οι ενεργοί μαστροχαλαστές, οι ενεργοί πολιορκημένοι και οι αφανισθέντες πρίγκιπες. Οι πρώτοι χρησιμοποίησαν το πανεπιστήμιο ως πεδίο μάχης για πετύχουν τις συντεχνιακές επιδιώξεις τους και δια μέσου αυτών να υποστηρίξουν τις πολιτικές δυνάμεις της αιώνιας καθυστέρησης (ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ και σια). Και μόνη η εικόνα των λυσσασμένων εκπροσώπων στα δημόσια μέσα ενημέρωσης αρκούσε για να καταλάβει κανείς με τι ανθρώπους είχε να κάνει. Η δεύτερη ομάδα απαρτίζεται από μικρό αριθμό ανδρών και γυναικών του ακαδημαϊκού πυρήνα που αγωνίζονται να «κάνουν κάτι» για να σώσουν ό,τι μπορούσε να σωθεί. Αναφέρομαι κυρίως σε ορισμένους συναδέλφους που δραστηριοποιήθηκαν μέσω των Διοικητικών Συμβουλίων και άλλων διοικητικών οργάνων, ή ως υπεύθυνα άτομα χωρίς άλλη ιδιότητα. Η τρίτη ομάδα απαρτίζεται από όλους εκείνους που την συμβολή τους στην επιστήμη την έρευνα και την διδασκαλία την επικαλούμαστε κάθε φορά που  θέλουμε να δείξουμε ότι τα πανεπιστήμιά μας δεν είναι για πέταμα. Είναι οι πρίγκιπες που κατέχουν με την αξία τους τη θέση αυτή, αλλά δεν έδειξαν ότι είναι διατεθειμένοι και να την τιμήσουν στην ώρα της κρίσης πιάνοντας τα «όπλα».   Μερικοί αρκέστηκαν σε αρθρογραφία και λόγια επί σκηνής των ΜΜΕ. Αλλά απαξίωσαν να ανασπάσουν το πριγκηπικό ξίφος που έχουν κατακτήσει και να ορμήσουν σε πρακτική και προπάντων αποτελεσματική επίθεση. Φοβήθηκαν μη λερωθούν με λάσπες της μάχης; Φοβήθηκαν μη πληγωθούν και πονέσουν; Δεν ξέρω τι ακριβώς τους έκανε να μείνουν κρυμμένοι στ’ αμπάρια (προσωπικές απόψεις έχω ακούσει από ορισμένους, αλλά δεν μετρούν, δεν είναι πράξεις), αλλά έμεινε το γεγονός ότι δεν συστρατεύθηκαν σε κάποια αποτελεσματική αντεπίθεση. Είναι υπόλογοι γιαυτό. Τια θα μπορούσαν να κάνουν; Θα το πούμε στο τέλος. Το τελικό γεγονός είναι, ότι με όλη αυτή την παρδαλή συμπεριφορά του ακαδημαϊκού σώματος, η ακαδημαϊκή κοινότητα έγραψε αρνητικά στην κοινή αντίληψη. Η κοινή γνώμη κατέταξε, φοβάμαι, και εμάς στους ανυπόληπτους παράγοντες της κοινωνίας. Εκτιμώ ότι η αφρόκρεμα της ακαδηίας υπολήφθηκε σε συνολικό ήθος, θάρρος και κοινωνικό παράδειγμα. Αυτή την απώλεια κοινωνικής εμπιστοσύνης θα την βρούμε μπροστά μας όταν επιχειρήσουμε τα σωστά. Ας μην το ξεχνάμε. Και αυτή είναι η ιστορική ευθύνη μας.

1. 6. Ανέδειξε την οργανική ατελεσφορία της τελευταίας διοικητικής μεταρρύθμισης (νόμος Διαμαντοπούλου).

Η κρίση έβγαλε στην επιφάνεια την σημαντικότερη ατελεσφορία της τελευταίας γενναίας διοικητικής μεταρρύθμισης (του Νόμου Διαμαντοπούλου). Ο νόμος αποδείχτηκε ότι εν τέλει δημιουργεί ένα συγκρουσιακό δίπολο εξουσίας και όχι μια πυραμίδα με εξειδικευμένες λειτουργίες που διακρίνουν τις στρατηγικές από τις εκτελεστικές όπως είχε διακηρυχθεί ως πρόθεση του νομοθέτη. Αναμφίβολα, οι τροποποιήσεις το νόμου από τον κ. Αρβανιτόπουλο έκαναν τα πράγματα πολύ χειρότερα. Αλλά η ατελεσφορία ήταν έτσι κι αλλιώς εγγενής στον αρχικό νόμο. Ας δούμε τι έβγαλε στον αφρό η κρίση και σε τι σκέψεις οδηγούν τα φαινόμενα.
Στα κέντρα της κρίσης, δηλαδή το Πολυτεχνείο και το Αθήνησι, η κρίση ανέδειξε μια ασυμφιλίωτη σύγκρουση των Διοικητικών Συμβουλίων με τις πρυτανικές αρχές. Φορείς διοικητικού ορθολογισμού, τα Συμβούλια συγκρούστηκαν με την πρώτη ευκαιρία με τα κέντρα πελατειακής και συντεχνιακής εξουσίας, τις Συγκλήτους. Στα υπόλοιπα πανεπιστήμια που η κρίση ήταν ηπιότερη για λόγους που εξηγούνται εύκολα, η σύγκρουση αυτή παρέμεινε λίγο-πολύ υφέρπουσα. Η έκβαση της σύγκρουσης δεν είναι ακόμη σαφής, αλλά οπωσδήποτε στη φάση αυτή στηρίζεται στην αποφασιστικότητα ορισμένων ΔΣ που συγκυριακά είχαν καλή σύνθεση. Το ΔΣ του ΕΚΠΑ για την ώρα έχει σώσει τις σημαίες. Η σύγκρουση ήταν αναμενόμενη, αφού στο νέο διοικητικό σχήμα, τα ΔΣ έχουν επιφορτιστεί με την αποστολή του ανορθολογισμού της διοίκησης. Ενώ, τώρα, με τις τροποποιήσεις του Αρβανιτόπουλου, οι πρυτανικές αρχές θα εξακολουθήσουν να εκπροσωπούν την συντεχνιακή/φατριαστική λογική. Μεσο-μακροπρόθεσμα, όμως ο ρόλος των ΔΣ είναι υπονομευμένος για τους λόγους που εξηγούνται στην επόμενη και τελευταία ενότητα. Αυτό το ξέρουν οι φθαρμένες δυνάμεις του Πανεπιστημίου και θα παραμονεύουν στη γωνιά για να κερδίσουν την τελική παρτίδα που γρήγορα θα παιχτεί. Το ότι το ξέρουν οι παράγοντες αυτοί τους κάνει να παραμένουν επιθετικοί και αδιάλλακτοι. Είναι ένα παιχνίδι δυστυχώς στημένο. Και ο λόγος; Μια βασική ατέλεια του νέου συστήματος. Όταν οργανώνεις την διοίκηση σε δύο πόλους για να εξασφαλίσεις ότι ο οργανισμός δεν θα έχει διοίκηση στην οποία η εκπροσώπηση των ελεγχομένων θα συμπίπτει με την εκπροσώπηση των ελεγχόντων, πρέπει οι δύο αυτοί πόλοι να έχουν εντελώς διαφορετική πηγή εξουσίας. Ο όρος αυτός δεν διασφαλίζεται με στο νέο σχήμα, αφού το ΔΣ σε μεγάλο βαθμό είναι αιρετό από το ίδιο σώμα στο οποίο υποτίθεται ότι θα εποπτεύσει και θα ελέγξει. Αναγνωρίζω ότι το σχήμα αυτό ήταν αποτέλεσμα συμβιβασμού με τις συνταγματικές προβλέψεις. Αυτό