Αξιολόγηση εκπαιδευτικών



Μπορεί να ωφελήσει η εκπαιδευτική αξιολόγηση και γιατί την αντιμάχονται οι συνδικαλιστές ; 


της Δάφνης Γαβρίλη

Εδώ και αρκετούς μήνες έχει αρχίσει να γίνεται λόγος για την ανάγκη αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου. Η απλή αναφορά και μόνο σε μια τέτοια προοπτική έχει ξεσηκώσει θύελλα μεταξύ της εκπαιδευτικής κοινότητας της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ας δούμε λίγο όμως τα πράγματα από την αρχή. Μέχρι το 1981 ίσχυε στη χώρα μας ο θεσμός του επιθεωρητή ο οποίος έχει  παιδαγωγικές και διοικητικές αρμοδιότητες ασκώντας ασφυκτικό έλεγχο στην επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών.  Σε συνδυασμό με το ιδεολογικο-πολιτικό πλαίσιο που επικρατούσε επί επταετίας , το σχολείο, ως μηχανισμός του κράτους της χούντας έγινε ο κομιστής της αυταρχικής ιδεολογίας και στο πρόσωπο του επιθεωρητή συμπυκνώθηκε η εξασφάλιση των συμφερόντων της άρχουσας τάξης.  Γιαυτό και με την επαναφορά της δημοκρατίας στη χώρα μας ο θεσμός του επιθεωρητή δικαία καταργήθηκε. Στη συνέχεια ο νόμος 1304/82 θεσμοθετεί την ύπαρξη σχολικού συμβούλου με επιστημονικές και παιδαγωγικές αρμοδιότητες καθοδήγησης ορίζοντας παράλληλα και τον θεσμό των προϊσταμένων των δ/σεων σε τοπικό επίπεδο. Ο ν. 1566/85 προσδιορίζει την αξιολόγηση ως αρμοδιότητα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πράξης. Ο ν. 2043/92 ορίζει ως υπεύθυνους της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών τους Σχολικούς συμβούλους και τους Διευθυντές των σχολείων. Στη συνέχεια  στον  ν.2986/2002 προσδιορίζεται ο σκοπός , οι στόχοι και ο χαρακτήρας της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου και του εκπαιδευτικού και προσδιορίζονται τα υπηρεσιακά όργανα στα οποία ανατίθεται η ανάπτυξη, η υποστήριξη και η αξιολόγηση της όλης διαδικασίας. Τέλος στο ν. 3848/2010 θεμελιώνεται η συμμετοχή του εκπαιδευτικού στη διαδικασία αξιολόγησης και αξιοκρατίας στην εκπαίδευση καθώς στο άρθρο 32 αναφέρεται ότι «Στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς η σχολική μονάδα συντάσσει έκθεση με την οποία αξιολογούνται  :
α. η απόδοση της σχολικής μονάδας στο σύνολό της,
β. η επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων που είχαν τεθεί στο πρόγραμμα δράσης και
γ. οι επιτυχίες, οι αδυναμίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.
 Με την ίδια έκθεση διατυπώνονται προτάσεις βελτίωσης για την επόμενη χρονιά .
Δυστυχώς για την εφαρμογή των νόμων αυτών απαιτείται η έκδοση αντίστοιχων υπουργικών αποφάσεων που ποτέ δεν εκδόθηκαν κυρίως εξαιτίας της αντίδρασης από την πλευρά των συνδικαλιστών αφήνοντας ουσιαστικά να πλέει ακυβέρνητο ό,τι  πολυτιμότερο έχουμε ως χώρα, το ελληνικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.

