Οι συντεχνίες και το δημόσιο συμφέρον





του Γεράσιμου Μοσχονά από το Βήμα 


Στο ερώτημα του τίτλου ας μας επιτραπεί μια προκαταρκτική απάντηση. Στη σημερινή εποχή τα συνδικάτα των μισθωτών είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Υπάρχει όμως ένας «κακός» και ένας «καλός» συνδικαλισμός. Ο «κακός» δρα κυρίως ως εκπρόσωπος στενών κλαδικών αντιλήψεων και η Ελλάδα αποτελεί παραδειγματική περίπτωση. Ο «καλός» επιχειρεί να λειτουργήσει σαν δύναμη αλληλεγγύης και πολιτικής ρύθμισης.

Ο πρώτος στόχος ενός σοβαρού συνδικαλιστικού κινήματος είναι η προώθηση πολιτικών που αμβλύνουν τις ανισότητες μεταξύ των μισθωτών. Η μείωση των μισθολογικών ανισοτήτων υπήρξε κεντρική στρατηγική στις σκανδιναβικές χώρες και, σε μικρότερο βαθμό, στην Αυστρία και στη Γερμανία. Η στρατηγική αυτή είναι η μόνη που εξασφαλίζει τη (σχετική) ενότητα του κόσμου της μισθωτής εργασίας, γεγονός που επιτρέπει την ενιαία συνδικαλιστική δράση και τη διαπραγματευτική πυγμή απέναντι στην εργοδοσία. Η συνεργασία των κλαδικών οργανώσεων με την κεντρική συνδικαλιστική ηγεσία είναι το «κλειδί» της αποτελεσματικότητας αλλά και της αλληλεγγύης.

Στην Ελλάδα το κλειδί αυτό δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ. Παρά την αριστερή ρητορική των ηγεσιών, η στρατηγική των συνδικάτων ήταν απλή: ο καθένας «παίρνει ό,τι μπορεί». Ως αποτέλεσμα, στα συνδικάτα του Δημοσίου εκπροσωπείται ένας σημαντικός αριθμός μισθωτών με υψηλές απολαβές (2.500-5.000 ευρώ). Ταυτόχρονα η μεγάλη μάζα των μισθωτών του Δημοσίου (ας μην αναφερθούμε στον ιδιωτικό τομέα) έχει μισθούς της τάξεως των 1.200-1.700 ευρώ. Συνακόλουθα, η συνοχή των μισθωτών τάξεων έχει ακραία υπονομευθεί από τις ίδιες τις συνδικαλιστικές ηγεσίες- σοσιαλιστικές, κομμουνιστικές ή δεξιές.



Γιατί κάποιος καθηγητής λυκείου να συμπαρασταθεί στους απεργούς της ΕΘΕΛ ή, αύριο, της ΔΕΗ όταν ο μισθός του, έπειτα από 20 χρόνια προϋπηρεσίας, είναι το ένα δεύτερο ή το ένα τρίτο του μισθού των «ρετιρέ»; Γιατί κάποιος που βγαίνει στη σύνταξη στα 65 να συμπαρασταθεί σε κάποιον που βγαίνει στα 50; Ποιο μπορεί να είναι το ηθικό κύρος συνδικαλιστών που έχουν συγκαλύψει, για να μην εκθέσουν τους «δικούς τους», τη διαφθορά ολόκληρων υπηρεσιών του Δημοσίου (από τις εφορίες ως τις πολεοδομίες); 

Τα ελληνικά συνδικάτα έκαναν τα πάντα για να «διαιρέσουν» τις μισθωτές τάξεις. Γι΄ αυτό σήμερα, σε συνθήκες επίθεσης στο εισόδημα, καμία κοινωνική ομάδα δεν συμπαρίσταται σε καμία άλλη. Και γι΄ αυτό ο συνδικαλισμός είναι τόσο ανίσχυρος. Ωστόσο, θα ήταν λάθος, ιδιαίτερα σήμερα, να θεωρήσει κανείς ότι ο συνδικαλισμός δεν έχει μέλλον. Ας δούμε τη μεγάλη εικόνα. 

Η κρίση του 2008-2009 ήταν το αποτέλεσμα της αποτυχίας της αυτορρυθμιζόμενης αγοράς. Οι χώρες με φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία) ή οι χώρες των οποίων ο χρηματοπιστωτικός τομέας είχε προχωρήσει περισσότερο στη λογική της φιλελευθεροποίησης (Ισλανδία, Ισπανία) αποδείχθηκαν ακραία ευάλωτες. Αντιθέτως, οι λεγόμενες οικονομίες κοινωνικής αγοράς (Σκανδιναβία, Γερμανία, Αυστρία), στις οποίες τα συνδικάτα έχουν έναν κεντρικό ρόλο, επέδειξαν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Σε κάθε περίπτωση, χωρίς την πολιτική ρύθμιση, χωρίς τη σωτήρια παρέμβαση των «αναχρονιστικών» κρατών, η παγκόσμια κοινότητα θα είχε ζήσει απίστευτες καταστάσεις πανικού και εξαθλίωσης. Ο πολυδιαφημισμένος «μοντερνισμός» των αγορών, μετά τη χρεοκοπία της Lehman Βrothers, απλώς αυτοκαταστράφηκε. Οσοι επιμένουν να τον εξυμνούν είναι σαν να εκθειάζουν μια επιχείρηση που παράγει μεν κέρδη αλλά περιοδικώς χρεοκοπεί!

Η κρίση έδειξε ότι η πολιτική ρύθμιση των αγορών είναι- ευτυχώς ή δυστυχώς- η πιο μοντέρνα από τις μοντέρνες πολιτικές. Και τα σύγχρονα συνδικάτα είναι εξ ορισμού εταίροι (μαζί με το κράτος και την εργοδοσία) στις διαδικασίες πολιτικής ρύθμισης. Συνεπώς τα συνδικάτα που θα καταφέρουν να συνδέσουν τις επιλογές τους με την ιδεολογία του «δημοσίου συμφέροντος» θα διαμορφώσουν τα ίδια τις συνθήκες για την ανανέωση της ισχύος τους. Αυτό διδάσκει η Ιστορία, αυτό είχαν επιτύχει μετά το 1945. Απέναντι στην ανορθολογική δύναμη των αγορών αυτός που θα συνταιριάξει τα αιτήματα των μισθωτών τάξεων με το γενικό συμφέρον θα αναδιατάξει το πεδίο της πολιτικής αντιπροσώπευσης υπέρ της δικής του λογικής.

Ας μην υπάρχει αμφιβολία, και οι δύο τύποι συνδικαλισμού θα επιβιώσουν, και ο «καλός» και ο «κακός». Εν τούτοις, η μεγαλύτερη αποτυχία του ευρωπαϊκού συνδικαλιστικού κινήματος θα ήταν η μετατροπή του από κίνημα αλληλεγγύης σε υπηρεσία εξυπηρέτησης κλαδικών συμφερόντων. Οταν οι ανισότητες μεγεθύνονται, οι εθνικοί-λαϊκοί θεσμοί είναι αυτοί που δίνουν τις απαντήσεις, όχι οι οργανώσεις με συντεχνιακή κουλτούρα.

Ο κ. Γεράσιμος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής του Παντείου 
Πανεπιστημίου. 

Σχόλια

  1. Αν μια συνδικαλιστική οργάνωση που εκπροσωπεί πχ τους υψηλά αμειβόμενους του δημοσίου ζητήσει την μείωση των μισθών τους από τα 2500-5000 στα 1200-1700 θα ανήκει στον “καλό” συνδικαλισμό;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. dimitris t
    Το πραγματικό ερώτημα είναι: αυτός που παίρνει 5000 παράγει πραγματικά τετραπλάσια αξία από αυτόν που παίρνει 1200; Και εξαπλάσια από τον άλλον έξω που παίρνει 800; Το παραμύθι πως πρέπει να προσπαθούμε για την εξίσωση προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω νομίζω πως δεν περνάει πια. Ο λόγος είναι απλός: τα λεφτά δεν είναι άπειρα οπότε δεν μπορούμε να πάμε όλοι προς τα πάνω. Την ίδια πίτα μοιραζόμαστε και αν φάει κάποιος παραπάνω κάποιος άλλος θα μείνει νηστικός. Αντί λοιπόν να πληρώνω εγώ περισσότερους φόρους για να παίρνει ο υπάλληλος του ΟΣΕ τα τριπλάσια από μένα για να παράγει τα μισά και να το ανέχομαι ελπίζοντας πως κάποτε θα τον φτάσω κι εγώ, όταν ο κόσμος θα γίνει δίκαιος και θα κρεμάσουμε τους καπιταλιστές, θα προτιμούσα να πέσει λίγο πιο χαμηλά αυτός για να ανασάνω εγώ. Δεν του χρωστάω τίποτα και αν θέλει αλληλεγγύη θα πρέπει να δεχτεί να κάτσουμε να μετρήσουμε τι παράγει ο καθένας και να ρυθμίσουμε ανάλογα την αμοιβή του και το φόρο μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Κυριάκος
    ωραιότατο, ακριβέστατο, τέχνη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. dimitris t,
    αυτό θα το κρίνει αυτός κι αυτή που δουλεύουν με μερική απασχόληση [αλλά κανονικό οχτάωρο], με μισθό κοντά στα 450 ευρώ και με πολλές γνωριμίες στις ουρές για το ταμείο ανεργίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. γρηγόρης στ
    η άλλη πλευρά του φεγγαριού, ο ιδιωτικός τομέας.
    Λιτός αλλά και κοφτερός, σα μαχαίρι. Τι να απαντήσω εγώ;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Εγώ Κυριάκο ρώτησα αν είναι καλός συνδικαλιστής ή όχι, ερώτημα στο οποίο δεν απαντάς. Εσύ τέτοιο συνδικαλιστή θα ‘θελες να σε εκπροσωπεί;

    Και πες μου σε παρακαλώ πως μετράς την παραγωγικότητα πχ ενός ιατρού και πως την συγκρίνεις με αυτή του σιδηροδρομικού; Και αν μειωθεί στο μισό ο φόρος σου αλλά τριπλασιαστεί ο σιδηρόδρομος, η ΔΕΗ, η ΕΥΔΑΠ κλπ, θα είσαι ευχαριστημένος;

    Αν πάλι θέλεις να εφαρμοσθεί το νεοφιλελεύθερο δόγμα και να είναι όλα ιδιωτικά ώστε να μην έχουμε φορολογία αλλά να αγοράζει ο καθένας υγεία, παιδεία, σύνταξη κλπ ανάλογα με τις δυνατότητες του δεν έχεις παρά να το πεις!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Δημήτρη είναι πολύ εύκολο να μετρηθεί.

    Για παράδειγμα ,ένας υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών έχει σχεδόν διπλάσιο μισθό απο έναν υπάλληλο του Υπουργείου Παιδείας (με τα ίδια τυπικά προσόντα).

    Τώρα που δέν έχουμε νεοφιλελεύθερο δόγμα και είναι όλα ιδανικά ας δούμε ένα δεύτερο παράδειγμα.
    Τον πεθερό μου (Συνταξιούχο του ΙΚΑ 76 χρονών) , αφού τον προετοίμασαν για χειρουργείο ( ξύρισμα , κλύσμα κλπ ) του ανακοίνωσαν ότι δε θα γίνει η επέμβαση γιατί γίνεται επίσχεση εργασίας…!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Peter, δεν μιλάω για τυπικά προσόντα αλλά για παραγωγικότητα. Ο νεοφιλελευθερισμός έχει μια πολύ ωραία και απλή λύση, την παραγωγικότητα και τους μισθούς τους αποφασίζει η αγορά! Αν συμφωνείτε να το δούμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Λιτός ο ιδιωτικός τομέας;;; μάλλον φίλε τον έχεις δει μόνο στην τηλεόραση!

    Κοφτερός όμως είναι, κόβει μισθούς και νόμιμα δικαιώματα για την πλάκα του και πάντα με τον τσαμπουκά του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Και το κάνει αυτό dimitris t με τόση άνεση γιατί ακριβώς αυτό που αποκαλείται συνδικαλιστικό κίνημα είναι ένας εσμός κρατικοδίαιτων κυβερνητικών που με τη συναλλαγή δίνει στους λίγους τα παραπάνω και αφαιρεί από τους πολλούς. Και με αυτό το δήθεν κίνημα συντάσσεται και η κρατικοδίαιτη αριστερά γιατί απλά υπερασπίζεται το ψωμάκι των στελεχών της. Τάχουμε πει και παλιότερα αυτά. Να πάμε λίγο παρακάτω τη σκέψη μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Είναι λογικό ο καθένας να ψάχνει το πρόβλημα εκεί που πιστεύει ότι βρίσκετε.

    Άλλοι στους κρατικοδίαιτους συνδικαλιστές και στους κρατικοδίαιτους αριστερούς, άλλοι στους κρατικοδίαιτους εργολάβους, στους κρατικοδίαιτους τραπεζίτες, στους κρατικοδίαιτους βιομήχανους!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. dimitris t η παραγωγικότητα μετριέται με διάφορους (συνήθως έμμεσους ή προσεγγιστικούς) τρόπους. Δε χρειάζεται να είναι κάποιος εργάτης στο μηχανουργείο για να μετρήσουμε πόσα κομμάτια βγάζει την ώρα. Δεν είμαι ειδικός αλλά ένας οικονομολόγος μπορεί εύκολα να απαντήσει στην ερώτησή σου.

    Εξάλλου είναι υπεκφυγή να λέμε πως δεν μπορούμε να πούμε ποιος είναι πιο παραγωγικός επειδή η μέτρηση είναι δύσκολη οπότε ας το αφήσουμε. Εκτός από τις λύσεις που μας δίνει η επιστήμη εκτιμήσεις μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας. Είναι π.χ. πολύ εύκολο να διαπιστώσει κάποιος από τα στατιστικά που είναι διαθέσιμα σε on-line πηγές (π.χ. eurostat, ΟΟΣΑ) πως οι Έλληνες δαπανούν πολλά για δημόσιες υπηρεσίες πολύ κακής ποιότητας τις οποίες συχνά διπλοπληρώνουν γιατί αναγκάζονται να τις αγοράζουν απέξω ενώ τις έχουν χρηματοδοτήσει με τους φόρους. Αυτό είναι μια σαφής ένδειξη πως η παραγωγικότητα του κρατικού μηχανισμού είναι πολύ χαμηλή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία