Αφορολόγητες σκέψεις

Από το ιστολόγιο το feleki

Του Μαριάμπα

Τα έσοδα από φόρους είναι εκείνα που προσφέρουν σε κάθε κράτος τη δυνατότητα της λειτουργίας του και στην ουσία αποτελούν τη βάση για την εφαρμογή οποιωνδήποτε κυβερνητικών πολιτικών. Τους τελευταίους μήνες η αύξηση του ΦΠΑ, η επιβολή νέων φόρων και η αύξηση υπαρχόντων προκάλεσαν ποικίλες αντιδράσεις, ωστόσο ελάχιστη συζήτηση έχει γίνει πάνω στην ουσία τους. Η ΝΔ, ακόμα και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, αναγνωρίζουν ότι τα φορολογικά μέτρα «πλήττουν τα λαϊκά συμφέροντα» και κάπου εκεί λήγει η συζήτηση καθώς και οι δύο γνωρίζουν ότι και χωρίς το τεράστιο πρόβλημα της οικονομικής κρίσης οι φορολογικές τους πολιτικές ελάχιστα απείχαν σε κατεύθυνση από τη σημερινή. Εκείνο που άλλαξε ήταν το μέγεθος και η συμπύκνωση μέτρων σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ας δούμε πώς είχαν τα πράγματα προ κρίσης.

Τα κρατικά έσοδα από φόρους ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν όλη τη προηγούμενη δεκαετία από τα μικρότερα ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ. Συγκεκριμένα για το 2008 ανέρχονταν στο μόλις 32,6% του ΑΕΠ (συμπεριλαμβανομένων και των εισφορών στα ασφαλιστικά ταμεία), ενώ στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες της ΕΕ βρίσκονται σταθερά από 39% και πάνω. Από τη Σουηδία και τη Δανία με την τεράστια παράδοση στις κοινωνικές τους παροχές έως το Ην. Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ιταλία και τη Γαλλία που τη τελευταία τουλάχιστον δεκαπενταετία σε καμία περίπτωση δεν τις έθεσαν ως προτεραιότητα. Για κάθε μια από τις χώρες αυτές η διακύμανση των φορολογικών εσόδων ως ποσοστό του ΑΕΠ μέσα στο χρόνο ήταν ελάχιστη (τουλάχιστον από το 1995). Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι το ύψος των εσόδων στις συγκεκριμένες χώρες ήταν ανεξάρτητο από τις εναλλαγές στην εξουσία κομμάτων και προσώπων με διαφορετικούς ιδεολογικο-πολιτικούς προσανατολισμούς. Αν θα θέλαμε συνεπώς ως χώρα να συγκλίνουμε με τις χώρες αυτές θα έπρεπε ως στρατηγική επιλογή σε εποχές οικονομικής ανάπτυξης να αυξήσουμε σταδιακά και με συνέπεια τα έσοδα από φόρους κι όχι να προσπαθούμε να το πετύχουμε σε καιρούς σκληρής οικονομικής κρίσης, όταν δηλαδή συρρικνώνεται το εισόδημα των εργαζομένων και τα κέρδη των επιχειρήσεων…

Σαφώς ένα βασικό πρόβλημα με τα φορολογικά έσοδα στην Ελλάδα είναι η φοροδιαφυγή. Αυτή συμβάλλει σημαντικά στο να παρουσιάζεται ένα χαμηλό ποσοστό εσόδων σε σχέση με άλλες χώρες και συνεπώς η πάταξή της ήταν και είναι επιβεβλημένη. Στα λόγια όλες οι κυβερνήσεις αναγνώριζαν το πρόβλημα, ωστόσο τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ουδεμία το έθεσε ως προτεραιότητα. Η φοροδιαφυγή αποτέλεσε για δεκαετίες βασικό πυλώνα της οικονομικής και πολιτικής παράδοσης της Ελλάδας. Τους τελευταίους μήνες οι οικονομικές υπηρεσίες του κράτους με εντολή της κυβέρνησης βγάζουν στη σέντρα επαγγελματίες συγκεκριμένων κλάδων και περιοχών και «αποκαλύπτουν» καταστάσεις σκανδαλώδους φοροδιαφυγής και ταυτόχρονα σκανδαλωδώς προνομιακής αντιμετώπισης φοροφυγάδων μεγάλου βεληνεκούς και εκτοπίσματος θαλαμηγών. Ωστόσο ελάχιστα πείθουν ότι όλα αυτά ξεπερνούν τα στενά όρια μιας επικοινωνιακής πολιτικής για τη δημιουργία εντυπώσεων, ότι δηλαδή αποτελούν γνήσια δείγματα μιας νέας φορολογικής φιλοσοφίας. Στο μεταξύ, με τη θηλιά της τρόικας στο λαιμό της, η κυβέρνηση στράφηκε σε λύσεις δοκιμασμένες. Από τη μία επέβαλλε άμεσους φόρους στο ατομικό εισόδημα που, δεδομένης της φοροδιαφυγής, κατά βάση είχαν ως κύρια πηγή το εισόδημα των μισθωτών και συνταξιούχων, και από την άλλη έμμεσους φόρους με αύξηση στο ΦΠΑ και σε φόρους σε καύσιμα, ποτά και τσιγάρα, δηλαδή μέτρα που πλήττουν όλους, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους. Ο κ. Παπανδρέου, γνωρίζοντας ότι ένα τέτοιο «μείγμα» άμεσων μέτρων πλήττει κυρίως αυτούς που δεν έχουν παρά τους σχετικά ευκατάστατους, δηλώνει σε κάθε ευκαιρία ότι πονάει για τα μέτρα που παίρνει, ενώ ο κ. Σαμαράς είμαι σίγουρος ότι βουρκώνει για τα πάθη των αδυνάτων.

