H κουλτούρα της διαφθοράς, του Γιάννη Πανούση

Ένα κείμενο για τη διαφθορά του πανεπιστημιακού Γιάννη Πανούση και ένα ενδιαφέρον σχόλιο του φίλου μας Αφώτιστου Φιλέλληνος


του Γιάννη Πανούση από τη Μεταρρύθμιση


1. Η πολιτική διαφθορά, ως «ανάρμοστη σχέση μεταξύ αγοράς και πολιτικής», δηλαδή ως διαπλοκή, κατέστη μέρος της πολιτικής κουλτούρας. Κουλτούρα της διαφθοράς και κουλτούρα του δημόσιου βίου (συμ)πορεύονται.

Ως «μη φαινόμενο» (άδηλο, αόρατο) φαινόμενο, η διαφθορά είτε εξελίσσεται προς τα πάνω σε διαπλοκή και σκάνδαλο, ή γενικεύεται προς τα κάτω σε «ρουσφέτια επιβίωσης».

2. Ιστορικά, ο όρος διαφθορά απέκτησε διαφορετικές έννοιες και οδήγησε σε διαφορετικούς συνειρμούς (ηθικούς, κοινωνικούς, θεσμικούς). Άλλοτε συνδέθηκε με τα Καθεστώτα, άλλοτε με τα Συντάγματα, άλλοτε με την (πρώιμη) νεωτερικότητα.

Η ιστορικότητα του φαινομένου της διαφθοράς δεν ακολουθείται όμως από μια συγκεκριμένη ποινική αντιμετώπιση. Το «έγκλημα διαφθοράς» δεν έχει ακόμα τυποποιηθεί ως τέτοιο.

Η παλαιά και η νέα, η μικρή και η μεγάλη, η δομική και η περιστασιακή διαφθορά, αποδίδονται στη γραφειοκρατία, στην αδιαφάνεια των θεσμικών λειτουργιών και γενικότερα στη διάβρωση της δημοκρατίας.

Κοινός παρονομαστής: η κατάχρηση δημόσιας εξουσίας για ένα ιδιωτικό όφελος, που θέτει συχνά σε κίνδυνο το δημόσιο συμφέρον.

Κοινά κριτήρια: οι νομικοί ορισμοί, το δημόσιο συμφέρον και οι αντιλήψεις της κοινής γνώμης.

Να σημειωθεί ότι η άποψη του κόσμου εξαρτάται από οικογενειακές παραδόσεις (amoral familists), από πελατειακές σχέσεις, από εργασιακές πρακτικές, από πολιτειακές/ πολιτισμικές αντιλήψεις.

Η ανοχή των πολιτών λειτουργεί «ως πλυντήριο συνειδήσεων». Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε τον κρίσιμο ρόλο των ενδιάμεσων ομάδων (intermediary groups), που δημιουργούν ειδική κοινωνική και οικονομική συνείδηση.

3. Η διαφθορά υπερβαίνει λοιπόν το ατομικό έγκλημα και αναγορεύεται σε μέγιστο κοινωνικό πρόβλημα. Οι σύγχρονες καπιταλιστικές δημοκρατικές κοινωνίες έχουν προσβληθεί από μια δομική διαφθορά, η οποία άλλοτε λειτουργεί παράλληλα κι άλλοτε αντίθετα με τους θεσμούς της Πολιτείας.

Σε κάθε περίπτωση, η διαφθορά καθρεφτίζει τη σύγκρουση αξιών (clash of values): αξίες δημοκρατίας, αξίες αγοράς. Η εμπορευματοποίηση των αξιών (προνόμια, ολιγαρχία κ.λπ.) κατισχύει των νόμων και των κανόνων και διαβρώνει την κοινωνία και την Πολιτεία.

Η πολιτική ελίτ δεν «ιδρώνει» ιδιαίτερα με τις παράνομες οικονομικές ενισχύσεις (επ’ ανταλλάγματι).

Το επενδυτικό ρίσκο και η καινοτομία, ο ανταγωνισμός και η αποδοτικότητα, εκλαμβάνουν τη διαφθορά ως ανάχωμα απέναντι στην κακή πολιτική. Κι αυτό, διότι η διαφθορά προϋποθέτει δόλο και συμπαιγνία, αλλά και μια αντίληψη ότι στο «κάτω–κάτω δεν βλάπτει κανέναν».

Χωρίς αιδώ και χωρίς αίσθηση δικαίου, οι τεχνικές ηθικής ουδετεροποίησης είναι εύκολος δρόμος αυτο–δικαίωσης (π.χ. «όλοι το κάνουν», «οι άλλοι φταίνε»).

Ενώ η διαφθορά εθεωρείτο αρχικά «προδοσία της ευθύνης προς το δημόσιο συμφέρον», στη συνέχεια μετεξελίχθη σε παράνομο, παρεκκλίνοντα, ανήθικο μηχανισμό της εξουσίας, με στόχο αφενός την κάλυψη των θεσμικών κενών (machine politique) κι αφετέρου την απόκτηση πολιτικού οφέλους (ή και εξυπηρέτηση εθνικού συμφέροντος).

Η κοινωνική ανοχή του σχηματισμού και της λειτουργίας τέτοιων δικτύων δεν οδηγεί μόνο στην πελατοποίηση και την ευνοιοκρατία, αλλά καταλήγει στην παράκαμψη της επίσημης πολιτικής εξουσίας.

Τα αόρατα νήματα της εξουσίας και οι ευκαιρίες πρόσβασης και εκμετάλλευσης των δικτύων, η επιρροή των lobbies, η διαπλοκή και οι πελατειακές σχέσεις, δεν συγκροτούν ευκαιριακό πλαίσιο ανεντιμότητας διαφθορέα και διεφθαρμένου, αλλά ένα άτυπο πολιτικό σύστημα, το οποίο είναι ταυτόχρονα και δίκτυο κοινωνικο–οικονομικής διαφθοράς (με κύρια χαρακτηριστικά το κέρδος, την εξουσία και την ομερτά).

Η εξουσία, η πολιτική φαυλότητα και η διαφθορά, οι κλίκες, οι καταχρήσεις, η ευνοιοκρατία, η ρουσφετολογία, ο χρηματισμός, κινούνται στο πλαίσιο των «παράνομων σχέσεων», των σχέσεων συνενοχής, δηλαδή της αποσάθρωσης των πολιτικών και κοινωνικών δομών.

Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της αποσάθρωσης είναι ότι οι δράστες–δημόσια πρόσωπα απορρίπτουν τον ηθικό χαρακτηρισμό και δικαιολογούν (ίσως και να «νομιμοποιούν») τις πράξεις τους, αποδίδοντάς τες σε «γενική δυσλειτουργία», ή σε «σφάλμα», ή σε «κοινωνική χρησιμότητα». Εντάσσουν δηλαδή τη διαφθορά στις νόμιμες κοινωνικές λειτουργίες και σ’ ένα νέο πολιτικό ήθος.

Αυτή είναι η κουλτούρα της διαφθοράς. Μια στρέβλωση των αξιών: δημόσιοι λειτουργοί και πολίτες που αποκτούν σταδιακά μια ιδιόρρυθμη «συνείδηση δικαίου» όταν διαφθείρουν ή διαφθείρονται.

Και το σχόλιο του Αφώτιστου Φιλέλληνος


"....Οι Ευρωπαίοι δεν είχαν καταλάβει με ποιους είχαν να κάνουν. Οι Έλληνες είχαν κλέψει το φοινικικό αλφάβητο, το οποίο γνώρισαν καθώς ταξίδευαν στα τέλη του 9ου π.Χ. αιώνα στην ανατολική Μεσόγειο και είχαν δημιουργήσει το ελληνικό εδώ και 27 αιώνες(κατά μία ρήση που αποδίδεται στον P. Picasso «Οι χαζοί αντιγράφουν οι μεγαλοφυΐες κλέβουν»). Είχαν φθάσει μέχρι την Ινδία με τον Μ. Αλέξανδρο…..Έπαιρναν εργολαβικά την είσπραξη φόρων από τους Τούρκους και τους διπλασίαζαν (οι κοτζαμπάσηδες). Ο ιστορικός Οικονόμου μας λέει: «Κατά τα τελευταία προ της Επαναστάσεως έτη …..η καλλιεργημένη έκτασις η οποία ανήκε εις τους Τούρκους και εις το Τουρκικόν Δημόσιον μόλις έφθανε τα 6.368.720 στρέμματα έναντι 9.521.200 στρέμματα πού ανήκαν στούς Έλληνες» Πολλές φορές η φτωχολογιά ζήταγε την βοήθεια των Τούρκων για να γλυτώσει από τους Κοτζαμπάσηδες….

Έτσι, όταν το νέο ελληνικό κράτος άρχιζε να διανύει την εφηβική του ηλικία, οι άνθρωποι της εξουσίας ήξεραν πολύ καλά τι έκαναν. Κατηγορούσαμε τους πολιτικούς, αλλά αυτό … ήταν άδικο: έπαιρναν μόνον 2 έως 4% ως προμήθεια και είχαν και προεκλογικές δαπάνες οι άνθρωποι. Όμως, μέσω των κομματικών μηχανισμών, αρκετοί δημόσιοι υπάλληλοι με φαινομενικά χαμηλότερους μισθούς από αυτούς του ιδιωτικού τομέα και από τα εισοδήματα αρκετών ελεύθερων επαγγελματιών είχαν σπίτι με κήπο στα ακριβά Β προάστια , συνήθως στους πρόποδες της Πεντέλης ή της Πάρνηθας, σπίτι στο χωριό ή/και εξοχικό, ακριβό αυτοκίνητο (το καλό), ενώ η πλειονότητα των ελεύθερων επαγγελματιών αντίστοιχης ειδικότητας ζούσαν σε σπίτι 120 τετραγωνικά σε πολυκατοικία.

"Γενικά, ανέκαθεν στην χώρα είχε αναπτυχθεί η ευρεία έννοια του συνεταιρισμού, της κοινοκτημοσύνης, τελικά απέναντι στην δημόσια περιουσία. Ας θυμηθούμε τις καταπατήσεις δημόσιας γης που εξασφάλισαν στους Αρβανίτες και άλλους καταπατητές την ιδιοκτησία της μέσω χρησικτησίας και, στη συνέχεια, μόνιμα εισοδήματα πουλώντας -δια μεσαζόντων- παραθαλάσσια οικόπεδα με δόσεις Οι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις, δημόσιοι υπάλληλοι - και όχι μόνον- δημοτικοί σύμβουλοι, συνδικαλιστές , μέλη αγροτικών συνεταιρισμών έλεγαν στους υποψήφιους συνεταίρους: «Έχουμε (πληθυντικός) αυτήν την δουλειά» (μελέτη, έργο, προμήθεια) . Το ποσοστό τους κυμαινόταν από 50% (οι θρασύτατοι), 30%, 20%, έως 10% (οι πιο τίμιοι). Ανάλογα με την ανάγκη του προμηθευτή, το περιθώριο κέρδους, την επιθυμία κατάληψης δεσπόζουσας θέσης στον συγκεκριμένο τομέα, την περιοχή ή αυτή την δημόσια υπηρεσία κ.λ.π. κλεινόταν η δουλειά πάντα και με την βοήθεια των βοηθητικών ατομικών επιχειρήσεων ή/και εταιρειών –«βιτρίνα» που εναλλάσσονταν ως ανάδοχοι για συσκότιση της πραγματικότητας.

Αυτή ήταν τελικά η ανάπτυξη, δανειζόμαστε για να διαχυθεί το προϊόν της ανάπτυξης σε μεγάλη μερίδα συνένοχων, ενώ οι υπόλοιποι περίμεναν με την σειρά τους να ωφεληθούν κι αυτοί, με κάποιο τρόπο. Δικαίως λοιπόν οι ευρωπαίοι αναλυτές το 2010 μας κατηγορούσαν ότι »οι Έλληνες πολιτικοί δεν βλέπουν το δημόσιο χρέος ως χρέος αλλά ως εθνικό εισόδημα». Ενώ αυτοί –πλήν ελάχιστων εξαιρέσεων- ήταν …ψιλικατζήδες. Οι…. χαζοί Άγγλοι πολιτικοί στέγαζαν τον ερωτά τους , δηλ. πλήρωναν το ενοίκιο της ερωτικής τους φωλιάς με τον καλό τους με κρατικά χρήματα ( δηλ. ετησίως 8400 έως 12000 £), ενώ οι Γάλλοι έβαζαν στην μισθοδοσία –αργομισθία την ερωμένη τους σε μεγάλη ημικρατική εταιρεία. Οποία κατάντια!..."

Μικρο αποσπασμα απο το

Αφωτίστου Φιλέλληνος, ΠΩΣ (ΔΕΝ) ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (ΜΑΣ;)

Για συνεχεια βλεπε

http://www.poiein.gr/archives/9988/index.html

Αρα δεν ειναι μονον ο Α. Τζοχατζοπουλος το θεμα, η οι αλλοι πολιτικοι που χρηματισθηκαν. Ειναι και τα νεα τζακια-επιχειρηματιες, η μεσαια και μικρη διαφθορα,....

Μονο οι απατες στο ΙΚΑ, λενε πολλα...