Απέναντι στο ρεύµα των αχαλίνωτων αγορών



Είναι άστοχο, τόσο η Αριστερά όσο και η Σοσιαλδημοκρατία, να οχυρώνονται πίσω από τους ποικίλους βολονταρισμούς τους και να αφήνουν τις αγορές να κάνουν ανενόχλητες το παιχνίδι τους. Το πρόταγμα της μερικής αποπαγκοσμιοποίησης, άρα και ενός λογικού προστατευτισμού των οικονομιών, είναι αυτό που θα φέρει και πάλι την πολιτική στο τιμόνι των εξελίξεων. Μόνο που δεν φτάνει από μόνη της. Πρέπει να συνοδευτεί και από την ηθελημένη απλότητα, δηλαδή το κίνημα της αποανάπτυξης.  Η συνεργασία, αριστεράς, σοσιαλδημοκρατίας και οικολόγων είναι το project του μέλλοντός μας.  Όλοι μαζί μπορούν, ο καθένας μόνος του όχι.  (Leo)


του Γεράσιμου Μοσχονά από το Βήμα


«Σκοτεινός άνεµος». Ετσι θα µπορούσαµε να περιγράψουµε το ρεύµα που παρασύρει τη σοσιαλδηµοκρατία σε όλο και χαµηλότερα επίπεδα εκλογικής επιρροής. Για το σύνολο της περιόδου 1950-2009, σε 13 ευρωπαϊκές χώρες, τα σοσιαλιστικά κόµµατα έχουν απολέσει πάνω από το 20% της δύναµής τους.

Η «νεοφιλελευθεροποίηση» των σοσιαλδηµοκρατικών κοµµάτων, παρά την αναγεννητική ώθηση της αρχικής φάσης (δεκαετία του 1990), υπονόµευσε µεσοπρόθεσµα και τις εκλογικές επιδόσεις και την ιδεολογική-προγραµµατική ταυτότητα του σοσιαλισµού. Βέβαια, η σοσιαλδηµοκρατία «επανιδρύθηκε» πολλές φορές στο παρελθόν, προσαρµοζόµενη στο εκάστοτε κυρίαρχο πνεύµα ενός εξαιρετικά δυναµικού καπιταλιστικού συστήµατος. Οι παλαιές, όµως, «αναθεωρήσεις» (µεσοπόλεµος, πρώτη µεταπολεµική περίοδος) αναθεµελίωσαν το σοσιαλδηµοκρατικό σχέδιο όχι µόνον υπέρ του καπιταλισµού (που ήταν η γενική κατεύθυνση), αλλά και υπέρ των λαϊκών τάξεων – προωθώντας ένα είδος αντισταθµιστικού µεταρρυθµισµού εντός του γενικού καπιταλιστικού εκσυγχρονισµού. Αυτή η «αντισταθµιστική» όψη χάθηκε τη δεκαετία του 1990.

Πράγµατι, η αποδοχή του φιλελεύθερου µοντέλου παγκοσµιοποίησης στηρίχθηκε στην υπόθεση ότι η πλήρης απελευθέρωση των αγορών θα αύξανε τον συνολικό κοινωνικό πλούτο και, συνεπώς, θα µπορούσε εύκολα να συνδυαστεί µε τις κοινωνικές εγγυήσεις του ευρωπαϊκού µοντέλου. Στο πλαίσιο της αισιόδοξης αυτής σοσιαλδηµοκρατικής ανάλυσης «παραµελήθηκαν εγκληµατικά» , για να χρησιµοποιήσω την εύστοχη διατύπωση του γερµανού καθηγητή Βόλφγκανγκ Μέρκελ, οι πρόνοιες για τον υπερεθνικό έλεγχο της παγκοσµιοποίησης. Στο όνοµα της δηµιουργικότητας του κεφαλαίου και της µεγέθυνσης του ΑΕΠ, δύο σκληροί αξιακοί πυρήνες της ιστορικής ταυτότητας της σοσιαλδηµοκρατίας, το εξισωτικό σχέδιο και η προτεραιότητα της πολιτικής πάνω στις αγορές, εγκαταλείφθηκαν σχεδόν αµαχητί. Η κατάρρευση της Lehman Brothers και η κρίση χρέους απλώς κατέστησαν το εµφανές εκκωφαντικό: η φιλελεύθερη παγκοσµιοποίηση και η διατήρηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού κεκτηµένου είναι αντιφατικά φαινόµενα. Συγκρούονται µετωπικά, έστω και αν συνδυάζονται προσωρινά.

Η σοσιαλδηµοκρατία της δεκαετίας του 1990 αποδέχτηκε την αλλαγή του «µεγάλου πλαισίου» χωρίς µάχη. Σήµερα είναι πολύ αδύναµη, µε δεδοµένη την παγίωση ενός παγκοσµιοποιηµένου πλέγµατος συµφερόντων και καταναγκασµών, για να πάρει πίσω αυτά που έδωσε. Η εκ νέου αλλαγή παραδείγµατος δεν µπορεί να επιτελεστεί χωρίς µεγάλο κόστος για όλους – και για τη σοσιαλδηµοκρατία. Ωστόσο, µάλλον δεν υπάρχει άλλος δρόµος. 

Ολο και περισσότερο γίνεται φανερό ότι η ανακοπή της τρελής πορείας του χρηµατοπιστωτικού καπιταλισµού δεν θα γίνει µε µικρές µεταρρυθµίσεις, µε τη γλώσσα της λογικής και µε τον εξευµενισµό. Επίσης, η επαναρύθµιση της χρηµατοπιστωτικής βιοµηχανίας µέσω µιας κεντρικής συµφωνίας σε παγκόσµιο επίπεδο, επιθυµία που πολλοί ηγέτες έχουν διατυπώσει, µάλλον δεν θα πραγµατοποιηθεί ποτέ.

Τι µένει; Η δηµιουργία κρίσης ως απάντηση στην κρίση. Απέναντι στην κρίση που δηµιουργούν οι αγορές, το πολιτικό σύστηµα πρέπει να δείξει πυγµή – να παροξύνει την κρίση, αλλάζοντας το πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου δρουν οι οικονοµικοί πρωταγωνιστές. Να δηµιουργήσει, δηλαδή, ένα αντίστροφο σοκ ισχύος, µε στόχο τον περιορισµό της ελευθερίας κίνησης των λεγόµενων κερδοσκοπικών κεφαλαίων του χρηµατοπιστωτικού τοµέα. Μια «ρυθµισµένη ευρωπαϊκή χρηµατοπιστωτική ζώνη», µια χρηµατοπιστωτική δηλαδή βιοµηχανία περιφερειακής εµβέλειας (Φρεντερίκ Λορντόν) θα µπορούσε να διαµορφώσει συνθήκες καλύτερης προστασίας και του ευρωπαϊκού κοινωνικού κεκτηµένου και της κοινής λογικής. Υπάρχει µια φράση για αυτό: µερική αποπαγκοσµιοποίηση. 

Οι Γάλλοι Σοσιαλιστές και οι Γερµανοί Σοσιαλδηµοκράτες συνεργάζονται διµερώς, εδώ και καιρό, µε στόχο το συντονισµό των πολιτικών τους, εφόσον κερδίσουν τις επόµενες εκλογές. Το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόµµα έχει πραγµατοποιήσει, για πρώτη φορά στην ιστορία του, ένα προγραµµατικό άλµα. Αξίζει κανείς να εµπιστευτεί την ευρωπαϊκή σοσιαλδηµοκρατία; ∆υστυχώς, η απάντηση είναι µάλλον αρνητική. Οι σοσιαλδηµοκράτες έχουν συµφέρον να κερδίσουν ό,τι έχασαν στη δεκαετία του 1990: τη µάχη των οικονοµικών δοµών, που έκτοτε έγιναν ανεξέλεγκτες, και εκείνη των πολιτικών ιδεών. Ωστόσο, η πρόσφατη ιστορία τους και οι εσωτερικές διαιρέσεις τους µάλλον θα τους ωθήσουν σε λύσεις χαµηλού ρίσκου.

Αν πάντως κανείς θέλει να είναι αισιόδοξος (ο γράφων δεν ανήκει σε αυτούς) αξίζει ίσως να εµπιστευτεί την ανορθολογική δυναµική των αγορών. Ποτέ δεν πρόδωσαν, σε αντίθεση µε την σοσιαλδηµοκρατία ή την Αριστερά, τον εαυτό τους. Κάποια στιγµή θα προκαλέσουν την αντίδραση που τυφλά αναζητούν. Κάποιος «τρελός» actor θα πει το µεγάλο «όχι». Σε αυτή την περίπτωση, η πολιτική θα ξαναγίνει κυρίαρχη, απόλυτα, γυµνά και επιθετικά κυριαρχική. Και αυτός ο actor θα λειτουργήσει «σοσιαλιστικά», είτε ανήκει είτε δεν ανήκει στη σοσιαλιστική οικογένεια.

Ο κ. Γεράσιµος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήµιο

Σχόλια

  1. H µερική αποπαγκοσµιοποίηση είναι η μόνη λύση για τη δύση (ευρώπη και αμερική). Θα γίνει αναγκαστικά αλλιώς οι άνεργοι θα αυξάνονται και θα αυξάνονται.

    Ελπίζω μόνο να μη φέρει πολέμους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μερική αποπαγκοσμιοποίηση, κίνημα αποανάπτυξης, εναλλακτικές πολιτικές, οικολογία.
    Αγαπητέ Leo για ένα «σκληρό εκσυγχρονιστή», Left Liberal, αυτή η στροφή είναι μια πραγματικά ευχάριστη έκπληξη …

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Aγαπητέ Ανώνυμε
    Καθόλου στροφή. Ο εκσυγχρονισμός του κράτους ή των πανεπιστημίων είναι απαραίτητος για να ευδοκιμήσουν εναλλακτικές και οικολογικές πολιτικές. Τάχω γράψει αυτά στο "Αριστερή λιτότητα για insiders και outsiders". Νομίζω ότι δεν θα πρέπει να μπερδεύουμε την κοινωνία του χαβαλέ και των τοπικών μαφιών παντός είδους με μια πραγματική σοσιαλδημοκρατική προοπτική της χώρας. Απλά μάθαμε μέχρι τώρα ότι αριστερό είναι αυτό που στρέφεται ενάντια στο δημόσιο συμφέρον. Μιλάω για το ακριβώς αντίθετο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Απο που να ξεκινήσουμε και μέχρι που να φτάσουμε άραγε με την "μερική αυτάρκεια" (αποπαγκοσμοποίηση) και την αποανάπτυξη (δηλαδή μόνιμη υποανάπτυξη).
    Μη ξεχνάμε ότι η "αυτάρκεια" ήταν η βασική οικονομική πολιτική της Ναζιστικής Γερνανίας και της Αλβανίας του Χότζα, καθώς και η τρέχουσα οικονομική πολιτική της Βόρειας Κορέας.
    Αποπαγκοσμιοποίηση είναι ένα άλλο όνομα στο να ανεβάσουμε για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις τις τιμές των εισαγομένων τελικών προιόντων και κεφαλαιουχικών αγαθών, μέσα από την αύξηση των εισαγωγικών δασμών,σε τόσο μεγάλο βαθμό ούτως ώστε να είναι προτιμότερη η αγορά ακριβότερων και υποδεέστερων παραγόμενων εντός των συνόρων.
    Οι υψηλοί δασμοί ιδιαίτερα στον μηχανολογικό εξοπλισμό και στα εισαγόμενα κεφάλαια μπορούν να μας φέρουν ταχύτατα στην προ βιομηχανικής επανάστασης οικονομική κατάσταση, με παράπλευρο όφελος την πλήρη απασχόληση (πχ με την κατάργηση των τρακτέρ και την επιστροφή στον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας, όπως γίνεται άλλωστε σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής).
    Η κατάργηση του εξωτερικού ανταγωνισμού υποθέτω ότι πράγματι θα βοηθήσει τους δαιμόνιους Έλληνες επιχειρηματίες να πετύχουν επιτέλους την αύξηση των κερδών, με ταυτόχρονη υποβάθμιση της ποιότητας και ποσότητας των προιόντων και υπηρεσιών που παράγουν.
    Για τους εργαζόμενους και καταναλωτές το βιωτικό επίπεδο της Αλβανίας του Χότζα είναι εξασφαλισμένο.
    Απο την άλλη θα έχουμε πετύχει ταυτόχρονα και την πολυπόθητη απο/υποανάπτυξη.
    Σημείωση:
    Θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε τους απαγορευτικά υψηλούς δασμούς από τα προιόντα και δραστηριότητες πνευματικής δημιουργίας (ταινίες, βιβλία,μουσική, σπουδές και ταξείδια στο εξωτερικό κλπ).
    Με την μείωση ή και εξάλειψη ακόμα του εξοντωτικού εξωτερικού ανταγωνισμού, είναι βέβαιο ότι:
    1.Η ντόπια παραγωγή σε όλους αυτούς τους τομείς θα γνώριζε πρωτοφανή άνθηση
    2. Το ισοζύγιο πληρωμών θα βελτιωνόταν άμεσα
    3. Η απασχόληση θα βελτιωνόταν δραματικά και μάλιστα σε τομείς ευχάριστους και καλοπληρωμένους
    Εάν το πείραμα έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα (πετύχουμε δηλαδή την πνευματική αποπαγκοσμιοποίηση και την πνευματική απο/υποανάπτυξη με ταυτόχρονη πλήρη απασχόληση), μπορούμε να το εφαρμόσουμε και στους άλλους τομείς της Ελληνικής οικονομίας

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. minority opinion δε μιλάμε για την ελλάδα αλλα για την ευρώπη ή για την δύση στο μεγάλο σύνολό της (ευρώπη + αμερική εί δυνατόν).

    Και δε μιλάμε για απομονωτισμό αλλα για κάποιους φραγμούς. Μια άλλη λύση ή ίσως σε συνδυασμό είναι η μείωση των ωρών εργασίας. Αλλιώς με όπλο μόνο την ανάπτυξη η ανεργία της δύσης δέν αντιμετωπίζεται, θα μας συντρίψει.

    Ανώνυμος 28 Αυγούστου 2011 11:50 μ.μ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Πιο μεγάλες ομάδες λοιπόν.
    Άσπροι εναντίον Κίτρινων και Μαύρων.
    Όχι ακριβώς το ιδανικό που είχαμε στα 18 αλλά για να σώσουμε τα παράσιτα του ευρύτατου δημόσιου τομέα (ΔΥ, ΔΕΚΟ, Επιχειρηματίες του δημοσίου, κλειστά και εξασφαλισμένης προσόδου επαγγέλματα κλπ) θα πρέπει να βάλουμε λίγο νερό στο ιδεολογικό κρασί μας.
    Οι φραγμοί βλάπτουν τους εργαζόμενους και τους καταναλωτές και ευνοούν τους κρατικοδίαιτους "επιχειρηματίες".
    Οι λιγότεροι φραγμοί βλάπτουν λιγότερο αλλά εξακολουθούν να βλάπτουν αυτούς που θεωρητικά θέλουμε όλοι να βοηθήσουμε.
    Οι λιγότερες ώρες εργασίας σημαίνουν λιγότερη παραγωγή, δηλαδή φτώχεια.
    Αυτό που μας χρειάζεται είναι λιγότερα εμπόδια στην εργασία και την επιχειρηματικότητα (δηλαδή λιγότεροι φόροι, λιγότερα κλειστά επαγγέλματα, χαλαρότερο κανονιστικό και γραφειοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας των επαγγελματιών και των επιχειρήσεων κλπ) και αύξηση της παραγωγικότητας και της καινοτομίας που μπορεί να έρθει μέσα από την γνώση (νέο απελευθερωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.
    Η ανεργία είναι η συνισταμένη χιλιάδων μικρών και μεγάλων κυβερνητικών νόμων και αποφάσεων που έχουν σαν στόχο την μεταφορά πόρων από τον παραγωγικό τομέα κάθε οικονομίας στον τομέα που βρίσκεται πιο κοντά στην κουζίνα (οι πιο πάνω παρασιτικές ομάδες).
    Τέλος η ανάπτυξη (δηλαδή η αυξημένη παραγωγή)προυποθέτει την απασχόληση και ταυτόχρονα είναι και προυπόθεση γι αυτήν.
    Η εναλλακτική λύση είναι μια νέα αποικιοκρατία με ένα απλό καταμερισμό εργασίας.
    Η Ασία, η Αφρική και η Λατινική Αμερική να παράγουν και η Ευρώπη και η ΗΠΑ να καταναλώνουν (κάτι που και σήμερα ισχύει μέχρι ενός σημείου μέσα απο τα τερατώδη ελλείματα της Δύσης και της χρήσης του δολλαρίου και του Ευρώ σαν μονάδες συναλλαγματικών αποθεμάτων όλων των χωρών του πλανήτη)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Μinority καλό φθινόπωρο. Είσαι αναγνώστης και φίλος του blog και ξέρεις τις απόψεις μου. Ούτε για φτώχεια μιλάω, ούτε για υποανάπτυξη, ούτε για κρατισμό και παρασιτισμό. Ίσως να είμαστε οι μόνοι στο χώρο της αριστεράς που λέμε τα ακριβώς αντίθετα.Ωστόσο η κρίση των αγορών και αυτού του τύπου του καπιταλισμού πρέπει με κάποιο τρόπο να αντιμετωπιστεί, για να διασωθεί η μεσαία και η κατώτερη τάξη. Με κάποιο τρόπο πρέπει να ανακόψουμε την ραγδαία καταστροφή του περιβάλλοντος από την υπερεκμετάλλευση. Θα πρέπει να βάλουμε φραγμούς στις αγορές, χωρίς αυτό να σημαίνει κρατισμό. Και κυρίως να προωθήσουμε στην εξουσία της Ευρώπης εκείνες τις δυνάμεις τις σοσιαλδημοκρατίας και της οικολογίας που μπορούν να συνεργαστούν με τους φιλελεύθερους να ξαναφέρουν την Ευρώπη στην κοινωνική ρότα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Συμφωνώ απόλυτα για την ανακοπή αυτού του τύπου του "καπιταλισμού" (Crony capitalism).
    Η προστασία του περιβάλλοντος και των εργαζομένων είναι το ζητούμενο και δεν ταυτίζεται κατ' ανάγκην με κάποια συγκεκριμένη πολιτική ή οικονομική κοσμοθεωρία.
    Ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να εξασφαλίσουμε αυτή την προστασία, με παράλληλη ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων και παραγωγικών πόρων είναι το αντικείμενο της κουβέντας που γίνεται όχι μόνο στην Ελλάδα του σήμερα, αλλά παντού και συνεχώς.
    Θεωρώ αυτά που γράφονται σε αυτό το Blog εξαιρετικά ενδιαφέροντα, γιατί παρουσιάζουν μια οπτική γωνία που ξεκινά απο μια βαθιά ανθρωπιστική προσέγγιση της κοινωνίας, της πολιτικής και της οικονομίας.
    Τις περισσότερες φορές δεν συμφωνώ με τις λύσεις που προτείνονται, γιατί θεωρώ ότι δεν είναι αποτελεσματικές για τα προβλήματα που θέλουν να αντιμετωπίσουν (αντίθετα, πολλές φορές μεγαλώνουν και βαθαίνουν τα προβλήματα που θέλουν να επιλύσουν)και γι' αυτό καταγράφω μερικές φορές εναλλακτικές λύσεις μέσα απο την οπτική της ελεύθερης αγοράς.
    Ελπίζω ότι προσθέτω κάτι στον διάλογο που γίνεται σε αυτό το blog που έχει μεαλύτερο ενδιαφέρον από άλλα στα οποία όλοι συμφωνούν μεταξύ τους εκ των προτέρων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. minority
    Η συμβολή σου στο διάλογο είναι σαφής και επιθυμητή. Και βέβαια η αξία είναι στη διαφορά. Ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σου και φυσικά έχουν τον καιρό μπροστά μας να ανοίξουμε όλα τα θέματα, γύρω από την ανάπτυξη και την οικολογία που μας ενδιαφέρει. Εύχομαι υγεία και όλα θα γίνουν.
    Τα λέμε

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία