Τυνησία: Ο αδύναμος αραβικός κρίκος ανάμεσα στους μουλάδες και στη δημοκρατία

Θυμάμαι τη χαρά του δημοκρατικού κόσμου και δη της Αριστεράς, όταν έπεσε ο Σάχης στην Περσία. Αργήσαμε να καταλάβουμε πως η δικτατορία των μουλάδων, το θεοκρατικό καθεστώς του Χομεϊνί είναι χειρότερο από τη Σαβάκ του Σάχη. Ακόμα και σήμερα η Αριστερά δε μιλάει καθαρά για το τι συμβαίνει στο Ιράν. Αντιαμερικανισμός γαρ.

Η λαϊκή εξέγερση στην Τυνησία είναι αυθεντική, αλλά κανείς δεν ξέρει που μπορεί να οδηγήσει. Αν το δικτατορικό καθεστώς του Μπεν Αλί κρατούσε τον Ισλαμισμό σε απόσταση, θα συνεχίσει η σημερινή επαναστατική κατάσταση να τον κρατάει μακρυά; Ακολουθούν δυο άρθρα σχετικά με το θέμα. Το ένα αισιόδοξο του Νικόλα Βουλέλη και το άλλο σκεπτικιστικό από τον J.M. Colombani.  

Ο αδύναμος αραβικός κρίκος

του ΝΙΚΟΛΑ ΒΟΥΛΕΛΗ από την Ελευθεροτυπία 23/01/2011

ΤΥΝΗΣΙΑ. Ποια χαρακτηριστικά της χώρας οδήγησαν στην επιτυχία της λαϊκής εξέγερσης, που απέδειξε ότι οι δικτατορίες δεν είναι αιώνιες και για την ανατροπή τους δεν απαιτείται ξένη επέμβαση

Η λαϊκή εξέγερση στην Τυνησία που οδήγησε στην έξωση του Μπεν Αλι αποτελεί αναμφίβολα μια ιστορική πρωτιά στον αραβικό κόσμο, αλλά και πηγή έμπνευσης -όχι αντιγραφής- για τους λαούς της περιοχής.

Ταυτόχρονα, ο λαός που διαδήλωνε μαχητικά, κατέρριψε το μύθο της αιώνιας παθητικότητας και του πολιτικού ευνουχισμού των αράβων πολιτών απέναντι στα αυταρχικά έως ολοκληρωτικά καθεστώτα που τους έχουν επιβληθεί.

Η Τυνησία αποδείχθηκε ο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας και τώρα οι άραβες ηγέτες παρακολουθούν με προσοχή τις εξελίξεις εκεί, μολονότι οι περισσότεροι νιώθουν ασφαλείς, γιατί υπάρχουν σοβαρές διαφορές ανάμεσα σε αυτήν και τα καθεστώτα τους.

Ομως, η μικρή αυτή χώρα της βορειοδυτικής Αφρικής, λειτουργεί ήδη λυτρωτικά στο αραβικό υποσυνείδητο, γιατί πρώτη φορά τύραννος διώχτηκε με λαϊκές κινητοποιήσεις -και τη θυσία βέβαια 100 ανθρώπων- και όχι με την εισβολή χιλιάδων αμερικανών στρατιωτών και την καταστροφή μιας ολόκληρης χώρας.

Η ευτυχής έκβαση της εξέγερσης στην Τυνησία οφείλεται όμως σε όσα συνθέτουν την ιδιαιτερότητά της, αλλά και στο γεγονός ότι όταν διακυβευόταν η τύχη του Μπεν Αλι και της οικογενειοκρατίας του, η στρατιωτική ηγεσία αρνήθηκε να αιματοκυλήσει τη χώρα και του έδειξε την οδό διαφυγής...

Η Τυνησία, λοιπόν, δεν έχει τη γεωπολιτική στρατηγική θέση που έχει, π.χ., η Αίγυπτος, ούτε τον πετρελαϊκό πλούτο της Σαουδαραβίας ή των Εμιράτων. Ο πληθυσμός της δεν είναι μωσαϊκό εθνο-θρησκευτικών ομάδων, με ποικίλες περιφερειακές εξαρτήσεις και η νεότερη ιστορία της είναι πλούσια σε χαρακτηριστικά μιας κοσμικής κοινωνίας, με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο: απέκτησε σύνταγμα ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα και ήταν η πρώτη αραβική χώρα στην οποία ιδρύθηκε Γενική Συνομοσπονδία Εργατών.

Το καθεστώς του Μπεν Αλι ήταν αυταρχικό, αστυνομικό καθεστώς, στο οποίο η οικογένειά του, και κυρίως της γυναίκας του, ήταν η απόλυτη έκφραση της διαφθοράς, του νεποτισμού και της εγκληματικής ασυδοσίας. Ηταν σχετικά εύκολη, λοιπόν, η προσωποποίηση του «κακού» και απ' ό,τι φάνηκε κανείς από τους ισχυρούς υποστηρικτές του στο εξωτερικό, κυρίως οι γαλλικές κυβερνήσεις των τελευταίων 25 χρόνων, δεν τόλμησε να τον υπερασπιστεί!

Αλλωστε, η ανοχή των ευρωπαϊκών κρατών απέναντι στα αυταρχικά καθεστώτα, με πρόσχημα τη δυναμική αντιμετώπιση των ισλαμιστών, τους αποφέρει αμύθητα οικονομικά κέρδη...

Το καθεστώς είχε εξοντώσει κυριολεκτικά την αντιπολίτευση, τόσο της αριστεράς όσο και των ισλαμιστών, στέλνοντας χιλιάδες στελέχη τους στις φυλακές ή στην εξορία. Ετσι εξηγείται ότι η λαϊκή εξέγερση όχι μόνο δεν είχε πολιτική πρωτοπορία ή καθοδήγηση, αλλά έλειπαν τελείως τα συνθήματα των ισλαμιστών.

Οι απλοί άνθρωποι, η λεγόμενη ευρεία μεσαία τάξη, ήταν εκείνοι που βγήκαν στους δρόμους και ζήτησαν απερίφραστα να φύγει ο Μπεν Αλι. Κυρίως όμως ήταν η νεολαία, με πτυχία αλλά χωρίς δουλειά, με δίψα για ελευθερία και δημοκρατία, που έβρισκε διέξοδο στην υπονόμευση της αστυνομοκρατίας και της λογοκρισίας του Διαδικτύου μέσα από έναν ευρηματικό κυβερνοπόλεμο.

Οι εξελίξεις ήταν τόσο ραγδαίες που ακόμη και οι εκπρόσωποι της ήπιας αντιπολίτευσης, της Γενικής Συνομοσπονδίας και της κοινωνίας πολιτών που κλήθηκαν να μετάσχουν στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», άργησαν να καταλάβουν ότι δεν θα έπρεπε να αποδεχθούν τη συνύπαρξή τους με βασικούς υπουργούς του Μπεν Αλι.

Τώρα, με τη βοήθεια και των εξόριστων πολιτικών ηγετών που επιστρέφουν, διεκδικούν την πλήρη κάθαρση του κρατικού μηχανισμού από τους εγκάθετους του κυρίαρχου μέχρι χθες καθεστωτικού κόμματος.

Χαρακτηριστικό του κλίματος είναι ότι ακόμη και οι ισλαμιστές της «Νάχντα» (Αναγέννηση), που χτυπήθηκαν ανελέητα από το καθεστώς, δηλώνουν ότι δεν αμφισβητούν το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ισοτιμίας των γυναικών και το διαχωρισμό θρησκείας και πολιτικής και ότι το κόμμα τους συμβαδίζει ιδεολογικά με το κόμμα του τούρκου πρωθυπουργού Ερντογάν!

Μια τέτοια στάση ίσως διευκολύνει τη συνεργασία όσων αντιτάχθηκαν στο καθεστώς. Αριστεροί, σοσιαλιστές, φιλελεύθεροι και ισλαμιστές, μαζί με δυνάμεις από την κοινωνία πολιτών, μπορούν να διαμορφώσουν μια αξιόπιστη συμμαχία που θα οικοδομήσει ένα πραγματικά δημοκρατικό καθεστώς.

Η μετάβαση δεν ολοκληρώθηκε ακόμη. Η λαϊκή εξέγερση κινδυνεύει να παγιδευτεί από τον παντοδύναμο μηχανισμό που οικοδόμησε ο Μπεν Αλι και στη συνέχεια να εκτονωθεί πλήρως. Τώρα θα κριθεί η ωριμότητα και η ικανότητα της αντιπολίτευσης να οδηγήσει σε ένα δημοκρατικό καθεστώς. Ταυτόχρονα, πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις ποικίλες παρεμβάσεις από το εξωτερικό που θα αποβλέπουν απλώς στον εξωραϊσμό του προηγούμενου καθεστώτος με νέα πρόσωπα...

