Προβλήματα εκπαίδευσης 1.

Mε την «εισήγηση» αυτή προσπαθώ να θέσω την έναρξη ενός διαλόγου μεταξύ των συναδέλφων εκπαιδευτικών, με θέμα τη δομή, τη λειτουργία και τους στόχους της Μέσης Εκπαίδευσης (ΜΕ). 

Σε εποχές κρίσης πολιτιστικής και ως εκ τούτου και οικονομικής, θεωρώ ότι πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην παραγωγική εκπαίδευση.

Για την οικονομία της συζήτησης θα παρουσιάσω κάποια γενικά στοιχεία για το σύστημα της ΜΕ.

Τα γενικά

Η εκπαίδευση των μαθητών μας στηρίζεται σε εκπαιδευτικά συστήματα (ΕΣ) που εγκαινιάστηκαν στις προηγμένες τεχνολογικά χώρες της Δυτικής Ευρώπης και κυρίως της Μ Βρετανίας της Γαλλίας και της Γερμανίας στα μέσα του 19^ου αιώνα. Το σημερινό σύστημα ως προς τον τρόπο της παρεχόμενης γνώσης είναι περίπου το ίδιο τα τελευταία 60 χρόνια. Βασικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων είναι η θέσπιση του 9χρονου υποχρεωτικού σχολείου και η καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Το μαζικό υποχρεωτικό σχολείο έπαιξε και παίζει κυρίαρχο ρόλο στην οικονομική πορεία της χώρας μας και στην αλλαγή της ταξικής της διαστρωμάτωσης από το 1950 και μετά. Χάρις σε αυτό, φθίνουν η αγροτική και η εργατική τάξη και αναπτύσσεται ραγδαία η μεσαία τάξη. Τη θέση των εργατών και αγροτών στις όποιες φάμπρικες υπάρχουν ακόμα, στην οικοδομή και στο χωράφι παίρνουν οι μετανάστες. Οι απόγονοι των εργατών και των αγροτών μαθαίνουν γράμματα, διορίζονται στο δημόσιο, στις ΔΕΚΟ και στις τράπεζες και αναπτύσσουν τον τομέα της παροχής των υπηρεσιών. Κάποιοι πιάνουν την καλή και εισέρχονται στις παρυφές της οικονομικής ελίτ.

Η ταυτόχρονη αποβιομηχάνιση της χώρας και η πολιτική επιλογή της μη ανάπτυξης έρευνας και τεχνολογίας, έχει καταστήσει τα τεχνικά σχολεία και τις τεχνικές σχολές ουσιαστικά άχρηστες, τα έχει μετατρέψει σε σχολεία  parking παιδιών. Τα τελευταία 40 χρονιά έχουμε την σταδιακή επικυριαρχία του μεταπρατικού (κομπραδόρικου) κεφαλαίου σε βάρος του παραγωγικού. Αυτό εκφράζεται ανάγλυφα και στις επιλογές των κυβερνήσεων, ανεξάρτητα από κυβερνητικό κόμμα. Η εισαγωγή προιόντων, η απορρόφηση των κοινοτικών προγραμμάτων, η παροχή υπηρεσιών προς το κράτος, οι παντός είδους εργολαβίες, οι χρηματιστηριακές δραστηριότητες και η εξαγωγή κεφαλαίων σε οff shore εταιρείες έγιναν η βασική λειτουργία του κεφαλαίου. Οι νόμοι, η γραφειοκρατία και η διαφθορά, παράλληλα, φρόντισαν να κάνουν ασύμφορη την όποια παραγωγική δραστηριότητα στη χώρα μας. Είναι γνωστό ότι δεν παράγουμε ούτε καρφίτσες. Ακόμα και η αγροτική παραγωγή υποβαθμίστηκε και συνδέθηκε άμεσα με τις κοινοτικές επιδοτήσεις και την εξαπάτηση των κοινοτικών αρχών.  

Το εκπαιδευτικό σύστημα (EΣ)

Το ΕΣ παραμένει δασκαλοκεντρικό, κατ’ επίφαση αυστηρό, βασισμένο στην απόλυτη αλήθεια του δασκάλου και των επίσημων σχολικών βιβλίων. Στηρίζεται στο τρίπτυχο:

Προφορική παράδοση  μελέτη στο σπίτι  εξέταση, σε τάξη με ορθογώνια δομή, χωρίς σοβαρά εποπτικά μέσα διδασκαλίας.

Το αντικείμενο κάθε μαθήματος είναι περίπου το ίδιο τα τελευταία 60 χρόνια παρόλη τη καταιγιστική εξέλιξη των επιστημών και τις δομικές αλλαγές στις ανθρώπινες σχέσεις και την οικονομία.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό η φτωχή και σχηματική παρουσία σύνδεσης της θεωρίας με  την πράξη, της ανάδειξης των εφαρμογών των επιστημών στην καθημερινή ζωή και της συμμετοχής των μαθητών σε πρακτικές εφαρμογές και ασκήσεις.

 Η ΜΕ δεν παρέχει γενικές γνώσεις παρόλο που υποτίθεται ότι αυτός είναι ο στόχος της.

Από την Α Γυμνασίου έως τη Γ του λυκείου προετοιμάζει τους μαθητές για τις ανώτατες σχολές. Είναι μύθος ότι γι’ αυτό φταίνε οι γενικές εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ. Το είδος των μαθημάτων και το περιεχόμενό τους είναι που φταίνε. Η ΜΕ  προσπαθεί να διδάξει ειδικές έως και πολύ ειδικές γνώσεις γύρω από τα Μαθηματικά, τη Φυσική, τη Χημεία, την αρχαία γλώσσα και τη λογοτεχνία για να αποκτήσει ο μαθητής τα εφόδια όχι για τη ζωή αλλά για την εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Χώρες με πραγματική έρευνα, τεχνολογία και βιομηχανία διδάσκουν τη μισή σε έκταση ύλη, αλλά δίνουν βάρος στο βάθος των εννοιών, στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας των μαθητών στην τεχνική εφαρμογή, την ομαδική δουλειά και τη διατήρησης της ψυχικής ισορροπίας των παιδιών. Αν και χώρες καπιταλιστικές υπηρετούν το σχολείο ως σημαντικό ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους και έτσι μπορούν να αναπαράγονται. Σε χώρες της περιφέρειας, χωρίς σημαντική επιρροή στην παγκόσμια διαπάλη του κεφαλαίου, όπως η Ελλάδα, το σχολείο δίνει απλώς πτυχία, χωρίς αντίκρισμα.

Από την ΜΕ απουσιάζουν μαθήματα και δραστηριότητες γενικής παιδείας, απαραίτητα για την καθημερινή μας ζωή. Ενδεικτικά αναφέρω:

1. Η Οικολογία –και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Τα δήθεν περιβαλλοντολογικά προγράμματα συνήθως είναι τρόπος συμπλήρωσης ωραρίου των καθηγητών και μια εκδρομή ή επίσκεψη. 

2. Οι πρώτες βοήθειες, η ατομική φροντίδα του σώματός μας, η διατροφή, η φροντίδα των οικόσιτων ζώων.

3. Τα μαθήματα μικροοικονομίας, βασικές γνώσεις λογιστικής, το σύστημα φορολόγησης, ο τοκισμός, το χρηματιστήριο, τα εργασιακά δικαιώματα, γνώσεις απαραίτητες για να επιβιώσει κανείς σήμερα στη αγορά εργασίας. 

4. Οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες και η διδασκαλία γύρω από την σημερινή μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο, το animation, κλπ.

5. Η ιστορία των επιστημών και της τεχνολογίας.

6. Η σεξολογία και η ψυχολογία.

7. Τα τεστ δεξιοτήτων.

Πιο ειδικά,

οι ανθρωπιστικές επιστήμες είναι αρθρωμένες γύρω από τη γνώση και το χειρισμό της νέας και αρχαίας γλώσσας, και της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας. Τα φιλοσοφικά ρεύματα της Αρχαίας Ελλάδας για τα οποία τόσο κομπάζουμε μας είναι άγνωστα, μας είναι όμως απαραίτητοι π.χ. οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος «φέρω».  Εδώ το κράτος επιμελώς αποφεύγει να ανοίξει στους μαθητές πόρτα στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και στο αρχαίο θέατρο. Αποκρύβει στο ρόλο των θρησκειών και τη σύνδεσή τους με τον τρόπο ζωής, το γεωγραφικό περιβάλλον, την επιστημονική γνώση.

Η ιστορία αποφεύγει να διδάξει τη σύγχρονη Ελληνική και παγκόσμια ιστορία μετά το 1950, παρ’ όλη  την άμεση συσχέτιση με τη σημερινή  πολιτική και οικονομική κατάσταση. Ακόμαδεν υπάρχει χώρος για την ιστορία των επιστημών και τη σύνδεση με τις μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις.

Τα Μαθηματικά, η Φυσική και η Χημεία διδάσκονται σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο, ίσως το ανώτερο στην Ευρώπη, για επίπεδο ΜΕ. Όμως δεν έχουν υποστήριξη εποπτική (σοβαρά εργαστήρια, video, κλπ) και σύνδεση με την καθημερινή ζωή με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε μια στείρα  ασκησιολογία που εξασκεί τις μαθηματικές ικανότητες των μαθητών, δεν προάγει όμως την κατανόηση φαινομένων, το κριτικό πνεύμα, η την ικανότητα της τεχνικής εφαρμογής. Γενικώς το ότι γίνεται με τα χέρια εκτός από το γράψιμο, «απαγορεύεται» στο ελληνικό σχολείο.

Τα μαθηματικά  είναι πολλά, απλώνονται σε πολύ μεγάλη έκταση, με πολλές και δύσκολες ασκήσεις, χρειάζεται μεγάλη ικανότητα για να τα παρακολουθήσεις και να ανταποκριθείς. Αξίζει κανείς να ανοίξει τα μαθηματικά της Α γυμνασίου να δει τα προβλήματα τοκισμού κλπ.) Διδάσκονται ξεκομμένα από την καθημερινή και τεχνολογική εφαρμογή τους, τα κάνουν να φαίνονται σαν πράξεις χωρίς καμιά αιτία. Η ιστορία τους που είναι εκπληκτική σαν παραμύθι και δείχνει ανάγλυφα την πορεία της ανθρωπότητας μέσα στο χρόνο, δεν θίγεται καθόλου. Συνεπώς μένουν σαν τεχνική που χρειάζεται απομνημόνευση και γνώσεις χειρισμού, μόνο.

Οι φυσικές επιστήμες ακόμα και σε μαθήματα γενικής παιδείας διδάσκουν πράγματα τελείως ειδικά που φυσικά κανείς πραγματικά δεν μαθαίνει. Ακόμα, όλα σχεδόν είναι εκτός πραγματικότητας και εφαρμογής. Σχεδόν όλες οι ασκήσεις είναι φανταστικά μαθηματικά προβλήματα πάνω σε τύπους, χωρίς επαφή με τη φύση και την τεχνολογία. Η ύλη του λυκείου είναι η ίδια με αυτή του Α’ έτους των ΑΕΙ, χωρίς τα ανώτερα μαθηματικά. Η ύλη του γυμνασίου είναι η ύλη του λυκείου σε light έκδοση από άποψη μαθηματικών τύπων.

Αντίστοιχα διαρθρώνεται και η ύλη της Χημείας, με μια λατρεία στην ονοματολογία των χημικών ενώσεων που έχει ήδη καταργηθεί στην Ευρώπη. Την ίδια στιγμή κανείς δεν μαθαίνει τη χημική σύσταση των αντικειμένων και των ουσιών με τα οποία έρχεται καθημερινά σε επαφή. Πώς να καταλάβει έτσι την αξία της ανακύκλωσης και τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής και της μόλυνσης; Η διαθεματικότητα μένει κενό γράμμα ή κατευθύνεται σε ανώδυνες και άχρηστες πληροφορίες.

Η βιολογία διδάσκει γενετική στη Γ’ γυμνασίου αλλά πρακτικά κάνει πως αγνοεί τον Δαρβίνο και τους νόμους της εξέλιξης. Είναι στο τέλος του βιβλίου και δεν διδάσκεται, σχεδόν ποτέ.

Η γυμναστική δεν συνδέεται με τη διατροφή και τη σωματική υγεία, ίσως να μην γίνεται καθόλου.

Η γεωγραφία αποφεύγει τη σύνδεση των γεωγραφικών δεδομένων των χωρών με τη ψυχολογία, την πολιτισμό και τα έθιμα των κατοίκων τους.

Αυτά τα αναφέρω για να αναδείξω το γεγονός μιας διδακτέας ύλης μακριά από τις ανάγκες της καθημερινής ζωής και κατά συνέπεια ανιαρής και αναίτιας στα μάτια των παιδιών. Περισσότερο τεχνικής των θεωριών και όχι ουσιαστικών και χρήσιμων γνώσεων.

Η έκταση της ύλης των βιβλίων είναι τεράστια  και παρόλο που είναι αδύνατο χρονικά να διδαχθεί όλη, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (ΠΙ) συνεχίζει να φτιάχνει αναλυτικά προγράμματα και βιβλία  με ολοένα και μεγαλύτερο όγκο. Αποτέλεσμα της έκτασης δεν είναι μόνο η επιβάρυνση των μαθητών, αλλά και η μη δυνατότητα ουσιαστικής διδασκαλίας βασικών αρχών της κάθε επιστήμης ειδικά στο επίπεδο του Γυμνασίου.

Τα σχολικά βιβλία βρίθουν λαθών και ανακριβειών. Έχουν βέβαια τετραχρωμία, πυκνή δομή, τα καινούργια έχουν και πολύ μικρό μέγεθος γραμμάτων για να μην φαίνονται ογκώδη, και καταιγισμό σκίτσων και πληροφοριών. Οι ερωτήσεις και οι ασκήσεις τους φημίζονται για την ασάφειά τους. Γενικά είναι βιβλία για να διαβάζονται από τους διδάσκοντες και όχι από τους μαθητές. Συχνά οι δάσκαλοι τα αφήνουν στην άκρη και παλεύουν με υπαγορεύσεις και σημειώσεις να τα αντικαταστήσουν. Το κράτος όμως έχει πετάξει χιλιάδες Ευρώ.

Οι δάσκαλοι δεν επιμορφώνονται και όταν αυτό γίνεται τυπικά, οι εκπαιδευόμενοι  συνήθως ξέρουν περισσότερα από τους επιμορφωτές. Τα εποπτικά μέσα που διαθέτουν είναι ανύπαρκτα, οι τάξεις απρόσωπες και συχνά βρώμικες, το περιβάλλον «κρύο». Οι γνώσεις ψυχολογίας και μεθόδων διδασκαλίας ανάγονται στο προσωπικό τους φιλότιμο. Οι σχολικοί σύμβουλοι αν και φιλικοί και πρόθυμοι, δεν εμφανίζονται συχνά στα σχολεία και γενικά κανείς δεν ξέρει γιατί υπάρχουν και τι προσφέρουν.

Οι 7 ώρες  συνεχούς και πανομοιότυπης διδασκαλίας, για 5 μέρες την εβδομάδα ξεφεύγει από τα όρια της ανθρώπινης αντοχής εφήβων. Το βάρος της γεμάτης σχολικής τσάντας απαιτεί δύναμη αρσιβαρίστα. Αν σκεφτεί κανείς ότι ένα 7ωρο χρειάζεται τουλάχιστον και 7 ώρες προετοιμασίας στο σπίτι, μιλάμε για 14 ώρες συνεχούς ωραρίου από ένα μαθητή που θέλει να εκτελέσει ακριβώς το πρόγραμμα του σχολείου.

Είναι φανερό ότι μαζί με τον ελεύθερο χώρο στις μεγάλες πόλεις εξαφανίστηκε και ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών. Η όποια εξωσχολική δραστηριότητα οργανώνεται σε γυμναστήρια, ωδεία, φροντιστήρια δηλαδή είναι και πάλι ελεγχόμενη και καταπιεστική. Τι απομένει; Η εικονική πραγματικότητα του internet και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

Οι διαδικασίες ελέγχου των γνώσεων στηρίζονται στην προφορική και γραπτή εξέταση, όπου αποθεώνονται, η παπαγαλία, η τεχνική επίλυσης προβλημάτων σε εξωπραγματικές συνθήκες, η αριθμολαγνεία. Βασικές επιστήμες όπως η Φυσική και η Χημεία χάνουν την αξία τους μέσα σε ένα χάος μαθηματικών ασκήσεων, που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Κανείς δεν μαθαίνει, για παράδειγμα, πως στρίβει η σταματάει ένα αυτοκίνητο.

Αντιθέτως, απουσιάζει η συνεργασία μεταξύ των μαθητών, οι ομαδικές δουλειές, η σύνδεση με την καθημερινή ζωή. Η συμμετοχή  στη διοργάνωση εκδηλώσεων στις εθνικές εορτές σώζει την παρτίδα της καλλιτεχνικής έκφρασης με τρόπο πρόχειρο και βέβαια συχνά γελοίο. Τα μαθήματα δεν διδάσκονται ποτέ σε φυσικό ή άλλο περιβάλλον, εκτός από αυτό της τάξης.

Τα εργαστήρια των φυσικών επιστημών είναι καλά οργανωμένα στα ΓΕΛ και ανύπαρκτα ουσιαστικά στα γυμνάσια και ΕΠΑΛ. Στα σχολεία δηλαδή που χρειάζονται ιδιαίτερα δεν υπάρχουν.

Αποτέλεσμα όλων αυτών τα απόλυτα σχεδόν ποσοστά απόρριψης της γνώσης από τους μαθητές αμέσως μετά τη λήξη των τελικών ή πανελλαδικών εξετάσεων. Μαθητές που έγραψαν άριστα στις γενικές εξετάσεις τον επόμενο χρόνο δεν θυμούνται τίποτα. Συνεπώς ο βασικός στόχος της μετάδοσης και χρήσης των γνώσεων στο επίπεδο της ΜΕ αποτυγχάνει πλήρως.

Τι επιτυγχάνει όμως η εκπαίδευση;

Την αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας και των στερεότυπων ζωής, συμπεριφοράς και θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Τον φόβο απέναντι σε κάθε νέο και διαφορετικό.

Την ιδεολογία της απόκτησης του «χαρτιού» ή της «επιτυχίας» στις εξετάσεις για τα ΑΕΙ, τη βαθμοθηρία, την «έξωθεν καλή μαρτυρία».

Την υποταγή στο κλασσικό πρότυπο πατρίς - θρησκεία -  οικογένεια, με ολίγον από τεχνολογία και πληροφορική.

