Η Δημοκρατική Αριστερά μπροστά στο Συνέδριο. Άμεση εσωτερική δημοκρατία

Χτες, το blog Αριστερή Στρουθοκάμηλος (ΑΣ) ξεσκέπασε μια μόνιμη πληγή των αριστερών κομμάτων, την εσωτερική δημοκρατία, με αφορμή το καταστατικό που θ’ αρχίσει να συζητάει, οσονούπω, το νέο κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς, ενόψει του συνεδρίου του.

Γράφει η ΑΣ:

«Η ιδέα του κόμματος των μελών όσο υπάρχει το σύστημα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού είναι ανέφικτη - ακόμα και με την νομιμοποίηση των εσωκομματικών ομάδων ως τάσεων ή ρευμάτων ιδεών. Κι αυτό γιατί όταν δεν λειτουργεί η δημοκρατία, η εναλλαγή, η ανακλητότητα και η περιφερειακή αποκέντρωση το μέλος δεν παίζει κανένα ρόλο και η γραμμή κατεβαίνει αλλά δεν επιστρέφει, δεν "ανεβαίνει", εμποδισμένη από  την εσωτερική γραφειοκρατία και τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς.»

Τα αριστερά κόμματα στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, αιτούνται την πραγματική δημοκρατία για την κοινωνία, αλλά την ξεχνούν στις εσωτερικέ τους λειτουργίες. Το πρόσχημα της ανάγκης για  ενιαία δημόσια έκφραση, με στόχο την αποτελεσματικότερη πολιτική παρέμβαση, γέννησε το έκτρωμα του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού  με τα γνωστά αποτελέσματα. Απόλυτη κυριαρχία της ηγετικής ομάδας, αποκλεισμός των διαφορετικών απόψεων και παραγκωνισμός των μελών από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Το αριστερό κόμμα  μετατράπηκε από συλλογικό διανοούμενο, κατά την γκραμσιανή ερμηνεία, σε κόμμα θεματοφύλακα των επιλογών μιας ομάδας και του μηχανισμού της. Έτσι το κόμμα στερήθηκε  το γόνιμο διάλογο, τη σύγκρουση των απόψεων, τη συνεννόηση μεταξύ των μελών του, την ουσιαστική ισότητα αναπαράγοντας τα πιο αντιδραστικά στοιχεία της αστικής ιδεολογίας.

 Όπως το προδικτατορικό κράτος της Δεξιάς κατεδίωκε κάθε άποψη που ήταν εκτός της επίσημης γραμμής του «πατρίς - θρησκεία -οικογένεια», έτσι και το κομμουνιστικό κόμμα φίμωνε και τελικά διέγραφε οποιαδήποτε εσωτερική φωνή που αμφισβητούσε τα θέσφατα της ηγετικής ομάδας. Συχνά μάλιστα σε συνθήκες παρανομίας, εκτόπισης, φυλακής ή προσφυγιάς εξόντωνε και σωματικά τα αιρετικά του μέλη, αν του δινόταν η ευκαιρία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι και το ΚΚΕ εσωτερικού που στήριξε τη διάσπαση του ενιαίου ΚΚΕ και στα θέματα της εσωκομματικής δημοκρατίας, δεν κατάφερε να ξεφύγει από την οργανωτική δομή του λενινιστικού κόμματος νέου τύπου. Αν και τα χρόνια έχουν περάσει, οι παλιοί θυμούνται ότι στην περίπτωση της απόσχισης της Β’ Πανελλαδικής, η τότε ηγετική ομάδα δεν θέλησε να συζητήσει ανοικτά τις διαφωνίες ενός ικανού τμήματος της νεολαίας του Ρήγα Φεραίου και να τις θέσει σε εσωκομματική διαβούλευση. Η αναφορά δεν γίνεται για να ανοίξουμε παλιές πληγές, αλλά για να τονίσουμε ότι οι καλύτερες των προθέσεων μπορούν άνετα να ναυαγήσουν, αν δεν υπάρχουν οι στέρεες πολιτικές δομές που θα εγγυούνται την εσωκομματική δημοκρατία, αλλά και ένα κλίμα ελευθερίας και ισότητας απέναντι στην αναζήτηση με όλα τα θέματα ανοικτά.

Οι πολιτικές δομές χτίζονται και μέσα από ένα καταστατικό, αλλά όχι μόνο. Το φιλελεύθερο κλίμα πάλι διαμορφώνεται, αν οι πολίτες που συμμετέχουν στο νέο κομματικό σχηματισμό έχουν αφήσει απέξω τα φορτία του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού που φέρουν από άλλους πολιτικούς σχηματισμούς.

Στον Συνασπισμό το ζήτημα της δημοκρατίας αντιμετωπίζεται με την επίσημη λειτουργία των οργανωμένων τάσεων. Μια κλασσική μικροαστική αντιμετώπιση, διαχωρισμού και απόσεισης των ευθυνών των επιμέρους ομάδων που μειοψηφούν απέναντι στην κεντρική πολιτική έκφραση. Ο καθένας έχει το μαγαζί του, με εσωτερική δομή και επιμέρους δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Η κάθε ομάδα αφού αποφασίσει ακόμα και με κάλπη, κατεβαίνει στο συλλογικό όργανο του κόμματος εκφράζει δι’ αντιπροσώπων την άποψή της, ακολουθεί η «δημοκρατικότατη» ψηφοφορία και οι μειοψηφούντες δεν φέρουν ευθύνη για τα όσα στη συνέχεια υποστηρίζει το κόμμα, αφού αυτά είναι η άποψη της πλειοψηφίας. Επειδή όμως το κόμμα έχει όργανα, επαγγελματικά στελέχη, βουλευτές και άλλα πόστα οι επίσημες φράξιες συνδιαλέγονται και κάνουν συμφωνίες για τη νομή της κομματικής εξουσίας. Όλα είναι αποτέλεσμα πάλης των μηχανισμών, τα μέλη πρέπει να προσχωρήσουν σε αυτούς, αλλιώς δεν υπάρχουν.  Το πρόβλημα δεν είναι απλά η απουσία δημοκρατίας. Είναι ότι, οποιαδήποτε άποψη εκτός των παγιωμένων ομάδων, ουσιαστικά δεν ακούγεται, μέσα στην εσωκομματική μάχη. Οποιαδήποτε συναινετική άποψη που συνθέτει στοιχεία από άλλες απόψεις συνθλίβεται, ή γίνεται προσπάθεια να τραβηχτεί μπρος τη μία ή την άλλη πλευρά.   

Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής είναι γνωστά, έγιναν και θέμα επιτυχημένων γελοιογραφιών με θέμα το Συνασπισμό. Από ένα σημείο και μετά οι ομάδες τυφλώνονται, χάνουν τον ταξικό ή πολιτικό αντίπαλο και αναλώνονται στη μάχη για εσωκομματική εξουσία που τους αποφέρει και υλικά οφέλη. Όποιοι νικούν διαχειρίζονται και την κρατική επιδότηση, αν βέβαια το κόμμα είναι στη βουλή. Κάποια στιγμή μοιραία επέρχεται η διάσπαση.

Υπάρχει διάθεση στο νέο κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς για κόμμα άλλου τύπου;

Φαντάζομαι ότι όσοι έκαναν το εγχείρημα απόσχισης από το Συνασπισμό και πίστεψαν ότι μια άλλη αριστερά είναι εφικτή, φαντάζονται το νέο τους κόμμα, διαφορετικό, τόσο από το ΚΚΕ, όσο και από το ΣΥΝ και στα ζητήματα εσωτερικής λειτουργίας. Συνεπώς θα δεχτούν να συζητήσουν μοντέλα άλλων κομμάτων όπως αυτό των οικολόγων, που προτείνει η ΑΣ  και το οποίο δεν έχει σχέση με ότι ξέραμε μέχρι σήμερα από τα κόμματα της αριστεράς. Είναι όμως μόνο θέμα προθέσεων; Σίγουρα όχι.

Το καταστατικό αντανακλά το πολιτικό στυλ του κόμματος και του κλίματος εμπιστοσύνης που υπάρχει μεταξύ των μελών του.

Σαφώς και δεν είναι δυνατόν οι καθημερινές παρεμβάσεις του κόμματος στην τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα να είναι αποτέλεσμα ευρύτερων συλλογικών διαδικασιών. Αλλά από την άλλη είναι τελείως άστοχο να αποφασίζει ο πρόεδρος ή ηγετική ομάδα που πάντοτε και εκ των πραγμάτων υπάρχει, ερήμην της βάσης, για σοβαρά θέματα όπως η οικονομία, η παιδεία, η αλλαγή πολιτικής στάσης απέναντι στην κυβερνητική πολιτική, τα θέματα των συμμαχιών κλπ.

Οι θεματικές οργανώσεις ως επιστημονικές ομάδες εργασίας του κόμματος πρέπει να αποτελούν το βασικό εισηγητή των θέσεων στα ανώτερα όργανα και τον πρόεδρο. Και αυτές με τη σειρά τους πρέπει να παίρνουν τις αποφάσεις τους με αυξημένη πλειοψηφία, όταν είναι αδύνατη η ευρύτερη συναίνεση και ομοφωνία. Φαντάζομαι ακόμα τις θεματικές οργανώσεις του κόμματος ανοικτές στους φίλους, ώστε  να υπάρχει άμεση επαφή με τις αντίστοιχες κοινωνικές ομάδες.

Ωστόσο, η ομοφωνία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση σε κόμματα που δεν έχουν, σαφή ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, όπως η Δημοκρατική Αριστερά και που δεν θα είναι εύκολο να αποκτήσουν μέσα στη σημερινή πολιτική συγκυρία.  Αλλά και που δεν θα έπρεπε να αποκτήσουν, με την έννοια ότι η παγίωση ιδεολογικής φυσιογνωμίας και  θέσεων, οδηγεί στην αποστέωση και τη γήρανση τους πολιτικούς σχηματισμούς. Αν έχει ανάγκη η Αριστερά από κάτι σήμερα, αυτό είναι η ελεύθερη αναζήτηση σε όλα τα πεδία, η ανταλλαγή απόψεων ανοικτά και μέσα στην κοινωνία, όπως αρμόζει σε ελεύθερους αριστερούς πολίτες. Η Αριστερά του σήμερα έχει να διδαχθεί πολλά από όλα τα φιλοσοφικά ρεύματα και τις τάσεις του καιρού της, αρκεί να έχει τη διάθεση να μελετήσει, να σκεφτεί, να παράγει και να καινοτομήσει και όχι απλά να μηρυκάσει.

Αν το νέο κόμμα θελήσει ν’ αφήσει ελεύθερα τα μέλη του να διαμορφώνουν πολιτικές θέσεις πάνω σε μια ευρεία πολιτική συμφωνία λίγων βασικών αρχών, τότε η άμεση δημοκρατία θα ευδοκιμήσει. Αλλά και τα μέλη θα βλέπουν ότι είναι αυτά που καθορίζουν τις τύχες του κόμματος και θα αισθάνονται υπεύθυνα για την πολιτική συμμετοχή τους.

 Αν πάλι η ηγετική ομάδα έχει μια σωτηριολογική αντίληψη για τις τύχες της δημοκρατικής αριστεράς και θελήσει να καθορίζει αυτή και μόνη τους κανόνες του παιχνιδιού, να είναι σίγουρη ότι θα βρεθεί πολύ σύντομα χωρίς στρατό. Στις σημερινές συνθήκες, η πολιτική στράτευση και συμμετοχή στη Δημοκρατική Αριστερά είναι αποτέλεσμα μια βαθιάς πεποίθησης ότι κάτι μπορεί και πρέπει ν΄ αλλάξει στην καταρρέουσα ελληνική πραγματικότητα με τη συμμετοχή των πολλών και έξω από τα γνωστά στερεότυπα του συντηρητικού αριστερού πολιτικού λόγου. Ως εκ τούτου δεν θα είναι και πολλοί αυτοί που θα δεχτούν  την επανάληψη κομματικών γραφειοκρατικών μοντέλων του παρελθόντος και μια επίφαση συλλογικών αποφάσεων. Διαφορετικά, το νέο κόμμα θα μετατραπεί σε κόμμα στελεχών και μηχανισμών και το εγχείρημα θα έχει ήδη υπονομευτεί.

►Ο προσυνεδριακός διάλογος θα πρέπει να είναι ανοικτός στην κοινωνία μέσω του  διαδίκτυου.

►Στο καταστατικό θα πρέπει να διασφαλίζεται η άμεση δημοκρατική λειτουργία, σε κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συναίνεσης. Το καταστατικό των οικολόγων είναι μια καλή βάση για συζήτηση.

►Οι θεματικές οργανώσεις να έχουν τον πρώτο λόγο στην εισήγηση κεντρικών θέσεων στους τομείς που τις αφορούν.

►Ανοικτός και διαρκής διάλογος με την κοινωνία για τη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας και των θέσεων του κόμματος.  

►Η σχέση του κάθε πολίτη με το κόμμα να καθορίζεται από τη συνείδηση, τις δυνατότητες και τη διαθεσιμότητα του ίδιου.

Πιστεύουμε ότι είναι ιστορική ευκαιρία να δομήσουμε ένα άλλου τύπου αριστερό κόμμα μελών και όχι μηχανισμών, που θα στηρίζεται στην εμπιστοσύνη, στην εναλλαγή, την ανακλητότητα, την περιφερειακή αποκέντρωση, τη δημοκρατία και εν τέλει στην ουσιαστική συμμετοχή. Στο χώρο της δημοκρατικής Αριστεράς δεν βλέπουμε να υπάρχει και άλλη βιώσιμη επιλογή.