Hasta la victoria siempre, που θάλεγε και ο Μάνος.

Το συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ έληξε εν μέσω αντεγκλήσεων, ενστάσεων επί της διαδικασίας, ψηφοφοριών, αποχωρήσεων μετά καταγγελιών για κυβερνητικό συνδικαλισμό και άλλα τέτοια γλαφυρά που φέρουν την υπογραφή του συνδικαλισμού made in Greece σε ευτροφικό μεταπολιτευτικό περιβάλλον. Δεν ευτύχησε να έχει τη δημοσιότητα που του έπρεπε. Η κοινωνία δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται, κακώς κατά τη γνώμη μου.

Και όμως η κοινωνία ενδιαφέρεται πολύ για τη μόρφωση των παιδιών της. Αν ρωτήσεις οποιονδήποτε γονιό της κάθε οικονομικής τάξης, τι εύχεται για τα παιδιά του θα σου απαντήσει: «νάναι γερά και να σπουδάσουν». Και αν το «γερά» παραπέμπει στο Θεό, στην τύχη, ή στο DNA, το «να σπουδάσουν» παραπέμπει στα πανεπιστήμια. Τι σημαίνει όμως πανεπιστήμια, αν δεν σημαίνει πρωτίστως, ΔΕΠ,  δηλαδή το διδακτικό - επιστημονικό προσωπικό, το συνέδριο του οποίου μόλις έληξε;

Επειδή στη χώρα μας υπάρχει μια ψευδής εντύπωση ότι όλα καθορίζονται επακριβώς από τις κυβερνήσεις, έτσι και εδώ όλοι  περιμένουν τις επιλογές του Υπουργείου για την τύχη της φημολογούμενης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στην ανώτατη εκπαίδευση. Δεν ξέρουν όμως ότι ο νόμος πλαίσιο, 1286/82, εφαρμόστηκε, μετά από τόσα χρόνια, κατά 80% και ο πρόσφατος νόμος της Γιαννάκου, 3549/2007,  μόνο κατά 20%. Δεν ξέρουν ότι τα ΑΕΙ είναι αυτοδιοίκητα και οι διαθέσεις των διδασκόντων είναι καθοριστικές για τη μόρφωση των παιδιών τους.

Η διαγραφή των αιώνιων φοιτητών, η σύνταξη των «τετραετών αναπτυξιακών συμβολαίων» μεταξύ κράτους και πανεπιστημίων, η αλλαγή του συστήματος διανομής συγγραμμάτων, το σύστημα των πιστωτικών μονάδων φαίνεται ότι αναβάλλονται προς το παρόν. Μεγάλες δυσκολίες παρουσιάζει επίσης η εφαρμογή των νέων διατάξεων για το άσυλο, καθώς και για τα νέα εκλεκτορικά του διδακτικού προσωπικού. Ειδικά στα τελευταία, η εμπειρία είναι ήδη πικρή, αφού η αποχή μεγάλου αριθμού εξωτερικών εκλεκτόρων (τους οποίους προβλέπει ο νέος νόμος) καθιστά προβληματική την πραγματοποίηση των κρίσεων. (Εδώ)

Εξηγούμαι:

Σχεδιάζονται βαθιές και πρωτόγνωρες αλλαγές στη διοίκηση. Συμβούλια διοίκησης με εσωτερικά και εξωτερικά μέλη, ανεξάρτητοι ελεγκτικοί μηχανισμοί, εξωτερικοί αξιολογητές, αντίβαρα στην εσωτερική εξουσία της συγκλήτου και των πρυτάνεων. Όλα μπορούν  να είναι αποτελεσματικά, όλα μπορούν ταχύτητα να διαφθαρούν, να διαπλεκούν, να ατονήσουν. Θυμηθείτε τις προσδοκίες για το περίφημο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο που θα έκανε πράγματα και θαύματα και μόλις πρόσφατα διαλύθηκε ως πλήρως απαξιωμένο. Μπορούν όμως και να μην εφαρμοστούν καν. Το πανεπιστήμιο αυτοδιοικείται και καλά κάνει γιατί έτσι μόνο διασφαλίζεται η ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας. Συνεπώς είναι στο χέρι των διδασκόντων που το διοικούν και το δουλεύουν το πώς και αν θα εφαρμόσουν τους νόμους, αλλά και ποια γενικότερη πολιτική στάση θα κρατήσουν απέναντι στη νομοθετική εξουσία. Με ποια όμως κριτήρια;

Το 2008-09 ήταν μια χρονιά ταραχών για τα ΑΕΙ. Πέρα από τη δολοφονία του Αλέξη, οι καταλήψεις, αποχές, καταστροφές και άλλα τέτοια, ήταν στην ημερήσια διάταξη. Το 2009-10 πάλι όχι. Τι άλλαξε στο επαναστατικό ημερολόγιο; Μα η πλειοψηφία στη διοίκηση της ΠΟΣΔΕΠ. Όταν στο συνδικαλιστικό όργανο των καθηγητών κυριαρχούσαν οι «συνεπείς αριστερές δυνάμεις» της ΣΥΣσπείρωσης, δηλαδή της άρνησης και της καταστροφής, τα επαναστατικά φιρμάνια διαδέχονταν το ένα το άλλο, οι ίδιοι δηλαδή οι διδάσκοντες έκλειναν τις σχολές και έδιναν την ευκαιρία στις αντίστοιχες φοιτητικές παρατάξεις και ομάδες να δράσουν αναλόγως. Όταν όμως αυτή άλλαξε και πήραν την πλειοψηφία η ΑΡΜΕ και η ΚΙΠΑΝ, δυνάμεις μεταρρυθμιστικές, το κλίμα άλλαξε, έγινε ηπιότερο. Σήμερα, μετά το συνέδριο, οι ίδιες δυνάμεις κρατούν το τιμόνι της ΠΟΣΔΕΠ. Προσέρχονται στο διάλογο με το υπουργείο, διαφωνούν με το κείμενο διαβούλευσης, αλλά θέλουν να το συζητήσουν, πράγμα πρωτόγνωρο για συνδικαλιστικό όργανο στο χώρο της εκπαίδευσης. Ειδικότερα η ΑΡΜΕ, που κυριαρχεί πολιτικά στο χώρο, έχει έτοιμες τεκμηριωμένες προτάσεις για να τις καταθέσει στο διάλογο και αυτό από μόνο του συνιστά άλλο πολιτικό και συνδικαλιστικό πολιτισμό. Διότι στο αριστερό μας λεξιλόγιο, αριστερός και μάλιστα αντισυστημικός είναι αυτός που καταγγέλλει και αποχωρεί, αυτός που δεν έχει μια αράδα πρότασεων, δηλαδή ο τεμπέλης και ο ανέπαφος. Είναι αυτός που υπερασπίζεται πάντοτε τον προηγούμενο νόμο τον οποίο ο ίδιος με λύσσα πολέμησε στο παρελθόν.

Άλλο κριτήριο είναι η πολιτική απέναντι στους φοιτητές. Εφόσον η φοιτητική ψήφος παίζει βαρύνοντα ρόλο στην εκλογή των πρυτανικών αρχών, αυτοί έχουν κάθε λόγο να μην ενεργοποιούν το ξεκαθάρισμα των μητρώων και τη διαγραφή των αιώνιων φοιτητών. Ή ακόμα περισσότερο να μην εφαρμόζουν το νόμο για το λεγόμενο πανεπιστημιακό άσυλο. Διότι η εφαρμογή του νόμου θα εμπόδιζε τον κάθε ψυχικά διαταραγμένο επαναστάτη να βάζει λουκέτο στη σχολή, να κλέβει και να καταστρέφει, προστατευόμενος από τον ίδιο το θεσμό του οποίου την περιουσία διαγουμίζει. Στο περίεργο αυτό μορατόριουμ με τις φοιτητικές παρατάξεις δεν είναι μόνο οι πρυτανικές αρχές, αλλά αναγκάζεται να μπει και κάθε διδάσκοντας που δεν θέλει να βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα με θλιβερές συνέπειες γι’ αυτόν και τη δουλειά του. Διότι, αν πεις και καμιά κουβέντα που φαντάζει αντιδραστική, οι συνεπείς «αριστεροί» μπορεί και να σε χτίσουν στο γραφείο σου. Στο τελευταίο συνέδριο υπήρξε ένα ισχυρότατο ρεύμα κατά της συμμετοχής των φοιτητών στην ανάδειξη των οργάνων του πανεπιστημίου και υπέρ της μείωσης της συμμετοχής τους στα όργανα διοίκησης. Προφανώς το ίδιο και ισχυρότερο υπάρχει και μέσα στις σχολές. Δεν είναι όμως καθόλου σίγουρο, ότι το υπουργείο, αλλά και οι συνδικαλιστικές παρατάξεις είναι έτοιμες να προχωρήσουν σε τέτοια σύγκρουση με τους φοιτητές. Πελατειακό κράτος αλλά και κάγκελα παντού και πάντα.

Άλλο κριτήριο εφαρμογής ή μη των νόμων είναι η χρηματοδότηση. Προγράμματα χρηματοδότησης ανοίγονται κάθε τόσο, από τα οποία κρίνεται η έρευνα και η επαγγελματική ανέλιξη του κάθε διδάσκοντα. Οι άνθρωποι που τιμούν την επιστήμη τους και τη θέση τους, οι εργατικοί και σοβαροί έχουν κάθε λόγο να θέλουν την πραγματική αξιολόγηση της δουλειάς τους, γιατί έτσι θα προχωρήσουν στο έργο τους. Δεν είναι όμως όλοι έτσι. Εδώ λοιπόν μπορείς ν’ ακούσεις ότι η αξιολόγηση με αντικειμενικά κριτήρια, με πιστωτικές μονάδες, ή μέσα από μια Ανεξάρτητη Αρχή Αξιολόγησης και Χρηματοδότησης είναι παράδοση του πανεπιστήμιου στα συμφέροντα της αγοράς και της αστικής τάξης και άλλα τέτοια «αριστερά». Δηλαδή η αξιολόγηση είναι καλύτερα να γίνεται εν κρυπτώ από μηχανισμούς του υπουργείου στους οποίους κάποιοι έχουν πρόσβαση και κάποιοι όχι. Είναι πανεύκολο στον τόπο αυτό η λούφα και η παραλλαγή να ενδυθούν το μανδύα του αριστερισμού και να συγκινήσουν τους αφελείς. Ως πότε;

Από τα λίγα αυτά παραδείγματα είναι σαφές ότι η άρνηση ή η κατάφαση στις αλλαγές εκ μέρους των διδασκόντων είναι μια πολύπλοκη υπόθεση με πολλές παραμέτρους. Η δύναμη που δίνει το «αυτοδιοίκητο» στους διδάσκοντες πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από το νομοθέτη. Όχι όμως μόνο ως δύναμη αντίδρασης, ώστε να βάζει νερό στο κρασί του και να προτείνει «ευχάριστες» αλλαγές. Μέσα στο πανεπιστήμιο υπάρχουν ισχυρές αριστερές μεταρρυθμιστικές δυνάμεις. Ομιλίες σαν του Μάνου Ματσαγγάνη μπορεί να μην έγιναν πολλές στο συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ,  αλλά  είναι πολλοί αυτοί που θεωρούν ότι «η "μεταρρύθμιση" του πανεπιστημίου είναι για μένα εκτός από πολιτική κοσμοθεωρία (μου), όρος επιβίωσής (μου) στο χώρο εργασίας (μου)» όπως γράφει ο φίλος Ορέστης Κ. Αν το υπουργείο θέλει πραγματική μεταρρύθμιση, πράγμα για το οποίο αμφιβάλω, μ’ αυτές τις δυνάμεις πρέπει να διαβουλευθεί ειλικρινά, με ανοικτά χαρτιά, με σκοπό να βρουν από κοινού βιώσιμες λύσεις. Και οι λύσεις δεν είναι μόνο στα της διοίκησης, της εξέλιξης ή της χρηματοδότησης.

Ζω 30 χρόνια τώρα την αγωνία και την προσπάθεια γονιών και μαθητών να ξεπεράσουν το άγος των πανελλαδικών εξετάσεων με τα καλύτερα δυνατά γι’ αυτούς  αποτελέσματα. Αυτό που δεν ξέρουν όμως είναι αν η σχολή που αναγράφεται στο μηχανογραφικό δελτίο εκπληρώνει τον συνήθως βαρύγδουπο τίτλο της. Αν πράγματι κάνει αυτά που επαγγέλλεται. Αν δίνει μόρφωση, αν κάνει έρευνα, αν παρέχει πιστοποιημένες επαγγελματικές γνώσεις και δυνατότητες.  Αν όλα αυτά τα κάνει σ’ ένα περιβάλλον, ανθρώπινο, σύγχρονο,  ευρωπαϊκό, σ’ ένα περιβάλλον αξιοπρέπειας και αριστείας. Αν τέλος πάντων η επένδυση ζωής που κάνουν γίνεται μέσα σ’ ένα υγιές επιστημονικό περιβάλλον. Αν τα λουλούδια τους έχουν το έδαφος που χρειάζεται για ν΄ανθίσουν.  

Το ζητούμενο στο χώρο των ΑΕΙ είναι η αναδιάρθρωση των σχολών και των τμημάτων και η αναδόμηση των προγραμμάτων σπουδών. Οι νέοι καιροί το απαιτούν. Απαιτούν  αλλαγή στον τρόπο πρόσβασης,  κινητικότητα των φοιτητών μέσα στα προγράμματα σπουδών,  εφαρμογή του μέγιστου χρόνου σπουδών. Δηλαδή να πάψει πια το σλόγκαν, «όποιος μπει θα βγει και με πτυχίο». Γιατί, αν μέχρι χτες το μεγαλύτερο ποσοστό των πτυχιούχων απέβλεπαν στο διορισμό στο δημόσιο, αύριο θα αναζητούν την τύχη τους κυρίως στην αγορά εργασίας και κει φοβάμαι ότι τα πράγματα είναι δύσκολα. Στην ανταγωνιστική μέχρι βαρβαρότητας αγορά απαιτούνται επαρκείς γνώσεις και δεξιότητες και τα ΑΕΙ οφείλουν να τις παρέχουν με τρόπο άριστο σε όσους πραγματικά τις θέλουν και μπορούν να τις κατακτήσουν. Ακούγεται «σκληρό», αλλά είναι πραγματικό. Και η πραγματικότητα απαιτεί βαθιές επιστημονικές γνώσεις, ανάπτυξη κριτικής ικανότητας, δημοκρατικό ήθος, αλλά και επαγγελματική επάρκεια.

Η θέση των πανεπιστημιακών μας δασκάλων είναι καθοριστική για την ανάπτυξη της χώρας. Αυτοί μπορούν να πραγματώσουν την αλλαγή στα πανεπιστημιακά μας ήθη και να συμβάλλουν τα μέγιστα στην αλλαγή της κοινωνίας. Άλλοι μπορούν και θέλουν, άλλοι όχι. Δεν έχουμε παρά να στηριχθούμε στις πραγματικές αριστερές και μεταρρυθμιστικές δυνάμεις αρκεί αυτές να ξεδιπλώσουν τις αρετές τους, να ανοίξουν μέτωπα, να γίνουν το επίκεντρο των αλλαγών. Να ξεφύγουν από την αμυντική στάση και να αρχίσουν την επίθεση. Να πάψει να είναι στο επίκεντρο των εξελίξεων η νομοθετική εξουσία και να πάρει τη θέση της η εξουσία της γνώσης και της μάθησης.  

Βάσω, Μαρία, Ευγενία, Σόνια, Ελένη, Δήμητρα,  Μάνο, Ορέστη, Γιώργο, Γιάννηδες, Χρήστο, Κώστα, Μιχάλη, Δημήτρη και όλοι οι άλλοι, σας περιμένουμε. Η δύναμή σας, δύναμή μας.

Hasta la victoria siempre, που θάλεγε και ο Μάνος.