Το (αγεφύρωτο;) χάσμα Κεντροαριστεράς και Αριστερισμού

Γράφει ο  Γιώργος Στόγιας. από το feleki

Από το διάλογο που αναπτύχθηκε εδώ, μου μένει η συνήθης πικρή γεύση της ασυνεννοησίας. Παρά την εκτεταμένη ανταλλαγή επιχειρημάτων και τις πάμπολλες κοινές πολιτιστικές αναφορές, υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στις θέσεις μας και η όποια απόπειρα εξαγωγής κάποιας συναίνεσης  πέφτει μέσα του.

Έχω την εντύπωση ότι οι διαφωνίες μας, όπως αποτυπώθηκαν στα εκατέρωθεν σχόλια, δεν αφορούν μόνο τα δύο πρόσωπα που τοποθετήθηκαν σε μια σειρά θεμάτων, αλλά επαναλαμβάνουν μοτίβα που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη σχέση δύο διαφορετικών πολιτικών χώρων. Εκεί πιστεύω έγκειται και το όποιο ενδιαφέρον του παρόντος διαλόγου για τρίτους (ιδίως όλους εκείνους που δεν τρώνε ιδιαίτερο ζόρι με τον Μαρμαρινό και το πολιτικό στίγμα του έργου του).

Οι δύο πολιτικοί χώροι στους οποίους αναφέρομαι, είναι από τη μια μεριά η κεντροαριστερά (φιλελεύθερη τάση ΔΗΜ.ΑΡ., εκσυγχρονιστική πτέρυγα ΠΑΣΟΚ) τον οποίο αντιπροσώπευε ο γράφων και από την άλλη μεριά η ένα κομμάτι της εκτός ΚΚΕ αριστεράς (αριστερίστικες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ, εξωκοινοβουλευτική αριστερά), τον οποίο – αν δεν σφάλλω πλήρως στις εκτιμήσεις μου- αντιπροσώπευε η κ. Γιαννοπούλου.

Αντιγράφω εδώ τις δύο διαφορετικές βασικές παραδοχές σύμφωνα με τις οποίες μπορούμε να διακρίνουμε που εντάσσεται μία άποψη. Το εργαλείο αυτό συνάντησε τουλάχιστον την αποδοχή εκ μέρους της συνομιλήτριάς μου, οπότε συμπεραίνω πως, μέχρι εδώ, υπάρχει κοινό έδαφος.
Το κριτήριο βρίσκεται στο πώς προσδιορίζουμε την σημερινή πολιτική κατάσταση. Από τη μια όσοι συμφωνούμε ότι ζούμε σε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία με σωρεία ιστορικά διαμορφωμένων προβλημάτων μέσα σε συνθήκες παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Από την άλλη όσοι αντιμετωπίζουν τη σημερινή πραγματικότητα της χώρας ως μια Χούντα, μια Κατοχή (ή για άλλους πιο νοσταλγούς μια Τουρκοκρατία) και ως καταπιεζόμενοι νομιμοποιούνται να αντιδράσουν αναλόγως.

Προσωπικά αντιλαμβάνομαι μερικά από τα προβλήματα και τα όρια της δικής μου θέσης, της κεντροαριστερής θεώρησης των πραγμάτων. Μεταξύ άλλων, προσμένει την ποιοτική αναβάθμιση του συστήματος μέσα από εξελίξεις που θα λάβουν χώρα κυρίως εντός αυτού˙ χαρακτηρίζεται αναγκαστικά από μια αθεράπευτη αισιοδοξία και θετικότητα σε συνθήκες που διόλου δεν τις δικαιολογούν˙ δεν έχει ερείσματα στην πολιτική κουλτούρα της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών τα συμφέροντα των οποίων υποτίθεται ότι υποστηρίζει˙ πιστεύει ότι η εσωτερική και διεθνής νομιμότητα δεν είναι εκ προοιμίου ένα κακόγουστο ανέκδοτο, αξίζει να παλεύει κανείς για αυτή μέσα στα πλαίσια κρατικών και υπερκρατικών μηχανισμών ακόμη κι αν οι κυρίαρχοι παίχτες φαίνεται να την έχουν γραμμένη στα παλιά τους τα παπούτσια. Φαντάζομαι ότι πολλοί από τους αναγνώστες θα έχουν και μύρια άλλα να της προσάψουν. Τέλος, αναφέρω τον Γιάννη Βούλγαρη, ως ένα παράδειγμα πολιτικού αναλυτή και στοχαστή που αρθρώνει τον θεωρητικό του λόγο από μία κεντροαριστερή σκοπιά.
Ας δούμε όπως και μερικά από τα προβλήματα και τα όρια της αριστερίστικης θεώρησης των πραγμάτων (αν δεν σας ικανοποιεί ο όρος, πείτε την «υπεραριστερή», «μη κομμουνιστικογενή αριστερά» ή όπως αλλιώς θέλετε, περιέγραψα πιο πάνω τον πολιτικό χώρο στον οποίο αναφέρομαι).
Η βασική στάση απέναντι στην πολιτική ζωή είναι μια γενικευμένη, φουκοϊκή, καχυποψία για την δυνατότητα του συστήματος  (θεσμών, προσώπων, μηχανισμών) να αλλάζουν και ενίοτε να παράγουν θετικά αποτελέσματα για το σύνολο της κοινωνίας (Το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως κοινοβουλευτικό κόμμα βρίσκεται με τα μπούνια μέσα στο σύστημα, αποτελεί μια μικρή ενοχλητική λεπτομέρεια). Παράγωγο της καχυποψίας που ανέφερα είναι η πρόταση ανέφικτων και ουτοπικών λύσεων σχεδόν για όλα τα προβλήματα από την οικονομία ως την εκπαίδευση. Έτσι, σαν οι φορείς αυτών των προτάσεων να αναγνωρίζαν έμμεσα την αδυναμία τους να εφαρμοστούν, το βάρος του αγώνα πέφτει στην αντίσταση ενάντια στην οποιαδήποτε αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης. Αφού ό,τι θα γίνει, θα είναι σίγουρα χειρότερο, ας διατηρηθεί τουλάχιστον το προηγούμενο καθεστώς, ας «σώσουμε οτιδήποτε δε σώζεται».

Ο κόσμος όμως δε γίνεται να σταματήσει να γυρίζει επειδή έτσι το θέλησαν κάποιοι. Σε μια ταχύτατα μεταβαλλόμενη πραγματικότητα, χρειάζεται να αρθρωθούν πολιτικές διαχείρισης της αλλαγής  και καθημερινά προκύπτουν προβλήματα που απαιτούν άμεσες λύσεις. Με όλη την διαφθορά και την ανικανότητά τους, τα δύο κόμματα που εναλλάσσονται στην εξουσία, αναφέρονται σε αυτό το πεδίο (και σίγουρα έχουν, ως ιστορικά κόμματα, το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει).

Για την αριστερίστικη προσέγγιση των πραγμάτων, κάθε αλλαγή μάς σέρνει αυτόματα σε μια «επιστροφή στο μέλλον», σε έναν «νεοφιλελεύθερο μεσαίωνα». Οπότε, αυτό που μένει είναι η ολική αντίσταση, ένας «πόλεμος» για την επιβίωση και την αξιοπρέπεια. Στον αγώνα αυτό δεν χωράνε λιποψυχίες, συναισθηματισμοί και μικροαστικές ευαισθησίες. Πιο συγκεκριμένα, αν αυτό είναι αναγκαίο, ας καούν όλα. Και το μπουρδέλο η Βουλή και ό,τι άλλο στο οποίο ομνύουν τα λαμόγια, οι εγκάθετοι, τα πιόνια και οι νοικοκυραίοι: οι τράπεζες, τα μαγαζιά, ο τουρισμός, η νομιμότητα.
Βέβαια, στο εκτυφλωτικό φως αυτού του διανοητικού άλματος, αυτού του πηδήματος στο κενό, μπορεί να καούν και μερικοί άνθρωποι. Τότε, απέναντι σε ένα τέτοιο γεγονός, η προσέγγιση που περιγράφω, νίπτει τας χείρας της, μαζεύεται και αποσύρεται προσωρινά. Για το φονικό, φταίνε οι τραμπούκοι, οι παρακρατικοί, ο καπιταλιστής, οι ίδιοι οι νεκροί, η κακούργα κοινωνία. Ποτέ η ίδια δεν θα αναλάβει τις όποιες ευθύνες της αναλογούν. Όταν κατακάτσει η σκόνη, θα επανέλθει σαν να μη συνέβη τίποτα  και θα συνεχίσει την ίδια ρητορική δικαιολόγησης της βίας ως αντιβία (πάντα αφαιρετικά και επιλεκτικά). Χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτικού αναλυτή αυτής της προσέγγισης, αποτελεί ο δημοσιογράφος Στάθης Σταυρόπουλος της Ελευθεροτυπίας. Αν υπάρχει άλλο παράδειγμα λαμπρότερου στοχαστή που να συγκεράζει τις διάφορες τάσεις, να είναι αναγνωρίσιμος και να κάνει τακτικά παρεμβάσεις, ας κατατεθεί.

Εντύπωση μου κάνει ότι η πλειοψηφία των ατόμων που ασπάζονται την παραπάνω προσέγγιση, ανήκουν σε μορφωμένα, μεσοαστικά στρώματα. Αντιλαμβάνομαι την εργασιακή επισφάλεια και τον φόβο της καθοδικής κοινωνικής κινητικότητας αλλά δεν πιστεύω ότι μπορούν να ερμηνεύσουν πλήρως την επιλογή αυτής της πολιτικής στάσης. Έτσι και αλλιώς, πολλοί άλλοι που καταλαμβάνουν παρόμοια κοινωνική θέση, ταυτίζονται με την κεντροαριστερή θεώρηση των πραγμάτων. Επίσης, αρκετοί που συμμετέχουν στην παραγωγή και τη διάδοση του αριστερίστικου λόγου, απολαμβάνουν επαγγελματική επιτυχία. Η διάσταση μεταξύ του τρόπου που οργανώνεται η προσωπική ζωή και της πολιτικής σκέψης ενός υποκειμένου, είναι ένα φαινόμενο που δυσκολεύομαι να καταλάβω. Πώς γίνεται κάποιος να εφαρμόζει διαφορετικές μεθόδους στην αντιμετώπιση δυο αλληλένδετων σφαιρών της ζωής και να μην (δείχνει ότι) ανησυχεί από τις εσωτερικευμένες αντιφάσεις; Παρόμοιο φαινόμενο το έχω παρατηρήσει, σε διαφορετική βέβαια περίπτωση, στην Κύπρο. Εδώ, συχνά μπορείς να δεις ένα δικηγόρο, ένα γιατρό, έναν αρχιτέκτονα, έναν έμπορο που ενώ στη δουλειά του είναι ανοιχτός σε νέα ερεθίσματα, σύγχρονος και τελειομανής, ένας εξαίρετος δηλαδή επαγγελματίας, όταν η κουβέντα πάει στο κυπριακό, δηλώνει πρόθυμος να πολεμήσει τους Τούρκους ακόμη κι αν η ήττα είναι προδιαγεγραμμένη, ακόμη κι αν αναγνωρίζει ότι μια ορθολογική αντιμετώπιση του κυπριακού προβλήματος ευνοεί έναν πολιτικό συμβιβασμό.

Ποια είναι τα αίτια αυτής της διάστασης μεταξύ προσωπικού και πολιτικού στη περίπτωση των αριστεριστών φίλων μας; Θα μπορούσα ίσως να υποστηρίξω ότι σημαντικό ρόλο παίζει και η ψυχολογική δομή της κάθε προσωπικότητας όπως σχετίζεται με την οικογενειακή και προσωπική ιστορία, αναγνωρίζω όμως ότι μια τέτοια ερμηνεία – ακόμη κι αν πολλές φορές ευσταθεί εμπειρικά- είναι παρακινδυνευμένη  και ανεπαρκής. Περισσότερο βοηθητική θα μπορούσε να ήταν μια σε βάθος μελέτη αυτής της ιδεολογίας μέσα στα ιστορικά και στα επίκαιρα ελληνικά συμφραζόμενα. Το ερμηνευτικό σχήμα της  «νεκροφιλίας» που πρότεινε και επεξεργάστηκε ο Άκης Γαβριηλίδης σε σχέση με την στρατιωτική ήττα στον εμφύλιο και την απόπειρα της ελληνικής αριστεράς να επανορθώσει και να νικήσει μετεμφυλιακά στο πολιτισμικό πεδίο, αποτελεί ένα πιθανώς ένα χρήσιμο εργαλείο. Θα πρέπει να δοκιμαστεί για της ανάλυση των εξελίξεων στην ελληνική αριστερά, κοινοβουλευτική και μη, τόσο για την περίοδο μετά την πτώση του τείχους αλλά και ειδικότερα μετά τον Δεκέμβρη του 2008. Αντιλαμβάνομαι ασφαλώς ότι τα συμπεράσματα που εικάζω πως θα προκύψουν, θα απέχουν κατά πολύ από τα συμπεράσματα και τις προτιμήσεις ανά περίσταση (Γιατί είμαι με τα μπάχαλα) του αναφερθέντος συγγραφέα, αλλά αυτό για εμένα δεν αποτελεί πρόβλημα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, κατά την προσωπική μου άποψη, το κύριο χαρακτηριστικό της αριστερίστικης θεώρησης των πραγμάτων είναι η ανευθυνότητα απέναντι στην πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που άλλοτε υπάρχει και άλλοτε όχι, ανάλογα με το αν έρχεται να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τη θεώρηση αυτή.

Αναρωτιέμαι αν θα καταφέρουμε κάποτε να γεφυρώσουμε το χάσμα των δύο χώρων που περιέγραψα στο παρόν κείμενο, πριν τουλάχιστον αναλάβει τα ηνία της χώρας η Σαμαρική δεξιά και ο Καρατζαφέρης (ΟΧΙ ΣΤΑ ΕΚΒΙΑΣΤΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ!).
Τουλάχιστον, το μπλογκ Φελέκι παρέχει ένα χώρο που αυτός ο αναγκαίος διάλογος, παρότι ουσιαστικά φυτοζωεί, συμβαίνει ακόμα.