όμως είναι μια πολύ καλή δικαιολογία, αλλά δεν λύνει το ζήτημα. Θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Δεν είμαι βέβαιος, παρ΄ ότι έχω τις επιφυλάξεις μου. Στη χειρότερη, όμως, περίπτωση, το γεγονός δείχνει ότι κάθε πρόβλημα έχει λύσει μόνο μέσα σε ορισμένα όρια ορισμού των προαπαιτούμενων του. Αλλιώς καταλήγει σε μια συμπαθητική αλλά ατελέσφορη απόπειρα. Για να είμαστε ρεαλιστές. Τα λίγα χρόνια που έπονται, θα δουν την κρίση να βαθαίνει και να επεκτείνεται ακριβώς επειδή το «νέο» σύστημα έχει σχεδιαστεί εκτός συμφραζομένων. Προσωπικά έχω ιδέες για να δοκιμαστούν σε μια στοχαστική συζήτηση για εναλλακτικές λύσεις. Υπάρχει, όμως, φόρουμ για μια τέτοια συζήτηση; Η κρίση, ανάμεσα στα άλλα, ανέδειξε και αυτή την τραγική αδυναμία της ελληνικής academia. Το ζήτημα είναι σοβαρό. Ας μη το παραγνωρίσουμε. Είμαι περίεργος να ιδώ τι θα συμβεί όταν, κατά την νόμιμη διαδικασία, παρουσιαστεί ο πίνακας των επόμενων υποψήφιων πρυτάνεων στα ΔΣ και αυτά ανακαλύψουν ότι πολλοί από αυτούς είναι ένδοξα μέλη των σημερινών φατριών που έχουν φέρει τα πανεπιστήμια στην σημερινή τραγική θέση. Θα έχουν άραγε την δύναμη να απορρίψουν υποψηφιότητες βάσει ουσιαστικών κριτηρίων;  Φοβάμαι ότι από το σημείο εκείνο θ’ αρχίσει επισήμως ο δεύτερος γύρος των νεομηδενιστών της ακαδημαϊκής κοινότητας.

7.Έστρωσε το έδαφος για την επάνοδο της διοίκησης των συντεχνιών και φατριών που είχε εδραιώσει ο Νόμος Πλαίσιο του 82. Δηλαδή έφερε τα ΑΕΙ πίσω στην αρχή της τραγωδίας τους.
Η κρίση έδειξε ότι στους μηχανισμούς εξουσίας των πανεπιστημίων εξακολουθούν να έχουν το πάνω χέρι οι συντεχνίες και οι φατρίες που δημιούργησε ο Νόμος Πλαίσιο του ’82. Αυτό σημαίνει, ότι η διοικητική μεταρρύθμιση του ν.4009, όπως εκφυλίστηκε με τις παρεμβάσεις Αρβανιτόπουλου, άφησε αλώβητη την κυριαρχία εκείνων ακριβώς των παραγόντων που έχουν φέρει τα πανεπιστήμια σε αυτή την δραματική κρίση. Οι συντεχνίες, τα κόμματα που τις υποστηρίζουν και οι κλίκες ή φατρίες ξέρουν πολύ καλά ότι το μέλλον τους ανήκει. Γιαυτό γίνονται καθημερινά και περισσότερο επιθετικές και προπετείς. Το μυστικό που ξέρουν είναι απλό και ξεκάθαρο: Η διαδικασία ανάδειξης των διοικήσεων των πανεπιστημίων τους στρώνει το χαλί για τον δεύτερο γύρο στον οποίο προσβλέπουν. Θα συσπειρωθούν κατά την επιλογή των πρυτάνεων και κοσμητόρων, θα επανασυσπειρωθούν κατά την εκλογή  των μελών των ΔΣ και θα εξασφαλίσουν έτσι με δύο άλματα ξανά την ανεξέλεγκτη εξουσίας τους. Ήταν μοιραίο και αναπόφευκτη αυτή η εξέλιξη; Προφανώς όχι. Η παρούσα παντοδυναμία των συντεχνιών και των φατριών οφείλεται στην αδράνεια των εκλεκτών, της πραγματικής αξιοκρατικής ελίτ των πανεπιστημίων μας. Εκπρόσωποί της είναι λαλίστατοι, αλλά δεν συσπειρώνονται για να αποτελέσουν δραστική δύναμη. Δεν δοκιμάζουν τα όπλα που τους χαρίζει το προσοντολόγιό τους.  Και δεν είναι λίγα τα όπλα αυτά. Απλά, ως φαίνεται, τους λείπει το θάρρος και η αποφασιστικότητα. Έχει την εξήγησή του το φαινόμενο. Ο επαρκής έχει την δυνατότητα να γίνεται αυτάρκης ατομιστής, αφού πάντα θα υπάρχει ένας ικανός κύκλος ομοιοποιότητας, εκλεκτικών συγγενών, μέσα στον οποίο μπορεί να βρίσκει την δικαίωσή του. Έτσι, σιγά-σιγά απομακρύνεται από το καθήκον έναντι της κοινότητας, αφού βολεύεται στις δάφνες του αλλιώς. Η μετριότητα και ο ανίκανος, αντίθετα, έχει ανάγκη ενός ευέξαπτου όχλου (λ.χ. των Συριζαίων και Μπαχαλάκηδων) για να τον στηρίξουν στις άνομες επιδιώξεις του. Και το επιχειρεί, όπως βλέπουμε, με μεγάλη επιτυχία.  Στο μοντέλο αυτό, η ελίτ θα είναι πάντα χαμένη, εκτός αν συσπειρωθεί και η ίδια και κυρίως αν αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τα όπλα που εν δυνάμει έχει στη διάθεσή της, όπως είναι αλληλεγγύη της διεθνούς ελίτ, στην οποία κατά κανόνα αναφέρεται.
Και ερχόμαστε τώρα στο δια ταύτα. Μα είναι προφανές. Αν δεν συσπειρωθούν και δεν οργανωθούν οι «καλοί» τα πανεπιστήμιά μας δεν πρόκειται να απαλλαγούν από την δεσποτεία των «κακών». Η σωτηρία έχει αποδειχθεί ότι δεν μπορεί να έλθει ούτε με νόμους μήτε με άσφαιρα άρθρα και δηλώσεις. Απαιτεί δράσεις και συμμαχίες. Δεν είμαι εγώ που θα μπορούσα να πω τι ακριβώς πρέπει να γίνει. Κρατώ τις όποιες σκέψεις μου με την ελπίδα ενός νηφάλιου και αποτελεσματικού διαλόγου.  Αυτό, όμως, που μπορώ να πω τώρα είναι, ότι έχει φτάσει πια η ώρα οι «άριστοι» να βρεθούν μαζί, να δράσουν ως οργανωμένο σύνολο και να βάλουν αυτή τη φορά την αριστεία τους όχι απλώς στην υπηρεσία των επιστημονικών ειδικοτήτων τους, αλλά στην υπηρεσία της ακαδημαϊκής κοινότητας και της Ιδέας του Πανεπιστημίου. Αν  δεν το κάνουν, θα κατηγορηθούν από την Ιστορία για προδοσία των διακηρυγμένων ιδανικών τους.

---

* Κυκλοφορούν τα βιβλία του «Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο: Κριτική και μία πρόταση» (2000) και «Το Πανεπιστήμιο ως Σχολείο: Αναζητώντας το Παιδαγωγικό Αλποτύπωμα»(2013) από τις εκδόσεις Γκούτενμπεργκ. Ο συγγραφέας ήταν ο  πρώτος Πρόεδρος που οργάνωσε εξ αρχής το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Ο Κωνσταντίνος Μ. Σοφούλης είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου