Πολλή ποίηση αλλά καθόλου πρόζα

από το Thought for food

Ο πρόσφατα αποθανών πρώην κυβερνήτης της πολιτείας της Νέας Υόρκης Μάριο Κουόμο είπε κάποτε: “Κάνεις προεκλογική εκστρατεία με ποίηση αλλά κυβερνάς με πρόζα.”

Αυτή η ρήση ήλθε στο μυαλό μου εχθές όταν διέρρευσε στα ΜΜΕ ότι η Κυβέρνηση εξετάζει ειδικό φόρο επί του πολυτελούς παραθερισμού. Ως μέτρο στο πλαίσιο της τρέχουσας διαπραγμάτευσης με την τρόικα είναι μάλλον μικρής σημασίας αλλά το φαιδρό της επινόησης είναι ενδεικτικό ότι κάποιοι διαπραγματευτές “πνίγονται”.

Δεν θα κάνω λιτανεία όλων των σφαλμάτων της παρούσας Κυβέρνησης. Θα προσπαθήσω όμως να “ζωγραφίσω” την μεγάλη εικόνα βασιζόμενος σε μερικά αναλυτικά υπόβαθρα:

Αναλυτικό υπόβαθρο #1 – Ποία είναι(ήταν;) η εφικτή συμφωνία με τους θεσμούς, ποίο το τίμιο “πάρε-δώσε”;

• Βασικές, δομικές μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό, στην αγορά εργασίας και στη λειτουργία των αγορών (“δώσε”).
• Ιδιωτικοποιήσεις, κυρίως ολοκλήρωση Ελληνικού, λιμανιών, αεροδρομίων (“δώσε”).
• Ελάφρυνση δημοσιονομικών στόχων και ρύθμιση του χρέους με επέκταση χρόνου και μείωση επιτοκίων (“πάρε”).
• Συμμετοχή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ (“πολύ πάρε”).

Απώτερος (και ουσιαστικότερος) Στόχος: Η επιστροφή της χώρας στις αγορές, το πραγματικό τεστ ανεξαρτησίας και αξιοπρέπειας, ο οριστικός “εξορκισμός” της τρόικας.

Αναλυτικό υπόβαθρο #2 – Τρεις τάσεις στον ΣΥΡΙΖΑ για το “πάρε-δώσε”

• Οι κομμουνιστές υπό τον κ. Λαφαζάνη: η ομάδα της ρήξης και η ονείρωξη εγκαθίδρυσης λαϊκής επαναστατικής κυβέρνησης (κανένα “δώσε”, ούτε “πάρε”). Είναι η πτέρυγα που κατέχει την μόνη αλήθεια, το πρόγραμμα της Θεσ/νίκης είναι η Αγία Γραφή και ο υπόλοιπος κόσμος είναι οι “άπιστοι”, καταδικασμένοι να σαπίσουν στην κόλαση με την ολοκλήρωση της ταξικής πάλης.
• Αυτοί που νομίζουν ότι οι θεσμοί θα δειλιάσουν μπροστά στο ενδεχόμενο να “σκάσει” η βόμβα της Ελλάδας και θα δώσουν λεφτά χωρίς πολλούς όρους (δήθεν “δώσε” και “πάρε, πάρε”). Με άλλα λόγια, αντιπροσωπεύουν επιστροφή στις κακοδαιμονίες μας με χρηματοδότηση από τα “κορόιδα”. Τάση που εκφράζεται γλαφυρά από τον κ. Βαρουφάκη ο οποίος βρήκε την ευκαιρία να δοκιμάσει τις θεωρίες που αναπτύσσει στα blogs του και ταυτόχρονα να προωθήσει τον εαυτό του, όλα αυτά βέβαια στο σβέρκο της χώρας.
• Οι πιο μετριοπαθείς που επιδιώκουν μία όντως συμβιβαστική λύση (και “δώσε” και “πάρε”). Εκπροσωπούνται μάλλον από τον κ. Δραγασάκη.

Αναλυτικό υπόβαθρο #3 – Πώς εκτελείς μία διαπραγμάτευση, πως πετυχαίνεις τους στόχους σου;

• Αναγκαίες αλλά όχι ικανές συνθήκες:
  • Ικανότητα ανάλυσης/αντίληψης/ερμηνείας των δεδομένων και του ευρύτερου περιβάλλοντος.
  • Κατανόηση / αντίληψη του αντικειμενικού στόχου. Ικανότητα διάκρισης μεταξύ του ελάσσονος και του μείζονος. Ικανότητα αξιολόγησης διαθέσιμων “πυρομαχικών” και δυναμικής διαπραγματεύσεων.
  • Διαθεσιμότητα ελαχίστων ικανοτήτων που απαιτούνται για την εκτέλεση του έργου ή δυνατότητα εντοπισμού και προσέλκυσης αυτών από κάπου αλλού – χτίσιμο ομάδων.
  • Πίστη στον στόχο / ιδιοκτησία του στόχου αλλά και της προσπάθειας επίτευξής του
• Τι χρειάζεται ακόμα; Ηγεσία
  • Όταν η πραγματικότητα συγκρούεται με την προεκλογική αφήγηση, ένας ικανός ηγέτης προσδιορίζει τις προτεραιότητες, βοηθά το κοινό να αντιληφθεί τη νέα αφήγηση και κινητοποιεί όλους όσους απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου, αφήνοντας τα έρμα πίσω. Δίνει το παράδειγμα πρώτος, “σηκώνοντας τα μανίκια”.
  • Ικανότητα/θέληση απαγκίστρωσης από τις ιδεοληψίες και το αίσθημα αφοσίωσης προς τους “συντρόφους” αν αυτό απαιτεί το καλό του συνόλου.

Αναλυτικό υπόβαθρο #4 – Αποτελέσματα μέχρι σήμερα: Η πορεία προς Το Μεγάλο Πουθενά 

• Αποτυχία παντού:
  • Πρόγραμμα Θεσ/νίκης, καπούτ
  • Σχεδόν μη ανακτήσιμη απώλεια εμπιστοσύνης επενδυτών & καταθετών
  • Κανιβαλισμός χώρας για να εξυπηρετηθούν οι διεθνείς υποχρεώσεις
  • Μηδενική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις
  • Απώλεια κάθε πιθανής εξωτερικής πηγής χρηματοδότησης (ούτε Ρωσία, ούτε Κίνα)
  • “Κάψιμο” σχεδόν όλου του πολιτικού/διαπραγματευτικού κεφαλαίου της χώρας, καθιστώντας την Ελλάδα το προβληματικό παιδί της Ευρώπης 
• Απωλέσθηκε κάθε πρόοδος των προηγουμένων ετών, εξανεμίσθηκε η αναιμική ανάπτυξη του 2014, εξαφανίσθηκε το πρωτογενές πλεόνασμα, υποθηκεύθηκε η οικονομία.
• 
  

Σύνθεση:

Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την μεγάλη επιτυχία του κυβερνώντος κόμματος. Το 4% που συναπαρτίζουν καμία δεκαριά άτακτες συνιστώσες κατάφερε να κινητοποιήσει 8Χ περισσότερους ψηφοφόρους σε διάστημα 4 ετών. Βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος από τη μεγάλη λιτότητα της περιόδου 2010-2014 και την ανικανότητα/δειλία της τέως κυβερνήσεως, λαϊκισε και επέλασε προς την εξουσία.

Ο δημοσκοπικός ενθουσιασμός μετά τις Ευρωεκλογές του 2014 παρέσυρε όμως τον ΣΥΡΙΖΑ στο πρώτο λάθος τακτικής. Παρέβλεψαν την “παγίδα” που τους έστησε η τέως κυβέρνηση με την μη ολοκλήρωση της αξιολόγησης και την παράταση του προγράμματος μέχρι το Φεβρουάριο 2015, αλλά ούτε αξιολόγησαν το περιβάλλον διαπραγμάτευσης που τους ανέμενε. Επεδίωξαν με περίσσεια σιγουριά να πάρουν την “καυτή πατάτα.” Από απόψεως τακτικής, ο ΣΥΡΙΖΑ έπεσε θύμα “πρόωρης εκσπερμάτισης”.

Μετά τις εκλογές, είχαμε μόνο “ποίηση” και καθόλου “πρόζα”. Αλλά ακόμα και η απαγγελία ποίησης ήταν ιδιαιτέρως κακόφωνη διότι ακούγονταν 3+1 ποιήματα ταυτόχρονα (οι τρεις προαναφερόμενες τάσεις συν το “εξτραδάκι” ΑΝΕΛ). 

Η σταδιακή έκθεση στην πραγματικότητα προκαλούσε έκπληξη, άρνηση και, ως αντίδραση, ακόμα περισσότερη “ποίηση”. Η άγνοια λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσμών και του modus operandi των διαπραγματεύσεων (π.χ. οι πάμπολλες διαρροές που επέσυραν αντίποινα διαρροών από την Τρόικα) κατέληξε στη δημιουργία έντασης και καχυποψίας.

Ταυτόχρονα, οι νέοι κυβερνώντες κλήθηκαν να … κυβερνήσουν. Χωρίς ιστορικό διακυβέρνησης σε κανένα επίπεδο (μόλις πέρυσι ανέλαβαν κάποιες ευθύνες στην τοπική αυτοδιοίκηση), χωρίς ερείσματα ή έστω κάποιες αναφορές στο διοικητικό μηχανισμό της χώρας, επιδόθηκαν σε ένα πάρτυ νεποτισμού και ανάδειξης αποτυχημένων πολιτευτών ή συνδικαλιστών. Αναπόφευκτο, η δεξαμενή στελεχών ήταν από το 4%.

Ο χρόνος, ως γνωστόν, είναι χρήμα. Οι μαθητευόμενοι κυβερνώντες στην προσπάθειά τους να σώσουν την παρτίδα ελπίζοντας ότι θα την κερδίσουν στο τέλος, αγόρασαν χρόνο κανιβαλίζοντας τη χώρα για να εξυπηρετήσουν τις εξωτερικές της υποχρεώσεις. Όσο διάστημα ο κ. Βαρουφάκης έδινε συνεντεύξεις και ομιλίες ή εξόργιζε τους συνομιλητές του με τη συμπεριφορά του, η κυβέρνηση απομύζησε ρευστότητα όπου την εύρισκε χωρίς να αντιλαμβάνονται οι ιθύνοντες(;) ότι σκοτώνουν όποια υγιή κύτταρα είχαν μείνει στην οικονομία.

Η άγνοια βασικών οικονομικών αρχών, η αδυναμία διάκρισης μεταξύ θεωρίας και πράξης και κατανόησης του τι είναι σημαντικό, η εμμονή στην “ποίηση” δυσχέραιναν τις διαπραγματεύσεις με την Τρόικα. Παραδείγματα:

• Η εμμονή για μη λήψη “υφεσιακών μέτρων”.
  • Όλες αυτές οι μπούρδες για ειδικό φόρο στον πολυτελή παραθερισμό είναι ένδειξη τρικυμίας εν κρανίω. Προκειμένου να μην επιβάλλουν εξίσωση του ΦΠΑ στα νησιά, “επινόησαν” μία πολιτική που είναι απείρως γραφειοκρατική στην επινόηση, οικονομικά ανώμαλη και εν τέλει αλυσιτελής.
  • Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού είναι αναπόφευκτη. Ακόμα και με μηδέν ανεργία, 4 εκατ. εργαζόμενοι δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν 3 εκατ. συνταξιούχους. Αρνούμενοι τον “αριθμοφασισμό”, οι κυβερνώντες ανθίστανται μέτρων που φαινομενικά είναι υφεσιακά αλλά εν τέλει εξασφαλίζουν την αποφυγή ολικής κατάρρευσης σε μερικά χρόνια.
• Η εμμονή στα εργασιακά θέματα
  • Βαπτισμένοι στον κίβδηλο συνδικαλισμό, οι του 4% είναι ακόμα ανίκανοι να αποδεχθούν ότι ο αύξηση του κατώτατου μισθού με 25% ανεργία απλώς θα την αυξήσει ή ότι η ευκολία στις απολύσεις σημαίνει μεγαλύτερη ευκολία και στις προσλήψεις.
• Η δαιμονοποίηση των ιδιωτικοποιήσεων
  • Παράδειγμα: Τα 14 περιφερειακά αεροδρόμια. Έως σήμερα το κράτος έχει καθαρά έσοδα από αυτά περίπου € 60 εκατ/έτος ενώ το προσφερόμενο επίπεδο υπηρεσιών είναι χαμηλό. Ο προτιμητέος παραχωρησιούχος προσφέρει € 1.2 δισ. σήμερα ΚΑΙ τουλάχιστον € 60 εκατ./έτος ΚΑΙ 5% επί των εσόδων για την επιδότηση των λοιπών αεροδρομίων ΚΑΙ φόρους εισοδήματος και ΦΠΑ  ΚΑΙ θα εκτελέσει επενδύσεις € 330 εκατ. σε 4 χρόνια για αναβάθμιση των υπηρεσιών. Res ipsa loquitur.

Δεν είναι ακόμα ικανοί να αντιληφθούν ότι η περιδίνηση της χώρας εδώ και 4 μήνες, η βλάβη στη φήμη της, η φυγή καταθέσεων, το στράγγισμα της ρευστότητας, η επέκταση της αβεβαιότητας, ο περιορισμός της ορατότητας σε 15 ημέρες το πολύ είναι ότι πιο υφεσιακό υπάρχει. Όχι. Η μη αύξηση ΦΠΑ στα νησιά, η επαναπρόσληψη 10 χιλιάδων ΔΥ, η επιστροφή στα κακώς κείμενα είναι το μείζον. Η ποίηση κυριαρχεί.

Και έτσι φθάσαμε στο “Μεγάλο Πουθενά”. Ο κ. Τσίπρας, η Κυβέρνηση (και, φοβάμαι, μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού) υφίστανται τους τελευταίους μήνες μία έντονη φάση γνωστικής ασυμφωνίας (cognitive dissonance). Γνωστική ασυμφωνία είναι η κατάσταση ψυχολογικού στρες που προκαλείται από την ταυτόχρονη υιοθέτηση αντικρουόμενων πεποιθήσεων, ιδεών ή αξιών ή από την πρόσληψη νέας πληροφόρησης που αντικρούει υφιστάμενες πεποιθήσεις, ιδέες ή αξίες. Υπό καθεστώς στρες είναι ακόμα πιο δύσκολο να ληφθούν σωστές αποφάσεις. Εδώ, κατά την άποψή του γραφόντος, ελλοχεύει ο κίνδυνος “Grexident”.

Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον;

Το βασικό σενάριο παραμένει η επίτευξη συμφωνίας με τους θεσμούς, μάλλον μόλις η κατάσταση φθάσει πραγματικά στο απροχώρητο. Μην ξεχνάμε, όσο η Κυβέρνηση αγοράζει χρόνο πληρώνοντας με τα συρρικνώμενα διαθέσιμα, τόσο πιο επώδυνη κάνει την επιλογή της ρήξης. Η συμφωνία θα περιέχει, εκτός απροόπτου, πολλά από τα στοιχεία του αναλυτικού υπόβαθρου #1.

Το εναλλακτικό σενάριο καταλήγει το Grexident (χρεοκωπία εντός ή εκτός Ευρωζώνης) και μάλλον μας οδηγεί σε μια κατάσταση Αργεντινής/Βενεζουέλας με κίνδυνο είτε εγκαθίδρυσης καθεστώτος τσαβικής χροιάς είτε αλματώδους αύξησης της επιρροής των άκρων των άκρων. Το απεύχομαι.

Αλλά ακόμα και στην εκδήλωση του βασικού σεναρίου θα έχουμε παίξει μόνο το πρώτο επεισόδιο του δράματος. Διότι η παρούσα Κυβέρνηση θα καταρρεύσει, όχι λόγω της νέας λιτότητας αλλά απλά από ανικανότητα κατανόησης και εκτέλεσης της συμφωνίας με τους θεσμούς. Άνθρωποι που θεωρητικολογούν, δεν έχουν δουλέψει ποτέ και είναι, κατά κανόνα, στην 6η δεκαετία της ζωής τους απλά δεν θα τα καταφέρουν. Πώς να το κάνουμε, δεν την έχουν την πρόζα στην πένα τους.

Τότε θα έρθει το “μετά”. Όποιο και να είναι το “μετά”, η ευθύνη του καθενός μας θα είναι ακόμα μεγαλύτερη. Πολλοί από εμάς, από αυτούς της πρόζας, θα προσπαθήσουμε να χτίσουμε πάλι. Αλλά φθάνει αυτό; Που θα είμαστε, τι θα κάνουμε όταν θα απαιτηθεί νέα διακυβέρνηση;

Update [20/4/2015] 

Οι πρόσφατες τροποποιήσεις στο νομοθεσία περί φυλακών, φυλακισμένων κ.λπ είναι άλλο ένα παράδειγμα ανικανότητας κατά το αναλυτικό υπόβαθρο #2: η προβλεπόμενη αποφυλάκιση του Σ. Ξηρού προκάλεσε τη δημόσια δυσαρέσκεια των Η.Π.Α. ενώ η διαπραγμάτευση είναι σε κρίσιμο στάδιο. Πέρα από το επικύνδυνο για τους θεσμούς και τη λειτουργία της δημοκρατίας έναντι των τρομοκρατών, η ψήφιση αυτού το νόμου αυτή τη στιγμή ήταν, από τακτικής απόψεως, ατυχέστατη. Απειρία.