Στο άρθρο 4 του ν. 2986/2002 αναφέρεται ρητά ότι « σκοπός της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου είναι η βελτίωση και η ποιοτική αναβάθμιση όλων των συντελεστών της εκπαιδευτικής διαδικασίας και η συνεχής βελτίωση της παιδαγωγικής επικοινωνίας και σχέσης με τους μαθητές.  Επιδιώκεται η συνεχής βελτίωση της διδακτικής πρακτικής μέσα στην τάξη, η ποιοτική ανάπτυξη της σχολικής ζωής, η επιτάχυνση της υλοποίησης του εκπαιδευτικού προγράμματος, η άμβλυνση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων σχολικών μονάδων, η μείωση της γραφειοκρατικής διαδικασίας, η ταχύτερη μετάδοση των πληροφοριών, η αρτιότερη διοίκηση και λειτουργία των σχολικών μονάδων, η αποτίμηση των προσπαθειών και η κινητοποίηση όλων των παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας για την αναβάθμιση του συνολικού εκπαιδευτικού αποτελέσματος. Η αξιολόγηση δεν αποτελεί απλώς μια διαδικασία ελεγκτικού ή διαπιστωτικού χαρακτήρα (Κασσωτάκης, 2004) , αλλά ανατροφοδοτεί τη διδακτική πράξη επιδιώκοντας τη συνεχή αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τη βελτίωση όλων των εκπαιδευτικών παραγόντων. Έχει ως κύριο στόχο τη διασφάλιση σε όλους τους μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της δυνατότητας έγκαιρης και ισότιμης πρόσβασης στην εκπαιδευτική διαδικασία και την ισότητα των ευκαιριών πρόσβασης. Η αξιολόγηση , κατ΄αυτή την έννοια συμβάλλει στον εκδημοκρατισμό και την ποιοτική αναβάθμισή της εκπαίδευσης , αλλά και της κοινωνίας, δεδομένου ότι η ισόρροπη ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή και η πρόσβαση στη γνώση αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Από την άλλη πλευρά , την πλευρά των συνδικαλιστικών φορέων των εκπαιδευτικών , πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εκφράζονται προβληματισμοί γύρω από την προσβασιμότητα στα αποτελέσματα της αξιολόγησης του έργου των εκπαιδευτικών αλλά και ανησυχίες καθώς και ισχυρές αμφιβολίες για τον τρόπο αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης (Ανδρεαδάκης, 2006). Η επίσημη θέση της ΟΛΜΕ και της Δ.Ο.Ε. είναι ότι «αποδέχονται» τις διαδικασίες κρίσεις μόνο για τις υποψηφιότητες για την κατάληψη θέσης και την ανάδειξη στελεχών εκ/πης (Σχ. Συμβούλων –Προϊσταμένων και Δ/ντών Δ/νσης-Δ/ντών σχολείων). Στην ουσία οι ομοσπονδίες και των δυο βαθμίδων είναι πολέμιοι κάθε μορφής αξιολόγησης και αντιμάχονται οποιοδήποτε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, κατά τη γνώμη μου εκεί βρίσκεται το λάθος.
Η αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών στη χώρα μας δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη στην πράξη. Οι αμφιβολίες και οι φόβοι δεν είναι αβάσιμοι. Μόλις πρόσφατα, πριν 2 χρόνια, η διαδικασία αξιολόγησης των διευθυντών της δευτεροβάθμιας κρίθηκε άκυρη από τα δικαστήρια της χώρας και επαναλήφθηκε γιατί στις επιτροπές αξιολόγησης συμμετείχαν στελέχη που ήταν συγχρόνως και κριτές και κρινόμενοι. Σίγουρα η διοίκηση σήμερα δεν είναι έτοιμη να εφαρμόσει στην πράξη διαδικασίες αξιόπιστης και έγκυρης αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου.
Όμως, η παντελής έλλειψη αξιολόγησης από την εκπαιδευτική διαδικασία τα τελευταία 30 χρόνια έχει καταστροφικά αποτελέσματα όχι μόνο για τις σχολικές μονάδες αλλά και για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς.  Η απαξίωση του εκπαιδευτικού έργου, η ανασφάλεια, η έλλειψη εμπιστοσύνης, η έλλειψη ικανοποίησης , η αναποτελεσματικότητα αλλά και το τεράστιο οικονομικό κόστος που θυσιάζεται κάθε χρόνο από το σύνολο της κοινωνίας (γονείς, φροντιστήρια, κρατικός προϋπολογισμός) προκύπτει από την ανικανότητα της εκπαιδευτικής κοινότητας, στο σύνολό της,  να διατυπώσει, να μετρήσει και να περιγράψει τι ακριβώς προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο. Και σίγουρα δεν είναι λίγα αυτά που προσφέρουν χιλιάδες εκπαιδευτικοί, κόντρα σε μυριάδες αντιξοότητες, που περισσεύουν, βασισμένοι στο φιλότιμο και την καλή τους διάθεση, ακούραστοι, μέσα στην τάξη , αντιμέτωποι με τους πιο αυστηρούς κριτές, τα μάτια των παιδιών μας.
Όμως αυτό αρκεί ; Σίγουρα όχι.  
Λείπουν η οργάνωση, η δυνατότητα στοχοθεσίας, η καταγραφή των αποτελεσμάτων ,  η διαδικασία βελτίωσης , η περιγραφή του μοντέλου , η δυνατότητα απόκτησης και καταγραφής της εμπειρίας και των καλών πρακτικών.  Λείπει η διαχείριση της ολικής ποιότητας.  Τα όρια ανάμεσα στην αντικειμενική αλήθεια και την υποκειμενική της θεώρηση γίνονται ασαφή, η πραγματικότητα κατασκευάζεται και εν πολλοίς σκηνοθετείται από τα Μ.Μ.Ε., το φαντασιακό αναδεικνύεται σε στοιχείο της καθημερινότητας, σε υποκατάστατο του ορθολογισμού και σε διαμορφωτή ενός πολλαπλά κατακερματισμένου εγώ. (Ματθαίου, 2007).
Οι σύγχρονες τάσεις αξιολόγησης των σχολείων στο διεθνή χώρο υπαγορεύουν τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από τους εκπαιδευτικούς στη σχολική μονάδα. Η αξιολόγηση είναι μια ανοικτή, διαρκής και συμμετοχική διαδικασία και αποτελεί έργο και ευθύνη όλων των μελών της σχολικής κοινότητας. Οι συμμετέχοντες σε αυτήν θα πρέπει να προέρχονται από όλες τις κοινωνικές ομάδες που συναντιούνται και αλληλεπιδρούν μέσα στη σχολική μονάδα (μαθητές, γονείς, καθηγητές, βοηθητικό προσωπικό, κοινωνία).
Θεωρώ ότι είναι άμεση και επιτακτική η ανάγκη να εφαρμοστεί διαδικασία αξιολόγησης με συστηματοποίηση και ενίσχυση της αυτό-αξιολόγησης , με έμφαση στην ποιοτική και ολική διάσταση της.  Τώρα είναι η στιγμή να εξασφαλίσουμε , ως κλάδος, ότι η αξιολόγηση του έργου μας θα παραμείνει στα «χέρια μας». Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι η αξιολογική διαδικασία :
·        Να είναι ολική και όχι τμηματική
·        Να είναι κυρίως ποιοτική και δευτερευόντως ποσοτική
·        Να έχει συγκριτικό και όχι απόλυτο χαρακτήρα
·        Να εστιάζει τόσο στη διαδικασία που ακολουθείται κατά την παραγωγή του εκπαιδευτικού έργου, όσο και στο αποτέλεσμα το οποίο οπωσδήποτε θα πρέπει να μετράται με διαφορετικούς τρόπους (φάκελος εκπαιδευτικού, ερωτηματολόγιο, συνεντεύξεις, διοικητική έκθεση διευθυντή, παιδαγωγική και επιστημονική έκθεση συμβούλου κ.λ.π.)
 Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος θα πρέπει να  παραμείνει η διαρκής  βελτίωση του παραγόμενου έργου.  Να διασφαλιστεί, κατά το πλείστον η αντικειμενικότητά της και να είναι σαφώς ανθρωπιστικά προσανατολισμένη.  Να μην παραμείνει μόνο σε επίπεδο σχολικής μονάδας αλλά τα ευεργετικά αποτελέσματα της διασφάλισης της ολικής ποιότητας να διαχυθούν σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.  Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η προσέγγιση των σχολικών μονάδων ως «έξυπνων οργανισμών», ως οργανωτικών δηλαδή μορφωμάτων που έχουν την ικανότητα να διδάσκονται από τα λάθη τους και να αυτοδιορθώνονται, βελτιστοποιώντας έτσι την απόδοσή τους. Η αξιολόγηση που θα συμφωνήσουμε το γρηγορότερο να εφαρμοσθεί θα πρέπει να αποτελείται από διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης (αυτό-αξιολόγηση) καθώς και διαδικασίες εξωτερικής αξιολόγησης (ετεροαξιολόγηση). (Κασσωτάκης, 2004) . Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ποιοτική και ολική διάσταση της καθώς επίσης να διασφαλιστεί ότι δεν θα περιορίζεται μόνο στον εκ των υστέρων απολογιστικό έλεγχο αλλά θα είναι ενσωματωμένη στην εκπαιδευτική διαδικασία ως λειτουργικό της μέρος.
Τέλος κρίνεται άμεση η ανάγκη ουσιαστικής επιμόρφωσης των στελεχών της εκπαίδευσης σε θέματα που αφορούν την αξιολόγηση.
Οι καιροί είναι δύσκολοι και ο χρόνος λίγος. Δεν υπάρχει περιθώριο για λάθος. Ας σηκώσουμε όλοι τα μανίκια και ας βάλουμε ένα χεράκι και γρήγορα.
Δάφνη Γαβρίλη

Σχόλια

  1. Η διαδικασία αυτή που πρέπει να ξεκινήσει και να ολοκληρωθεί θα είναι σαν μια προσπάθεια κάποιου που ξαναπερπατάει μετά από ατύχημα.
    Θα πρέπει να έχει υπομονή και προσήλωση αν θέλει να επανέλθει σε υγιή κατάσταση.
    Είναι όμως αυτονόητη για να ξεπεράσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα την αναπηρία του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. F.S.K. (Μια απάντηση στον τίτλο του leo)17 Ιουλίου 2012 στις 7:51 μ.μ.

    Οι συνδικαλιστές αυτό έμαθαν να κάνουν και θα συνεχίσουν να το κάνουν μέχρι να πεθάνουν ή να παρακαμφθούν από άλλες πιο υγιείς δυνάμεις, όπως περίπου ισχυρίζεται ο T. Kuhn.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Κάποιοι θα το θεωρήσουν υπερβολικό, αλλά ντρέπομαι να είμαι μέρος ενός κλάδου που δεν θέλει να αξιολογηθεί. Δεν ξέρετε (ή μάλλον ξέρετε...) τι βλέμματα δέχομαι κάθε φορά που λέω την φράση στο σχολείο "ιδεολογικά είμαι υπέρ κάθε μορφής αξιολόγησης του έργου μου, ασχέτως το πως αυτή θα γίνει". Ξέρω πως αν γίνει η αξιολόγηση όπως γίνεται η αντίστοιχη των διευθυντών, θα ευνοηθούν κάποιοι με τις κατάλληλες γνωριμίες και το κατάλληλο πολιτικό "υπόβαθρο" και θα αδικηθούν κάποιοι άλλοι. Αλλά προτιμώ να αξιολογηθεί το έργο μου άδικα από κάποιους παρά να απολογούμαι κάθε φορά στον καθένα (χωρίς να έχω την ικανότητα να το κάνω) που απορεί γιατί οι καθηγητές δεν θέλουμε να αξιολογηθούμε. Το τραγικό είναι ότι βλέπω συναδέλφους που αντικειμενικά είναι καλοί στην δουλειά τους, να φοβούνται σαν ο διάολος το λιβάνι ακόμα και την λέξη "αξιολόγηση". Μα δεν καταλαβαίνουν πως αξιολογούμαστε κάθε μέρα από τα παιδιά; Τι φοβούνται, την απόλυση; Μα πόσες απολύσεις Δ.Υ. έχουν γίνει μέχρι τώρα; Αν στην τελική απολύσουν εμένα (και τον κάθε ένα) που αντικειμενικά κάνω καλά τη δουλειά μου και δεν βγει ο κόσμος να αντιδράσει και να αναιρέσει την απόφαση, τότε είτε εγώ δεν αξίζω να πληρώνομαι γι' αυτό που κάνω, είτε το σχολείο δεν αξίζει να χαραμίζομαι γι' αυτό. Να το πάρω απόφαση επιτέλους και να κάνω κάτι διαφορετικό...
    Όπως λέει και ο Λεωνίδας στο σχόλιο του στο facebook, χρειάζεται η αξιολόγηση είναι ευθύνη και έργο όλων των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας. Μαθητών, καθηγητών, γονιών, διευθυντών, όλων. Όλοι πρέπει επίσημα να λένε τη γνώμη τους για όλους, και αυτή να μετράει. Μόνο έτσι θα αλλάξει κάτι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Iparxoun ke ala meri opou den iparxi aksiologisi sti dimosia ekpedevsi. Paradigma: USA. Eki i proagogi ke i afksisi tou misthou sxetizonte me "seniority", diladi posa xronia exis sti doulia. Ine gnosto oti ta dimosia sxolia tous paragoun mazika apofitous pou den kseroun na prosthesoun ke na grapsoun. Tha ithela na rotiso: pio apo ta Elinika komata ine iper mias morfis aksiologisis? Efxaristo.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία