Δημοκρατία και αδιέξοδα

του Ευθύμη Δημόπουλου

Η αντιπολίτευση τον τελευταίο καιρό επικαλείται διαρκώς τη γνωστή ρήση «στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα» προκειμένου να σύρει τη χώρα σε εκλογές και να δικαιολογήσει την άρνησή της να συναινέσει στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Για μια ακόμη φορά ερμηνεύει επιδερμικά την επιγραμματική αυτή διατύπωση υποστηρίζοντας ότι η λύση στα αδιέξοδα της δημοκρατίας δίνεται μόνο μέσω των εκλογών.

Από τότε που εκδηλώθηκε η παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008, στην Ελλάδα έχουν μεσολαβήσει μέσα σε 6 χρόνια 3 εκλογικές αναμετρήσεις (μαζί με τις ευρωεκλογές) και ετοιμαζόμαστε για την τέταρτη. Παράλληλα σχεδόν αμέσως μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση η αντιπολίτευση αμφισβητεί τη νομιμοποίηση των κυβερνήσεων και ζητά εκ νέου εκλογές. Έτσι εδώ και χρόνια η χώρα ζει σε ένα πολιτικό περιβάλλον παρατεταμένης όξυνσης και αστάθειας που εμποδίζει τη σχεδιασμένη αντιμετώπιση της κρίσης και της χρεωκοπίας. Οι εκλογές από μόνες τους δεν επιλύουν τα αδιέξοδα. Με αυτή την εμπειρία είναι λογικό η κοινή γνώμη να απωθεί, με μεγάλο δημοσκοπικό ποσοστό, τη «λύση» των εκλογών.

Το κομματικό μας σύστημα και κυρίως η εκάστοτε αντιπολιτευτική εκδοχή του αντιλαμβάνονται τη λειτουργία της δημοκρατίας και της πολιτικής μόνο μέσω των εκλογών. «Να φύγουνε αυτοί και να έρθουμε εμείς στα πράγματα» είναι η πεμπτουσία της κομματικής αντιπαλότητας. Με τη σειρά του το μιντιακό σύστημα τροφοδοτεί αυτή την πρακτική, γιατί ευνοεί τους όρους θεάματος (μονομαχία). Έτσι το δημοκρατικό μας κοσμοείδωλο εξαντλείται σε μια διαρκή εκλογομαχία με αποτέλεσμα να υπερτροφεί η δημαγωγία, η όξυνση, η πελατειακή πολιτική και να ατροφεί όλο το υπόλοιπο σώμα των δημοκρατικών λειτουργιών.

Ωστόσο ο δημοκρατικός δομικός σκελετός δεν εξαντλείται με την καθολική ψήφο και τις εκλογές. Ένα σύνολο επιπλέον αρχών, μηχανισμών ελέγχου αλλά και αξιών συνθέτουν την πρώτη ύλη του δημοκρατικού οικοδομήματος. Σεβασμός του νόμου έναντι της ασυδοσίας, αξιοκρατία αντί του νεποτισμού και της ευνοιοκρατίας, πολιτική αγωγή και εκπαίδευση των πολιτών, συναίνεση, λογοδοσία, προτεραιότητα υπακοής στον κοινό κανόνα και όχι στο συντεχνιακό συμφέρον, εκπαίδευση ως προϋπόθεση και παράδειγμα δημοκρατίας, ανεξάρτητη θεσμική και διοικητική λειτουργία είναι απαραίτητες επιπλέον προϋποθέσεις που οφείλουν να λειτουργούν για να περιγράψουμε αυτό που λέγεται δημοκρατία.
Εμείς παρακάμπτουμε όλα αυτά ή τα αφήνουμε στην τύχη τους και πιστεύουμε ότι φυτεύοντας εκλογικές διαδικασίες συγκροτούμε δημοκρατικά περιβάλλοντα. Έτσι για παράδειγμα πιστέψαμε ότι οι μαθητικές και φοιτητικές εκλογές συνεπάγονται ευθύγραμμα δημοκρατικό σχολείο και πανεπιστήμιο. Με αυτό τον τρόπο αδιαφορούμε για όλες τις πρόνοιες της δημοκρατίας, πετάμε στο καλάθι όλη την «προληπτική δημοκρατία» και κρατάμε μόνο τον τύπο των εκλογών. Τα αποτελέσματα αυτής της φτωχής και μονομερούς πολιτικής κουλτούρας μονομέρειας τα ζούμε. Οι πολίτες καθηλώνονται στη σύγχυση, την πολιτική απαιδευσία η οποία φτάνει να ερμηνεύεται ως εθνική ιδιοτυπία και ελληνικός εξαιρετισμός. 

Τη στιγμή λοιπόν που θα έπρεπε σε συνθήκες χρεωκοπίας να αναστοχαστούμε πάνω στο περιεχόμενο της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας και να επιδιώξουμε την ανακαίνιση και τον εμπλουτισμό της, η αντιπολίτευση τσιρίζει ξανά για εκλογές και ζητά αυτοδυναμία, αν και γνωρίζει ότι ανοίγει ένα κύκλο απανωτών εκλογικών αναμετρήσεων με καταστροφικές επιπτώσεις για την οικονομική και κοινωνική ζωή στη χώρα.

Αν εκλαμβάνουμε τη φράση «στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα» ως αξίωμα με εκλογική μόνο ισχύ και όχι ως πολιτικό θεώρημα το οποίο χρειάζεται να αποδεικνύεται με ένα σύνολο λειτουργιών, τα αδιέξοδα θα ανακυκλώνονται