Στη φάση της μετάβασης, ο λαός της Τυνησίας πρέπει να έχει την πλήρη υποστήριξη και αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Στην πράξη, όχι στα λόγια... Οσο για τους πολίτες των αραβικών χωρών, ας μην επαναπαυτούν στο γεγονός ότι οι Τυνήσιοι έκαναν την επανάσταση για λογαριασμό τους.

Ανάμεσα στους μουλάδες και στη δημοκρατία

του Jean MArie Colombani από το Βήμα 23/01/2011

Τι θα συμβεί με την τυνησιακή επανάσταση; Αραγε θα «γεννήσει» μια πραγματική δημοκρατία; Ή μήπως θα γίνουμε μάρτυρες ενός υπερβολικά γνωστού σεναρίου όπου η εξουσία απλά θα αλλάξει χέρια; Ποιος θα είναι ο μελλοντικός ρόλος του στρατού, ο οποίος υπήρξε αποφασιστικός κατά την «εκθρόνιση» του προέδρου της Τυνησίας Ζιν ελ Αμπιντίν μπεν Αλί; Αυτά είναι μόνο λίγα από τα ερωτήματα που δικαιούμαστε να θέσουμε μετά την καταπληκτική νίκη που πέτυχαν οι Τυνήσιοι, διακηρύσσοντας δυνατά και ξεκάθαρα την επιθυμία τους για ελευθερία.

Οι ημέρες που έπονται των λαϊκών εξεγέρσεων είναι πάντοτε αβέβαιες. Αυτά τα αναπόφευκτα ερωτήματα ανασυνθέτουν δύο μεγάλους τομείς ανησυχίας. Ο πρώτος αφορά την πραγματική πιθανότητα γέννησης και επιβίωσης μιας δημοκρατίας εντός ενός γεωπολιτικού πλαισίου- αυτού των αραβικών χωρών- που γίνεται ολοένα πιο εχθρικό. Ο δεύτερος τομέας αφορά την πραγματικότητα των προσδοκιών της τυνησιακής κοινωνίας, οι οποίες έχουν καταπιεστεί για τόσο πολύ που είναι δύσκολο να τις συλλάβουμε.

Το βάρος που ασκεί η περιοχή συμβολίζεται από την παραληρηματική στα μάτια μας αλλά προβλέψιμη αντίδραση του συνταγματάρχη Καντάφι. Αλληλέγγυος στον Μπεν Αλί ως το τέλος, είναι ξεκάθαρο ότι φοβάται για τη συνέχιση της δικής του δικτατορίας. Αν εξαιρέσουμε την περίπτωση του Μαρόκου, μακραίωνης δυναστείας που συνδυάζει κοσμική και πνευματική εξουσία, τα καθεστώτα της Τρίπολης, του Αλγερίου και του Καΐρου μοιάζουν με εκείνο που είχε εγκαταστήσει ο Μπεν Αλί προς όφελός του. Ολα έχουν την ίδια δικαιολογία: είναι οχυρά ενάντια στον ακραίο ισλαμισμό.

Οσο για τη θυσία του πλανόδιου πωλητή, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε και πυροδότησε την εξέγερση, πολλοί παρατηρητές θύμισαν την περίπτωση του Γιαν Πάλαχ, μακρινού πρελούδιου βεβαίως αλλά προειδοποιητικού σήματος μιας ευρύτερης εξέγερσης των ανατολικοευρωπαϊκών χωρών η οποία οδήγησε στην πτώση του Τείχους του Βερολίνου.

Οι παρατηρητές κάνουν υποθέσεις για ενδεχόμενη εξάπλωση του τυνησιακού κινήματος. Για παράδειγμα στην Αίγυπτο, όπου οι πρόσφατες εκλογές υπήρξαν καρικατούρα. Ωστόσο, συγκεκριμένα στην Αίγυπτο, η αντιπολίτευση συντίθεται από τους Αδερφούς Μουσουλμάνους και αυτοί κηρύττουν περί δημοκρατίας μόνο για να πάρουν στα χέρια τους την εξουσία. Η σύλληψη στο Αλγέρι ενός πρώην ηγέτη του Ισλαμικού Μετώπου, του Αλί Μπελχάτζ, μπορεί να θεωρηθεί προειδοποίηση σε αυτό το κομμάτι της κοινής γνώμης, ενώ ένα άλλο κομμάτι, εκείνο της νεολαίας, προσδοκά αντιθέτως μια πραγματικά δημοκρατική ζωή.

