Διδάσκοντας Φυσική στην Ελλάδα του 21ου αιώνα

Στη φίλη και συνάδελφο, στη Ράλλια

Σε λύκειο δυτικών προαστίων ο καθηγητής Φυσικής Α έχει καταργήσει τα κακά έως μέτρια βιβλία φυσικής. Σε κάθε νέο υποκεφάλαιο μοιράζει στα παιδιά ένα μικρό φυλλαδιάκι, μάλλον δικό του, με όλη τη θεωρία και 10-15 ασκήσεις και άλλες τόσες ερωτήσεις και κάνει μια χαρά τη δουλειά του. Προχωράει την ύλη του με σωστό ρυθμό, δεν χαζολογάει, κάνει επανάληψη πριν το κάθε διαγώνισμα σε μια ενότητα που αυτός κρίνει και εξετάζει σε λογικά και άκρως βασικά θέματα. Δεν κάνει χρήση εποπτικών μέσων διδασκαλίας.

Σε λύκειο των βορείων προαστίων η καθηγήτρια Φυσικής, Β, αποφάσισε να αλλάξει την ύλη φυσικής Β λυκείου. Διδάσκει τα τελευταία κεφάλαια της Φυσικής της Α λυκείου που αυτή ή κάποιος συνάδελφος δεν πρόλαβε να διδάξει την περσινή χρονιά. Μόνο που οι ρυθμοί της είναι χαλαροί και τρώει 2,5 μήνες για μια υπόθεση 20 ημερών. Μετά διδάσκει αποσπασματικά την ύλη της Β, κάνοντας επιλογές που αυτή κρίνει και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα τελειώσει την ύλη της. Δεν κάνει χρήση εποπτικών μέσων διδασκαλίας.

Σε γυμνάσιο των βορείων προαστίων η καθηγήτρια Φυσικής και Χημείας στην Γ γυμνασίου αποφάσισε να διδάξει την ύλη της Β και της Α λυκείου αντίστοιχα. Τι μαθηματικές ασκήσεις, τι περίπλοκα κυκλώματα, τι ηλεκτρονιακές δομές για να εξηγήσει τον περιοδικό πίνακα, τι χημικές εξισώσεις, πράγματα που ρητά είναι εκτός ύλης.  Δεν κάνει χρήση εποπτικών μέσων διδασκαλίας. Εγκατέλειψε το κακό βιβλίο Φυσικής, αλλά και το καλό αντίστοιχο βιβλίο Χημείας και υπαγορεύει περιλήψεις θεωρίας, ενώ θα μπορούσε να δώσει έντυπες σημειώσεις, αν το έκρινε αναγκαίο. Δεν εμβαθύνει και δεν εξηγεί  απλές έννοιες, απαραίτητες για τα παιδιά αυτής της τάξης, δεν κάνει εργαστήριο. Όλα αυτά τα εκτός κάθε λογικής τα ζητά και σε διαγωνίσματα στα οποία βαθμολογεί ιδιαίτερα αυστηρά. Οι μαθητές και οι γονείς τους πανικοβάλλονται καθότι το 7 και το 8 πάνε σύννεφο και ψάχνουν τα φροντιστήρια. Χωρίς κανένα λόγο πρέπει να πληρώσουν.

Σε πειραματικό λύκειο των Δυτικών προαστίων, ο καθηγητής Φυσικής, Δ είναι αναλυτικός, και εργατικός. Μοιράζει ογκώδη φυλλάδια, κάνει όλη την γκάμα των ασκήσεων, μόνο που δεν μοιράζει σωστά το χρόνο του και όταν η χρονιά οδηγείται στη λήξη της του μένει το βασικότερο κεφάλαιο ( έργο και ενέργεια) απέξω. Το διδάσκει στο πόδι, ενώ απέξω πέφτουν μπουγέλα και τα παιδιά ετοιμάζονται για τις εκδρομές. Το έχει όμως στην εξεταστέα ύλη και όλοι ξαφνικά ανακαλύπτουν ότι πρέπει να τρέξουν στα φροντιστήρια για να κατέβουν αξιοπρεπώς στις εξετάσεις. Κάνει  χρήση εποπτικών μέσων διδασκαλίας.

Σε ιδιωτικό λύκειο των νοτίων προαστίων με ιδιαίτερα υψηλά δίδακτρα ο καθηγητής φυσικής Ε έχει 13 παιδιά στην τάξη. Έχει την φαντασίωση ότι το καθένα από αυτά είναι ένας εκκολαπτόμενος Αϊνστάιν και απογειώνεται. Δεν λύνει κανένα απλό και βασικό θέμα, αλλά ασχολείται μόνο με πολύπλοκα και εν πολλοίς άχρηστα, κυρίως μαθηματικά θέματα, στέλνοντας την ουσία της φυσικής μηχανικής στην εξορία. Δεν κάνει χρήση εποπτικών μέσων διδασκαλίας. Μοιράζει δικό του ογκώδες φυλλάδιο. Οι μαθητές του κάνουν όλοι ιδιαίτερα μαθήματα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του μαθήματος. Τους κοστίζει λίγο ακριβά, αλλά μάλλον τα έχουν, ακόμα και για πέταμα.

Σε Επαγγελματικό λύκειο (ΕΠΑΛ) των δυτικών προαστίων, το επίπεδο των μαθητών είναι ιδιαίτερα χαμηλό, κυρίως στα μαθηματικά. Η ύλη της Φυσικής στη Β λυκείου περιλαμβάνει τμήματα της ύλης των γενικών λυκείων. Η καθηγήτρια Ζ, ζητά εποπτικά μέσα διδασκαλίας από τη νέα διευθύντρια, πειραματικά όργανα, internet στο εργαστήριο, και προτζέκτορα και αυτή ανταποκρίνεται αμέσως. Έτσι διδάσκει εποπτικά, ότι μπορεί να κατανοηθεί από τα παιδιά της,  κεντρίζει το ενδιαφέρον τους, μερικά ανταποκρίνονται, άλλα απλώς παρακολουθούν, γίνεται παιχνίδι. Έχει καταργήσει το βιβλίο Φυσικής, φροντίζει να δίνει απλές σημειώσεις.  Τα παιδιά ενός κατώτερου θεού το νιώθουν πως δεν είναι μόνα.

Έξι δάσκαλοι φυσικής, έξι διαφορετικά στυλ, άλλα που βοηθάνε, άλλα όχι, άλλα που «πρέπει», αλλά που «απαγορεύονται». Μεγάλες αποκλίσεις από ένα μέσο όρο που δεν έχει κατακτηθεί. Έξι εικόνες που προβάλουν την Ελλάδα του 2011 στην οθόνη του σύγχρονου κόσμου.