Προετοιμάζει ανθρώπους για να ενταχθούν στις υπηρεσίες του κράτους, ή για να σπουδάσουν  σε ανώτερο ή ανώτατο επίπεδο, ώστε να ενταχθούν στην παραγωγή και στην παροχή υπηρεσιών. Να είναι όμως εύκολοι στην υποταγή, στην διαφθορά, στην μοιρολατρεία και στην τυφλή υπακοή στην όποια εξουσία. Να γίνουν στελέχη ενός συστήματος που αποθεώνει τη συσσώρευση χρήματος και αγαθών, καταστρέφει το περιβάλλον, αναπαράγει κοινωνική αδικία, νεκρώνει τη διάθεση και σκοτώνει τη χαρά. Να έχουν όνειρο τον διορισμό στο δημόσιο.

 

Η ψυχική υγεία των μαθητών, το κριτικό πνεύμα, οι ιδιαίτερες δεξιότητες, το πολιτικό και κοινωνικό κριτήριο δεν φαίνεται να απασχολούν τη σύγχρονη εκπαίδευση.  Γιατί άλλωστε; Το σύστημα αναπαράγεται στις βασικές δομές του χωρίς κλυδωνισμούς.

Οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις

 Οι αλλαγές στο σύστημα τα τελευταία 12 χρόνια δεν είναι ασήμαντες έστω και αν τονίζονται οι αλλαγές του εξεταστικού. Χωρίς τυμπανοκρουσίες έχουμε σημαντικές μεταφορές  ύλης σε μικρότερες τάξεις, ακόμα και προς το Δημοτικό. Χωρίς καμία σοβαρή μελέτη για αλλαγή του νοητικού επιπέδου των σύγχρονων εφήβων, γίνονται απόπειρες να διδαχθούν σε μικρότερες τάξεις πράγματα που, πριν από 20 χρόνια, ήταν σε ύλη μεγαλύτερων τάξεων. Αποτέλεσμα η «κόλαση» του Γυμνασίου, που όσοι έχετε παιδιά, την ζήσατε ή την ζείτε. Το φροντιστήριο από την Στ του Δημοτικού, τα ιδιαίτερα μαθήματα και η βοήθεια των γονιών αυξάνουν τις ώρες εκπαίδευσης των μαθητών σε 12 και πάνω την ημέρα συν το Σαββατοκύριακο. Εκατοντάδες τίτλοι βοηθημάτων κυκλοφορούν στη χώρας μας για να καλύψουν τις ανάγκες από την αποτυχία των σχολικών βιβλίων και πρόκειται προφανώς για παγκόσμια πρωτοτυπία.

Η Ελληνική εκπαίδευση μοιάζει με τον άπορο, τρωγλοδύτη που βλέπουμε στη τηλεόραση να διαμαρτύρεται για την φτώχια του, ενώ είναι 150 κιλά. Μια σκέτη φούσκα, αλλά δεν σκάει.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι δάσκαλοι του γυμνασίου φροντίζουν να διδάσκουν δύσκολες έννοιες με ρυθμό πολυβόλου για να καλύψουν την ύλη την οποία συνοδεύουν με την όποια επάρκεια ή και ανεπάρκειά τους. Η απειλή, η τιμωρία, η αποβολή από την τάξη και η διαπόμπευση είναι συχνά η πρόχειρη καταφυγή τους, έστω και αν σήμερα «γράφονται κανονικά» από πολλούς μαθητές. Οι μαθητές στο σχολείο δεν περνούν καλά και γι’ αυτό «λατρεύουν» αμέσως όποιους τους χαλαρώνουν, αλλά και τους διδάσκουν ουσιαστικά και χρήσιμα πράγματα. Όποιους δείχνουν απλά  ένα «ανθρώπινο και αντισυμβατικό πρόσωπο». Και μόνο η αλλαγή από το χαλαρό κλίμα του δημοτικού στο ιδιαίτερα πιεστικό κλίμα του Γυμνασίου είναι ικανό να συνθλίψει τους αδύναμους.  Εδώ η ευθύνη των συναδέλφων του Γυμνασίου είναι τεράστια, οι περισσότεροι ζητούν υπερπροσπάθεια, και αγωνίζονται να «βγάλουν» την ύλη λες και τα παιδάκια θα δώσουν Πανελλαδικές.

Παιδιά από ασθενέστερες οικονομικά τάξεις, παιδιά μεταναστών ή διαλυμένων οικογενειών, παιδιά με γονείς που δεν έχουν ανώτερη μόρφωση, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή έλλειψη ικανής αυτοσυγκέντρωσης βρίσκονται από νωρίς εκτός παιχνιδιού. Επειδή όμως η υποχρεωτική εκπαίδευση είναι πλέον 9χρονη παίρνουν το απολυτήριο γυμνασίου, κουτσά και στραβά. Μαζί με το χαρτί κουβαλάνε την βαρεμάρα τους, τις μισές γνώσεις, την κατεστραμμένη εφηβική ζωή τους, την απομόνωση του internet και τη δικτύωση του facebook, ως φυγή στην επικοινωνία.

  Τα χρόνια της αθωότητας τελειώνουν στην ουσία από την Α Δημοτικού και αυτός ο στόχος της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι ακριβώς πάνω στη ψυχή  των παιδιών. Επιβιώνουν  όσοι και όσες μπορούν να προσαρμοστούν. Ακριβώς ο νόμος της φυσικής επιλογής, ο νόμος της φύσης και της ζούγκλας, βεβαίως.

Επιβιώνουν οι πιο ευπροσάρμοστοι, όσοι αντιλαμβάνονται τι πρέπει να μάθουν και τι να απομνημονεύσουν, οι ορθολογιστές, οι έχοντες εξωσχολική βοήθεια για να συνεχίσουν και να εισέλθουν στα ανώτερα στρώματα, ή ακόμη να φτάσουν να ακουμπήσουν τις οικονομικές ελίτ. Όποιος έχει διδάξει σε επίπεδο Γ τάξης ΓΕΛ και στα φροντιστήρια, δεν μπορεί παρά να νιώθει θαυμασμό για τις αντοχές, σωματικές και ψυχικές των παιδιών που επιτυγχάνουν στις «καλές» σχολές των γενικών εξετάσεων.  Όμως και αυτοί φέρουν ακέραιες τις «βλάβες» που τους έχει επιφέρει το σύστημα. Έχασαν ένα μέρος από την εφηβεία τους, και δεν είναι λίγο.

Ένας μέρος των «αποτυχημένων» τελειώνει στο Γυμνάσιο τις σχέσεις του με την εκπαίδευση, πολλοί από αυτούς  δεν παίρνουν το απολυτήριο παρ’ όλες τις προσπάθειες των διδασκόντων να τους το δώσουν με «σικέ» εξετάσεις. Οι υπόλοιποι γράφονται στα  Επαγγελματικά Λύκεια ΕΠΑΛ. Εκεί θα μεταφέρουν:

Την άγνοια βασικών γνώσεων.

Την άγνοια της αξίας των γνώσεων και της σύνδεσης με την πραγματική ζωή.

Την άγνοια της εργασίας  και της συνεργασίας στο σχολείο.

Τον αρνητισμό στην νουθεσία.

Την κόντρα με τον κανονισμό του σχολείου.

Την απάθεια, τη βαρεμάρα και την σχεδόν απαίτηση να πάρουν το πτυχίο χαζεύοντας.

Το φορτίο τους δεν αποτελεί παράδοξα φορτίο εκρηκτικό. Αποτελεί όμως φορτίο απάθειας και απαξίωσης της ίδια της ζωής τους.

Πολλοί από τους μαθητές των ΕΠΑΛ γράφονται για να πάρουν ένα απολυτήριο Λυκείου και όχι να μάθουν κάποια τέχνη. Λίγοι από αυτούς έχουν σκοπό να συνεχίσουν στα ΤΕΙ. Η κακή όμως μέση εκπαίδευσή τους θα κάνει την προσπάθεια μάταια για τους περισσότερους.

Θα ακολουθήσει ανάρτηση με θέμα τη  λειτουργία των ΕΠΑΛ