Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας από τον minority opinion

O φίλος του blog, minority-opinion σχολιάζει το άρθρο του Michel Rocard, Από πού κι ως πού να δανείζονται τα κράτη 600 φορές ακριβότερα απ'ότι οι τράπεζες; εκφράζοντας διαφορετική άποψη. Έτσι βρίσκει ευκαιρία να κάνει μερικά απλά μαθήματα σύγχρονης πολιτικής οικονομίας. Και επειδή σήμερα είναι «τα Φώτα», είναι ευκαιρία να πάρουμε και εμείς τα φώτα του. Κάθε αντίλογος, όπως πάντα, είναι ευπρόσδεκτoς.

του minority opinion

Διαβάζοντας κάποιος το άρθρο του Michel Rocard δια χειρός του Pierre Larrouturou, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει το απεριόριστο θράσος του, που θυμίζει πατροκτόνο που ζητά έλεος από τους δικαστές γιατί είναι ορφανός.

Για να βάλουμε τα πράγματα στην θέση τους, πρέπει να θυμηθούμε μερικά πολύ σημαντικά δεδομένα, τα οποία ο Rocard προσπερνά με χαρακτηριστική ευκολία, γιατί είναι σίγουρος ότι οι λωτοφάγοι (κατά την γνώμη του) που τον διαβάζουν, δεν έχουν ούτε γνώση, ούτε μνήμη, ούτε κρίση για να διακρίνουν την πραγματικότητα.

Πριν περάσω στην ουσία του άρθρου του Michel Rocard, για τα επιμέρους θέματα που θίγει, σημειώνω ότι:

1.      Τα επιτόκια των Ιταλικών ομολόγων παραμένουν αρκετά ψηλά (παρόλα αυτά πολύ χαμηλότερα από χώρες όπως η Τουρκία, η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία κλπ), γιατί τα ‘πλεονάσματα’ που αναφέρει ο Michel Rocard, υπάρχουν προς το παρών μόνο στα σχέδια του προϋπολογισμού. Οι υποθέσεις πάνω στις οποίες βασίζεται ο προϋπολογισμός αυτός, είναι εκτός πραγματικότητας τόσο στο σκέλος της προσδοκώμενης ανάπτυξης και των αντίστοιχων εσόδων, όσο και στο σκέλος της περικοπής των κρατικών δαπανών. Η ΕΕ ανακοίνωσε ήδη ότι προβλέπει συνολική ύφεση για την ευρωζώνη για το 2012, αντίθετα με τις προβλέψεις της Ιταλικής κυβέρνησης. Οι επενδυτές, σε αντίθεση με τον Michel Rocard, μπορούν να διακρίνουν την πραγματικότητα από τα ευχολόγια. Εάν ο προϋπολογισμός αυτός εκτελεστεί πιστά (από ποια κυβέρνηση άραγε – η σημερινή είναι υπηρεσιακή), αυτό θα αποτυπωθεί στα χαμηλότερα επιτόκια του 2013. Αναρωτιέμαι αν ο ίδιος έχει επενδύσει τα δικά του λεφτά σε ομόλογα Ιταλίας με αυτό το ελκυστικά υψηλό επιτόκιο.

2.      Η επίκληση απευθείας αναχρηματοδότησης των κρατικών χρεών με 0% επιτόκιο από την ΕΚΤ, με την δημιουργία μερικών δεκάδων τρισεκατομμυρίων ευρώ εκ του μηδενός, ενώ ο ίδιος ασφαλώς γνωρίζει ότι αυτό θα κατέστρεφε ολοκληρωτικά τις οικονομίες της ευρωζώνης, είναι ενδεικτικό της ηθικής απαξίας και του πανικού που επικρατεί στην πολιτική ελίτ σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.      Η άποψη ότι σύμφωνα με τις συνθήκες ο στόχος της ΕΚΤ είναι η σταθεροποίηση των τιμών των ομολόγων κάθε χώρας, πέρα από παράλογη (σε αυτή τη περίπτωση κάθε χώρα θα εξέδιδε τρισεκατομμύρια κάθε χρόνο με χαμηλά επιτόκια), είναι και εντελώς αντίθετη με την πραγματικότητα. Η συνθήκη ίδρυσης της ΕΚΤ, προβλέπει σαν στόχο την σταθεροποίηση των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών (και όχι των τιμών των ομολόγων), ακριβώς με την αποφυγή δημιουργίας νέου χρήματος. Η πρόνοια αυτή υπάρχει για να καθησυχάζει τις αγορές κεφαλαίων απέναντι στο ενδεχόμενο ανεξέλεγκτης παραγωγής νέου χρήματος και υπερπληθωρισμού.

Για να περάσουμε στην ουσία του άρθρου, οι κεντρικές τράπεζες κάθε χώρας χωριστά, καθώς και η FED και η ΕΚΤ ελέγχονται απολύτως (σήμερα, στο παρελθόν και στο μέλλον εκτός κάποιου ευχάριστου δραματικού απροόπτου) από το πολιτικό σύστημα, το οποίο διορίζει (με μικρές διαφοροποιήσεις στις δύο πλευρές του Ατλαντικού) τόσο τον πρόεδρο, όσο και τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου. Οι επιλογή των στελεχών αυτών γίνεται με βασικό κριτήριο, την πλήρη υποταγή στις επιθυμίες και τις ανάγκες του πολιτικού συστήματος. Ο εγκληματικός ρόλος των κεντρικών τραπεζών, τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνία που τους ανέχεται, είναι άσχετος με το παρόν σχόλιο, αρκεί μόνο να σημειώσουμε ότι με την ίδρυση κεντρικών τραπεζών, δημιουργούνται σε κάθε χώρα ή οργανισμό (όπως η ΕΕ) μονοπώλια στο πιο ζωτικό κομμάτι κάθε οικονομίας, δηλαδή στην έκδοση και διαχείριση του χρήματος, που αποτελεί το 50% σε κάθε οικονομική συναλλαγή.

Όταν λοιπόν ο κ. Ροκάρ σημειώνει με αποτροπιασμό ότι η FED δάνεισε ‘μυστικά’ συνολικά 1,7 τρις με 0,01% επιτόκιο σε Αμερικάνικες, Ευρωπαϊκές και Ασιατικές τράπεζες και ασφαλιστικούς οργανισμούς (βλέπε AIG), δεν εννοεί ‘μυστικά’ από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά μυστικά από τους Αμερικάνους φορολογούμενους και κατόπιν ρητών εντολών τόσο της κυβέρνησης Μπούς (Πάουλσον) όσο και της κυβέρνησης Ομπάμα (Γκάιτνερ), οι οποίες συνεργάστηκαν αρμονικότατα στο θέμα αυτό.

Η συγκεκριμένη ‘βοήθεια’ δόθηκε κατά κύριο λόγο, σε όσες τράπεζες ή ασφαλιστικούς οργανισμούς, ήταν εκτεθειμένοι σε ομόλογα των ΗΠΑ και σε τοξικές επενδύσεις σε real estate στις ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια:

1.      Να αποφύγουν την χρεωκοπία λόγω μείωσης των αποθεματικών τους (mark to market asset evaluation)

2.      Να διατηρηθούν εν ζωή οι αγοραστές των ομολόγων των ΗΠΑ, με λεφτά της FED, η οποία τα δημιουργεί εκ του μηδενός με προβλεπόμενες μακροπρόθεσμες συνέπειες

3.      Να διαβεβαιώσει τους επενδυτές σε κρατικά ομόλογα ότι η κυβέρνηση θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να διατηρήσει τη ροή κεφαλαίων προς τα συνεχώς μεγαλύτερα κρατικά ελλείμματα και συνεπώς οι επενδύσεις τους είναι κατά το δυνατόν διασφαλισμένες.

Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έκαναν το ίδιο φανερά, σε μικρότερη κλίμακα, με μικρές διαφοροποιήσεις όσον αφορά το επιτόκιο. Αυτή τη στιγμή ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, διατηρείται τεχνητά στη ζωή από την ΕΚΤ, η οποία ανταλλάζει τα κρατικά ομόλογα που διαθέτουν οι τράπεζες με νέα ευρώ που δημιουργεί κάθε εβδομάδα. Η διαδικασία αυτή είναι παράνομη σύμφωνα με το καταστατικό της γιατί οποιαδήποτε αύξηση των κεφαλαίων της πρέπει να γίνεται με λεφτά των φορολογούμενων από τα κράτη μέλη. Η ίδια η ΕΚΤ είναι επιπλέον τυπικά χρεωκοπημένη, αφού τα κεφάλαιά της, κατά κύριο λόγο, είναι Ελληνικά, Ισπανικά, Ιταλικά κλπ ομόλογα τα οποία καταγράφει στο ενεργητικό της στην πλήρη αξία τους, αντί στην τρέχουσα τιμή της αγοράς ως όφειλε (mark to market).

Αυτό που έχει σημασία να σημειώσουμε, είναι ότι αυτά τα κολοσσιαία ποσά δεν υπήρχαν στα κρατικά ταμεία καμιάς χώρας. Όλες οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών είναι χρεωμένες μέχρι το λαιμό. Τα ποσά αυτά δημιουργήθηκαν εκ του μηδενός από την ΕΚΤ κι την FED με αποκλειστικό στόχο την στήριξη των τραπεζών και των κρατικών ομολόγων.

Για να αποφύγουν τον κίνδυνο υπερπληθωρισμού από την τρομακτική αύξηση της ρευστότητας, οι κεντρικές τράπεζες, υποχρεώνουν μέσα από την προσφορά υψηλών επιτοκίων, την προσωρινή επανατοποθέτηση των διαθεσίμων αυτών στις κεντρικές τράπεζες, έως ότου χρησιμοποιηθούν για την αγορά κρατικών ομολόγων. Η παροχή ρευστότητας στην ιδιωτική οικονομία, μπορεί να αποτελεί τον λεκτικό στόχο κάθε κυβέρνησης, στην πραγματικότητα όμως αποτελεί τον μεγαλύτερό τους φόβο, εν όψει της προοπτικής του υπερπληθωρισμού. Όσο το νέο χρήμα παραμένει στο τραπεζικό σύστημα και δεν διοχετεύεται στην αγορά, ο κίνδυνος υπερπληθωρισμού αποφεύγεται. Γι’ αυτό άλλωστε παρατηρούνται αντιθέτως φαινόμενα αποπληθωρισμού, παρά την τεράστια αύξηση της ρευστότητας στις ΗΠΑ και στην ΕΕ. Γι’ αυτό θα κάνουν οτιδήποτε χρειάζεται για να μην πέσουν τα λεφτά αυτά απότομα στην πραγματική αγορά.

Οι κυβερνήσεις κάθε χώρας μπορούν να χρηματοδοτήσουν τα κρατικά ελλείμματα με τρείς τρόπους, την φορολογία, τον δανεισμό από την ιδιωτική αγορά κεφαλαίων (αποταμιεύσεις) και την έκδοση νέου χρήματος (φυσικής ή ηλεκτρονικής μορφής) από την κεντρική τράπεζα που διαθέτει αυτό το προνόμιο, σε συνεννόηση πάντοτε με την κυβέρνηση.

Λαμβάνοντας υπόψη την ήδη υψηλή φορολογία σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου και τις αντιδράσεις της κοινωνίας σε περαιτέρω αυξήσεις, οι κυβερνήσεις προτιμούν κατά κανόνα να χρηματοδοτούν τα ελλείμματα, που δημιουργεί η γενναιοδωρία τους προς τους κρατικούς και κομματικούς στρατούς, μέσα από μακροπρόθεσμο δανεισμό, ο οποίος επιβαρύνει τις μελλοντικές γενιές και κυβερνήσεις. Ως προς αυτό καμία έκπληξη, γιατί οι εκάστοτε κυβερνήσεις συμπεριφέρονται, φυσικά, σαν ενοικιαστές και όχι σαν ιδιοκτήτες του κρατικού μηχανισμού, από τον οποίο θα πρέπει να απομυζήσουν όσα περισσότερα οφέλη μπορούν στα τέσσερα ή οκτώ χρόνια που έχουν την εξουσία, μεταφέροντας τα αναγκαία έξοδα στο μέλλον, όταν πια οι ίδιοι και οι φίλοι τους θα απολαμβάνουν τους καρπούς των κόπων τους.

Ο δανεισμός λοιπόν είναι ο αγαπημένος τρόπος λεηλασίας του παραγόμενου από την κοινωνία πλούτου από όλες τις κυβερνήσεις, έχει όμως περιορισμούς δυστυχώς. Οι πραγματικές καταθέσεις στο εσωτερικό κάθε χώρας δεν επαρκούν να καλύψουν τα τερατώδη ελλείμματα που έχουν γίνει πλέον καθεστώς για όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες οικονομίες.

Επιπλέον, η απορρόφηση όλων των αποταμιεύσεων από το κράτος οδηγεί πολύ γρήγορα, σχεδόν άμεσα, σε πιστωτικό στραγγαλισμό της οικονομίας, και κατά συνέπεια σε εκλογική αποτυχία. Με τον εξωτερικό δανεισμό, κάθε κυβέρνηση μπορεί, για ένα μεγάλο διάστημα, να έχει πρόσβαση σε πολύ μεγαλύτερα κεφάλαια από τους αποταμιευτές όλου του πλανήτη, επιτρέποντας ταυτόχρονα στην ντόπια οικονομία να επιβιώνει. Αυτή όμως η μορφή χρηματοδότησης προϋποθέτει την σιγουριά των δανειστών ότι θα πάρουν πίσω κάποια στιγμή τα λεφτά τους. Από την στιγμή που θα χαθεί η εμπιστοσύνη αυτή, οι στρόφιγγες του εξωτερικού δανεισμού κλείνουν και ξεκινά ο εφιάλτης της χρεωκοπίας.

Στο σημείο αυτό, οι κυβερνήσεις ή οι οργανισμοί τύπου ΕΕ και ΗΠΑ, μη μπορώντας για αυτονόητους πολιτικούς λόγους να περιορίσουν τα ελλείμματα τους , καταφεύγουν στην τελευταία διέξοδο, την έκδοση χρήματος, που είναι και η πιο επικίνδυνη τόσο για την οικονομία και την κοινωνία, όσο και για τους ίδιους.

Πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό, ότι η έκδοση χρήματος δεν δημιουργεί μαγικά νέο πλούτο και δεν αφορά στην μεταφορά χρήματος από τις κυβερνήσεις προς τις τράπεζες.

Η έκδοση χρήματος αφορά στην μεταφορά πλούτου από την ιδιωτική οικονομία (κυρίως τους μικροκαταθέτες) στην κυβέρνηση και το κράτος. Με την διαδικασία αυτή τιμωρούνται οι αποταμιευτές και οι συνταξιούχοι και ανταμείβονται όσοι είναι ή κάνουν δουλειές με το δημόσιο.

Η διαδικασία είναι σχετικά απλή.

Η κεντρική τράπεζα δημιουργεί χρήμα εκ του μηδενός (με μια ηλεκτρονική λογιστική εγγραφή), μειώνοντας ουσιαστικά την αξία του ήδη κυκλοφορούντος χρήματος (πληθωρισμός) και δανείζει το χρήμα αυτό στις τράπεζες με ελάχιστο (πολλές φορές αρνητικό) επιτόκιο. Οι τράπεζες με την σειρά τους αναλαμβάνουν την υποχρέωση να δανείσουν τις κυβερνήσεις με υψηλότερο επιτόκιο (αγοράζοντας κρατικά ομόλογα τα οποία πολλές φορές γνωρίζουν ότι δεν πρόκειται να εξοφληθούν ποτέ), πραγματοποιώντας σημαντικά ετήσια λογιστικά κέρδη από τόκους, επίσης εκ του μηδενός και προσφέροντας την ευκαιρία για υψηλά μερίσματα στους μετόχους και μεγάλα μπόνους στα στελέχη τους, για όσο διάστημα κρατήσει το πάρτι.

Στο ερώτημα γιατί δεν δανείζουν (ή γιατί δεν παραχωρούν) το νέο χρήμα κατευθείαν στις κυβερνήσεις που τους ελέγχουν, υπάρχουν αρκετές απαντήσεις.

1.      Ο πρώτος και σημαντικότερος λόγος είναι ότι για κάθε ένα ευρώ που δημιουργεί και δανείζει στις ιδιωτικές τράπεζες η EKT ή η FED, οι ιδιωτικές τράπεζες δικαιούνται να επενδύσουν σε ομόλογα ή να δανείσουν στην αγορά, περίπου δέκα ευρώ λόγω του fractional reserve banking principle με το οποίο λειτουργούν όλες οι ιδιωτικές τράπεζες σε παγκόσμιο επίπεδο (η αναλογία των reserves εν σχέσει με τα δάνεια κάθε τράπεζας, μεταβάλλεται κατά καιρούς, αλλά είναι συνήθως γύρω στο 1 προς 10). Με τον τρόπο αυτό πολλαπλασιάζεται η δύναμη πυρός του νέου χρήματος, καθώς και τα περιθώρια κέρδους των μετόχων και στελεχών του τραπεζικού συστήματος.

2.      Η δημιουργία νέου χρήματος, για να έχει το μέγιστο αποτέλεσμα, πρέπει να γίνεται κάτω από τα ραντάρ των αγορών, γιατί αλλιώς η αξία του χρήματος θα κατρακυλήσει απότομα, οδηγώντας σε υπερπληθωρισμό, που είναι και ο συνεχής μεγάλος κίνδυνος αυτής της διαδικασία. Επιπλέον, κανένας δεν θα αγοράζει κρατικά ομόλογα με πραγματικά ‘δουλεμένα’ λεφτά, την στιγμή που κάποιος άλλος αγοράζει τα ίδια ομόλογα με λεφτά από το πουθενά.

3.      Η μεταφορά του νέου χρήματος πρώτα στις τράπεζες, δημιουργεί την εύλογη προσδοκία στις αγορές, ότι τουλάχιστον ένα μέρος της θα καταλήξει στην πραγματική οικονομία και θα δημιουργήσει επιτέλους πραγματική ανάπτυξη. Φυσικά αυτό δεν γίνεται, γιατί συνήθως οι κρατικές ανάγκες απορροφούν όλο και μεγαλύτερο μέρος των τραπεζικών διαθεσίμων. Ή για να το διατυπώσουμε αλλιώς, οι κυβερνήσεις αυξάνουν κάθε φορά τα ελλείμματα τους, όσο μεγαλώνει το όριο της πιστωτικής τους κάρτας.

4.      Τέλος, μέσα από την μεσολάβηση των τραπεζών, υπάρχει η δυνατότητα χαμηλότοκης χρηματοδότησης, εκτός των κρατικών ελλειμμάτων και εκλεκτών φίλων της εκάστοτε κυβέρνησης (εφημερίδες, κανάλια, κατασκευαστές, νέα τζάκια κλπ) οι οποίοι με τη σειρά τους χρηματοδοτούν και υποστηρίζουν πρακτικά και ιδεολογικά το σύστημα που τους συντηρεί.

Όπως βλέπουμε λοιπόν, σε αυτό το ριφιφί συμμετέχουν εξίσου και από κοινού, η εκάστοτε κυβέρνηση, το σύνολο των ιδιωτικών τραπεζών και οι κεντρικές τράπεζες κάθε χώρας. Στην πραγματικότητα δεν αποτελούν ξεχωριστές οντότητες αλλά μια ενιαία καλά οργανωμένη ομάδα, τα μέλη της οποίας εναλλάσσονται σε διάφορους ρόλους. Γι’ αυτό άλλωστε το πολιτικό σύστημα δημιούργησε το αυστηρότατο (ενάντια στην κοινή αντίληψη για το αντίθετο) κανονιστικό πλαίσιο που διέπει την ίδρυση και λειτουργία των ιδιωτικών και κεντρικών τραπεζών, με τρόπο ώστε να αποτελεί πρότυπο οργανωμένου και πειθαρχημένου Καρτέλ.

Έχει ενδιαφέρον να δει κάποιος τι κοινό έχουν ο σημερινός υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ, ο πρωθυπουργός της χώρας μας, ο νέος κεντρικός τραπεζίτης της ΕΕ, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας κλπ. Σε κάποια φάση της ζωής τους υπήρξαν κεντρικοί τραπεζίτες και στελέχη της Goldman Sachs

Φυσικά, όταν τα πράγματα φτάσουν στα άκρα και η κρίση δεν μπορεί να επιλυθεί με τις καθιερωμένες ταχυδακτυλουργίες, τότε ο ένας κακοποιός προσπαθεί να επιρρίψει τις ευθύνες στους συνεργάτες του.

Στο άθλημα της επίρριψης ευθυνών πρωταθλητές είναι αναμφισβήτητα οι πολιτικοί, οι οποίοι εκτός από απύθμενο θράσος και αδιαντροπιά, διαθέτουν ως γνωστόν και λαϊκή νομιμοποίηση.

Η επίκληση του Rocard στις χρεωκοπημένες ευρωπαϊκές τράπεζες (κεντρικές ή μη), για παροχή χαμηλότοκης ρευστότητας στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αποτελεί το αποκορύφωμα της πολιτικής υποκρισίας και του λαϊκισμού. Το σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι αυτή τη στιγμή χρεοκοπημένο σύμφωνα ακόμα και με τα πολύ χαλαρά standards της ΕΕ και διατηρείται στη ζωή χάρις στον ορό της ΕΚΤ.

Η απαραίτητη επανακεφαλαιοποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, απαιτεί διψήφιο νούμερο τρισεκατομμυρίων ευρώ και δεν μπορεί πλέον να γίνει από τις αγορές ιδιωτικών κεφαλαίων, οι οποίες ξέρουν ότι, με τα σημερινά δεδομένα, τα λεφτά τους θα καταλήξουν στην κάλυψη κρατικών ελλειμμάτων και κατά συνέπεια η επιστροφή τους είναι αμφίβολη . Γι’ αυτό και η άρνηση της Ρωσίας, Κίνας, Ινδίας Βραζιλίας κλπ στην πρόσφατη ικεσία της Μέρκελ και Σαρκοζύ για συμμετοχή σε αυτήν την επανακεφαλαιοποίηση.

Δεν μπορεί επίσης να γίνει με την δημιουργία νέου χρήματος από την ΕΚΤ, γιατί τα ποσά είναι τρομακτικά και θα εκμηδενίσουν την αξία του Ευρώ, οδηγώντας σε καταστάσεις τύπου Γερμανίας του 1920. Το τελευταίο δίμηνο η ΕΚΤ έχει τροφοδοτήσει με € 500 δις τις ευρωπαϊκές τράπεζες χωρίς να καταφέρει να αλλάξει πολλά πράγματα γιατί τα ποσά που απαιτούνται είναι πολλαπλάσια. Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, εάν θέλουν να διατηρήσουν ψήγματα αξιοπιστίας προς τους πελάτες τους, θα υποχρεωθούν μέσα στο 2012 να υποβαθμίσουν ακόμα περισσότερο ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, με προβλεπόμενες συνέπειες.

Είναι άραγε η Ευρώπη σε οριστικό αδιέξοδο;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εξαρτάται από τη θέληση των ευρωπαϊκών κρατών και κοινωνιών να εντοπίσουν και να επιλύσουν την βασική πηγή της σημερινής κρίσης. Ανάλογα με την απάντηση που θα δώσει κάθε χώρα χωριστά, ο ευρωπαϊκός χάρτης στο τέλος του 2012 μπορεί να διαφέρει ριζικά από αυτόν που ξέρουμε σήμερα.

Εάν δεν επιλυθεί η αρχική ανισορροπία των ολοένα αυξανόμενων κρατικών ελλειμμάτων, που αφορούν κατά κύριο λόγο σε καταναλωτικές δαπάνες, η οικονομική καταστροφή της ευρωζώνης, ακόμα και μέσα στο 2012 δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Οι οικονομίες που παράγουν συστηματικά ελλείμματα δεν είναι πλέον διατηρήσιμες, γιατί κανένας δεν είναι διατεθειμένος να χρηματοδοτεί εσαεί την κατανάλωση κάποιου άλλου.

Οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ πολιτικών, τραπεζιτών και ψηφοφόρων, μπορεί να εκτονώνουν την οργή και την πικρία όλων των παραπάνω, που έχουν χάσει τα μικρά ή μεγάλα ‘εγγυημένα’ προνόμια τους, αλλά δεν επηρεάζουν στο παραμικρό την πραγματικότητα η οποία δεν εγγυάται τίποτα και σε κανέναν, αν πρώτα δεν το δημιουργήσει μέσα από την παραγωγική διαδικασία.

Το πάρτι των τελευταίων 30 χρόνων, με λεφτά που δανειστήκαμε από τα παιδιά και τα εγγόνια μας, τελείωσε. Το ίδιο έγινε και με τα λεφτά των ταμείων ασφάλισης, τα οποία καταχραστήκαμε και ξοδέψαμε τα τελευταία 30 χρόνια, αφήνοντας τους συνταξιούχους στο έλεος των μελλοντικών εικοσάρηδων, που δεν είμαι σίγουρος ότι θα θελήσουν να τους (μας) βοηθήσουν μέσα από το μισθό των € 500 που τους έχουμε καταδικάσει.

Τα κρατικά ελλείμματα πρέπει να εκμηδενιστούν άμεσα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, γιατί δεν μπορεί να γίνει αλλιώς και οι όποιες αποταμιεύσεις, πρέπει να οδηγούνται από δω και πέρα σε παραγωγικές επενδύσεις και όχι σε μισθούς, επιδόματα και επιδοτήσεις.

Ο περιορισμός των κρατικών ελλειμμάτων θα φέρει σε πρώτη φάση μια πολύ μεγάλη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας και θα προκαλέσει μεγάλα κοινωνικά προβλήματα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Το πέρασμα από τη φάση αυτή είναι όμως απαραίτητο, αν θέλουμε να επιβιώσει μακροπρόθεσμα η ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία περίπου όπως την ξέρουμε σήμερα.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι σε περίπτωση που ο εκμηδενισμός των ελλειμμάτων πραγματοποιηθεί από όλους, άμεσα και αξιόπιστα, η εμπιστοσύνη των αγορών θα αποκατασταθεί πολύ γρήγορα, όχι όμως για την χρηματοδότηση νέων ελλειμμάτων, αλλά για την χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων, που θα φέρουν επιτέλους πραγματική ανάπτυξη και απασχόληση.