Πρόκειται, συνεπώς, για ένα γεωπολιτικό περιβάλλον όπου ο αυταρχισμός δεν έπαψε ποτέ να ενισχύεται και ο οποίος κάνει την Τυνησία να μοιάζει σαν επικίνδυνη νησίδα για εκείνους που αρνούνται να εκχωρήσουν ακόμη και μία σκλήθρα της εξουσίας τους.

Προς το παρόν όμως η μεταβατική κυβέρνηση της Τυνησίας διατηρεί μια πορεία εκδημοκρατισμού: γενική αμνηστία, νομιμοποίηση όλων των πολιτικών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου εκείνου των ισλαμιστών. Αυτές οι αποφάσεις είναι απολύτως νόμιμες. Ταυτόχρονα, δημιουργούν έτσι έναν ακόμη φόβο. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τι υπάρχει κάτω από το «καπάκι» που είχε τοποθετήσει ο Μπεν Αλί στην τυνησιακή κοινωνία. Την επομένη της αναχώρησης του τυνήσιου προέδρου για την εξορία, υπήρχε στον αμερικανικό Τύπο μια πολύ ωραία φωτογραφία η οποία παρουσίαζε μια δικηγόρο ντυμένη με τόγα, πάνω στους ώμους ενός πλήθους, να κραδαίνει ένα λάβαρο με τη λέξη «Ελευθερία». Και είναι αλήθεια ότι η τυνησιακή κοινωνία είναι μορφωμένη, αποτελούμενη από μια φωτισμένη μπουρζουαζία- δικηγόρους, γιατρούς, δημόσιους λειτουργούς, επιχειρηματίες, νεαρούς διπλωματούχους- η οποία υπήρξε στις επάλξεις της εξέγερσης. Στο εξής όμως ένας αριθμός γυναικών- η θέση της γυναίκας στην Τυνησία είναι σε μεγάλο βαθμό εξίσου σύγχρονη με εκείνη στη δική μας κοινωνία- φοβούνται ότι η παραχώρηση κάποιων ελευθεριών στους ισλαμιστές, το πραγματικό «βάρος» των οποίων αγνοούμε, ενδέχεται να επιδεινώσει τη θέση τους. Οι γυναίκες φοβούνται ότι με υπόγειο αλλά πραγματικό τρόπο ίσως οι ισλαμιστές καταφέρουν να «καταλάβουν» ένα μέρος της τυνησιακής κοινωνίας. Το ζήτημα είναι λοιπόν να μάθουμε αν ύστερα από μια φιλελεύθερη φάση η τυνησιακή εξέγερση θα εξελιχθεί στο μοντέλο που συνιστά το καταριανό κανάλι Αλ Τζαζίρα, δηλαδή σε μια ισλαμική δημοκρατία, βεβαίως μετριοπαθή, ίσως δημοκρατική, αλλά οπωσδήποτε ισλαμική, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη θέση των γυναικών.

Πρέπει να πούμε ότι το διακύβευμα της τυνησιακής εξέγερσης είναι σημαντικό όχι μόνο για τους ίδιους τους Τυνήσιους αλλά και για ολόκληρη την περιοχή. Θα ήταν πράγματι αποφασιστικής σημασίας αν προέκυπτε μια αυθεντική δημοκρατία εμπνευσμένη από τις αρχές που όρισε ο πρώην πρόεδρος της Τυνησίας Χαμπίμπ Μπουργκίμπα. Δηλαδή το αντίθετο από αυτό που συνέβη με την ιρανική επανάσταση, η οποία στη θέση μιας δικτατορίας εγκατέστησε το 1979 μιαν άλλη: εκείνη των μουλάδων.

Ο κ.Ζαν-Μαρί Κολομπανί είναι ένας από τους εγκυρότερους ευρωπαίους δημοσιογράφους, πρώην διευθυντής της εφημερίδας «Le Μonde».Το τακτικό,ανά Κυριακή,άρθρο του είναι γραμμένο αποκλειστικά για «Το Βήμα».

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=6&artid=379878&dt=23/01/2011#ixzz1Brkk2TfH