Αν θέλει κανείς σε γενικές γραμμές να αξιολογήσει πόσο κοινωνικά δίκαιη υπήρξε η φορολογική πολιτική πριν από την πρόσφατη οικονομική κρίση τόσο επί ΠΑΣΟΚ όσο και επί ΝΔ, μπορεί να κοιτάξει τη κατανομή των φορολογικών εσόδων. Μεγαλύτερο μερίδιο άμεσων φόρων (δηλαδή φόρων εισοδήματος, κερδών, περιουσίας κτλ) έναντι των έμμεσων (δηλαδή φόρων από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που καταναλώνουμε) κατά τεκμήριο σημαίνει μεγαλύτερη δυνατότητα για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Αυτό γιατί με τους έμμεσους φόρους λαμβάνεις το ίδιο ποσό από την κατανάλωση ενός προϊόντος και από τον αδύναμο οικονομικά και από τον ευκατάστατο. Στο φούρνο για παράδειγμα, για ένα κιλό ψωμί θα πληρώσει το ίδιο ΦΠΑ και ο συμβασιούχος του δήμου και ο έχων 26 ακίνητα βουλευτής καριέρας. Τι λένε λοιπόν τα στοιχεία;

Από το 1995 έως το 2008 οι άμεσοι φόροι στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ κυμάνθηκαν από το 6,6% (1996) έως το ανώτατο 10% (2000). Το 2008 ήταν στο 8%, κάτι που μας κατέτασσε ανάμεσα στις 5 χώρες της ΕΕ με το μικρότερο ποσοστό άμεσων φόρων επί του ΑΕΠ. Την ίδια χρονιά στο πρωτοπόρο αντι-νεοφιλελεύθερο Ην. Βασίλειο οι άμεσοι φόροι έφταναν στο 18,2% του ΑΕΠ, στην ούλτρα σοσιαλιστική Ιταλία στο 15,4%, στο άντρο των κομμουνιστών Βέλγιο στο 17,2%, ενώ στην αναχρονιστική Δανία στο 30%! Εμείς ως γνήσιοι φάροι του νεοφιλελευθερισμού βρισκόμασταν στις επάλξεις μαζί με τις δυνάμεις της Βουλγαρίας (7%), της Ρουμανίας (6,7%) και της ηγέτιδας Σλοβακίας (6,4%). Έπρεπε βλέπετε να μην φορολογούμε πολύ το εισόδημα και τα κέρδη γιατί αυτά θα επανεπενδύονταν και θα έφερναν ανάπτυξη και δουλειές…

Ό,τι μας έλλειπε από άμεσους φόρους προσπαθήσαμε να τα μαζέψουμε από τους έμμεσους. Χαρακτηριστικά, οι έμμεσοι φόροι ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα την περίοδο 1995-2008 κυμάνθηκαν από το κατώτερο 11,9% το 2004 και 2005 στο ανώτερο 14,2% το 2000. Πολύ υψηλότερα δηλαδή από τους άμεσους φόρους κατά τη διάρκεια όλης αυτής της περιόδου. Εδώ τα πηγαίναμε πάντα σχετικά καλά συγκριτικά με τις άλλες χώρες της ΕΕ. Το 2008 βρισκόμασταν στην 19η θέση με 12,4%, πολύ όμως κοντά σε ανεπτυγμένες χώρες όπως τη Γερμανία (12,8%), την Ολλανδία (12,7%) ή το Ην. Βασίλειο (12,3%). Με άλλα λόγια, στους έμμεσους φόρους σκίζαμε!

Φυσικά οι δανειστές μας δεν στέκονται σε τέτοιες λεπτομέρειες. Θέλουν τα λεφτά τους σε μαύρη σακούλα στον κάδο απέναντι από το Υπουργείο Οικονομικών μέχρι τη Δευτέρα στις 12 sharp που λέει ο λαός αλλιώς θα στείλουν σε κουτάκι το μικρό δάχτυλο του Γιώργου για να μας δείξουν ότι δεν αστειεύονται. Με το κλίμα που επικρατεί και τους όρους που λέγεται ότι θέτουν για τις επόμενες δόσεις θυμίζουν περισσότερο τοκογλύφο της πιάτσας παρά τους καθωσπρέπει κουστουμαρισμένους κυρίους που εμφανίζονται να είναι, με τρόπους, ανατροφή και εύλογο ενδιαφέρον να τους επιστραφούν τα χρήματα που δάνεισαν.

Αν ακόμα και μέσα σ’ αυτό το μαύρο τοπίο δεν μπορέσει η πολιτική ηγεσία να δει το αύριο, αν δεν παλέψει να ορίσει πού θέλουμε να πάμε ακόμα και τώρα που έχουμε πέσει στα γόνατα, σε τίποτε καλό δε θα μας οδηγήσουν οι θυσίες του σήμερα. Θα μπορούσε να ξεκινήσει αφήνοντας τις κλάψες, προχωρώντας σε μέτρα μόνιμου χαρακτήρα που όχι μόνο να αυξάνουν τα φορολογικά έσοδα αλλά ταυτόχρονα να γυρίζουν τη ζυγαριά σταθερά προς τη μεριά των άμεσων φόρων. Γιατί μόνο αυτό θα εξασφαλίσει την οικονομική δυνατότητα στο κράτος ώστε το αύριο να μην είναι μια από το χτες και με μια χρεοκοπία στη πλάτη.

Πηγή όλων των στατιστικών στοιχείων που παρουσιάστηκαν: European Commission. Taxation trends in the European Union. Main results. 2010 edition. Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2010.