Σχολικά βιβλία: Ένας μικρός καθρέφτης της κοινωνίας μας




του Λεωνίδα Καστανά

Όταν έρχονται εκείνες οι τεράστιες παλέτες με τα βιβλία στο Λύκειο με πιάνει η ψυχή μου. Τόνοι τυπωμένου χαρτιού  συνολικού κόστους 25-30 εκατομμυρίων το χρόνο. Πολλά από αυτά δεν θα ανοιχθούν καν. Κάποια στιγμή θα πεταχτούν στα σκουπίδια, ούτε καν στην ανακύκλωση.

Τα περισσότερα είναι κακά βιβλία, άχρηστα, φτιαγμένα για να μη διαβάζονται από παιδιά. Οι μαθητές δίνουν σημασία μόνο στα σχολικά βιβλία των πανελλαδικώς εξεταζομένων μαθημάτων γιατί εξετάζονται πάνω σε κάποιες φράσεις ή παραγράφους τους και πρέπει να τις ξέρουν κατά λέξη. Τα υπόλοιπα πάνε κι έρχονται για κάποιες μέρες στις τσάντες και μετά εγκαταλείπονται, χάνονται, έχουν την τύχη που συνήθως τους αξίζει. Αδιαφορία. Μέσα στα πολλά άχρηστα χάνονται και διαμαντάκια.

Τα φυλλάδια των φροντιστηρίων και τα βοηθήματα του εμπορίου έχουν αντιθέτως μεγάλη πέραση. Ίσως γιατί έχουν τη γνώση συμπυκνωμένη, ίσως γιατί είναι γραμμένα για να διαβάζονται, πιθανόν επειδή χρυσοπληρώνονται. Και οι καθηγητές αυτά χρησιμοποιούν, ή κάποια αντίστοιχα δικής τους κατασκευής.

Το υπουργείο θέλει τα βιβλία να επιστρέφονται στο σχολείο και να επαναχρησιμοποιούνται. Πολύ λογικό, πολύ χρήσιμο, πολύ οικονομικό. Έγινε μια προσπάθεια και φέτος. Τζίφος. Το φτηνό το κρέας τα σκυλιά το τρώνε. Το τσάμπα κανείς. Η ελληνική οικογένεια δεν έχει τέτοιου είδους ευαισθησίες. Ούτε τα σχολεία, ούτε οι δάσκαλοι βοήθησαν. «Να κόψει το λαιμό του το κράτος να βρει χρήματα, να φτιάξει καινούργια βιβλία», θα ακούσεις δεξιά και αριστερά. «Αν δεν έχει να τα πάρει από τον Άκη.»

Οι περισσότεροι δεν θέλουν να μπουν στον κόπο να μαζέψουν τα παλιά βιβλία και να τα επιστρέψουν. Δεν καταλαβαίνουν τις λέξεις αλληλεγγύη, συνεργασία, επαναχρησιμοποίηση, σπατάλη φυσικών πόρων. Ειδικά όταν αυτές αφορούν δημόσια περιουσία. Μπορεί οι ίδιοι να κάνουν πια αιματηρές οικονομίες αλλά για το δημόσιο, ούτε το διανοούνται. Αυτό από κάπου κόβει χρήματα και έχει μπόλικα για να ξοδεύει ή και να πετάει στα σκουπίδια. Κι ας το ξέρουν ότι η φοροδιαφυγή και η παραοικονομία οργιάζουν. Δεν τους  αφορά. Αφορά τους πολιτικούς, τους κυβερνώντες, όχι αυτούς.

Τα σχολικά βιβλία θα έπρεπε να είναι περισσότερα του ενός μάθημα και τάξη, να μπορεί ο δάσκαλος να διαλέγει όποιο νομίζει ότι είναι το καταλληλότερο. Να μπορούν οι μαθητές να διαβάσουν πολλές απόψεις, να συγκρίνουν, να προβληματιστούν. Έγινε κάποτε, για λίγα χρόνια και ναυάγησε, όπως όλες οι καλές ιδέες στη χώρα μας. Είχε κακή εκτέλεση, οι συγγραφικές ομάδες δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους ούτε για τα σύμβολα που χρησιμοποιούσαν, να είναι τουλάχιστον κοινά, να μη δημιουργούν σύγχυση. Ήταν και τα συμφέροντα που ποτέ δεν λείπουν.

Τα σχολικά βιβλία στη μέση εκπαίδευση θα πρέπει να αγοράζονται. Ένα ευρώ, μισό, δεν ξέρω, αλλά να αγοράζονται. Αν κάποιος δεν έχει χρήματα να του χαρίζονται, ή να τα βρίσκει φτηνότερα από δεύτερο χέρι. Αν τα βιβλία δεν αξίζουν ή δεν χρειάζονται να μένουν απούλητα. Να μην είναι υποχρεωτική η αγορά τους. Ο καθηγητής μπορεί να προτείνει κάποιο σχολικό βιβλίο ( όχι βοήθημα) πάνω στο οποίο θα δουλεύει και από εκεί και μετά να είναι στην κρίση των μαθητών το τι θα κάνουν. Μπορεί να διαβάζουν από το προτεινόμενο, μπορεί από κάποιο άλλο, από κάποιο παλιότερο, δεν έχει καμιά σημασία. Οι επιστήμες που διδάσκονται στο σχολείο είναι ίδιες εδώ και πολλά χρόνια. Βιβλία υπάρχουν. Κάποιοι μπορούν να χρησιμοποιούν το ελεύθερο διαδίκτυο, δεν βλέπω να υπάρχει κανένα πρόβλημα.

Έτσι θα σταματήσει η αντιγραφή και η παπαγαλία. Χωρίς ένα συγκεκριμένο μπούσουλα, οι μαθητές και οι καθηγητές  τους θα είναι υποχρεωμένοι να αναζητούν την αλήθεια, να προβληματίζονται, να συνεργάζονται. Είναι μια ευκαιρία να κάνουν αυτά που σπανίζουν στην ελληνική εκπαίδευση.

Σχόλια

  1. "Ενδεικτικά, προτείνεται η κατάργηση του θεσμού της δωρεάν διάθεσης των βιβλίων σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, γεγονός που συμβάλει στη σύμπηξη ποικίλων εκδοτικών και άλλων συμφερόντων στο χώρο της εκπαίδευσης και στην εν πολλοίς ανεξέλεγκτη κατασπατάληση οικονομικών πόρων. Αντ’ αυτού εισάγεται ο θεσμός της ελεύθερης επιλογής βιβλίου ή βιβλίων, στη βάση ενός minimum δεδομένου και δεσμευτικού για τον διδάσκοντα κορμού διδακτέας ύλης.

    Στόχος αυτής της διαδικασίας είναι προφανώς η κριτική και συγκριτική ανάλυση, η όξυνση της αντιληπτικής ικανότητας και της κατανόησης, η εμπέδωση των γνώσεων κι η εξάλειψη της αποστήθισης και της παπαγαλίας. Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, δίχως να γίνεται δυσβάσταχτη η επιβάρυνση του οικογενειακού προϋπολογισμού, είναι προφανή τα οικονομικά μεγέθη που εξοικονομούνται από αυτή την καινοτομία (κοντά στα έξοδα εκτύπωσης βάλτε τις αποζημιώσεις των ποικιλώνυμων οργάνων κι επιτροπών που εμπλέκονται σ’ αυτή τη διαδικασία από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, μέχρι τις συγγραφικές ομάδες και τις –λεγόμενες– Επιτροπές Αξιολόγησης). Αυτοί οι πόροι αποτιμώνται κι επανεπενδύονται αποκλειστικά για την κάλυψη άλλων εκπαιδευτικών αναγκών είτε σε υποδομές, είτε σε προσωπικό, είτε σε υλικοτεχνικά μέσα, αλλά και στην διάθεση βιβλίων στους άπορους μαθητές".

    Αυτά και κάποια άλλα μας προβλημάτιζαν από χρόνια. Παρά τα θετικά σχόλια τότε δεν προκάναμε...

    'Αραγε μέχρι πότε θα μπορούμε να κόβουμε μόνο μισθούς και συντάξεις κι αλλού να σκορπάμε εκατομμύρια;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γεια σου Βαγγέλη. Πολύ ωφέλιμη η παρέμβασή σου για όλους μας.

      Διαγραφή
  2. Η επιστροφή βιβλίων δεν είναι τόσο εύκολη υπόθεση. Τα βιβλία αποτελούν ταυτόχρονα και υλικό σημειώσεων. Στα δικά μου μαθήματα όλες οι σημειώσεις γίνονται επί τόπου (αλλιώς 2 διδακτικές δε φτάνουν ούτε για ποίημα του Καβάφη -που θεωρείται εύκολος διδακτικά- πόσο μάλλον Σολωμού και Σικελιανού).
    Η μόνη λύση εστιάζεται στην κατάργηση της ύλης και της δημιο9υργία curicilorum μέσα από διαδραστική διδασκαλία κι ερευνητική διάστασή της, όπου το βιβλίο ουσιαστικά είναι απλά ένα μικρό μέσο προσέγγισης της ύλης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. δείμο, σωστή η παρατήρηση. Σε κάποια μαθήματα όπως στα δικά σου ένα καλό βιβλίο έχει μαζί και τις χρήσιμες σημειώσεις του. Ίσως έτσι αποκτά μεγαλύτερη αξία. Η απελευθέρωση προϋποθέτει και ένα διαφορετικό σχολείο. Κάποτε όλα αυτά πρέπει να αλλάξουν

      Διαγραφή
  3. I(O) daskala(os) prepi na exi to dikeoma (Ne afto INE DIKEOMA) na dialegi to vivlio pou tha xrisimopisi sto mathima tis(ou). Vevea, tote stin Elada tha anthizan i plasie vivlion, ke i mizes...Asta xesta Leo.

    Tora, girna ta piso, kapse ta, den exi simasia, opos lene edo: "They are shit anyway" (ta perisotera). Ta spania ta kala tha ta krataga pantos. Ke gia to periexomeno ala ke gia tin silektiki tous aksia.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Συμφωνώ με τις επισημάνσεις και τα σχόλια.Κάποτε πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για τη μορφή της διδασκαλίας και το είδος της αντίληψης που καλλιεργεί (κριτική προσέγγιση ή αναζήτηση της αυθεντίας?).
    Η αγορά του βιβλίου με ένα συμβολικό ποσό (1 ευρώ) θα συμβάλλει στην εξάλειψη της σύγχυσης πως "δωρεάν σημαίνει τζάμπα".
    Ίσως βοηθήσει τον Έλληνα να καλλιεργήσει ένα ελάχιστο απαιτούμενο κοινωνικής ευθύνης.
    Για την εξάλειψη της "αυθεντίας του συγγράμματος" θα χρειαστεί χρόνος και προσφυγή στη διαδραστική διδασκαλία,όπως σωστά γράφει ο δείμος.
    Για το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων και τα στερότυπα που αυτά αναπαράγουν (ιδίως τα βιβλία ιστορίας και θρησκευτικών) η συζήτηση δεν έχει τέλος...
    Χαίρομαι που υπάρχουν εκπαιδευτικοί με αναζητήσεις πέραν των μισθολογικών...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Βαγγέλη υπάρχουν πάρα πολλοί που ενδιαφέρονται για την ουσία της εκπαίδευσης. Απλά δεν το κάνουν θέμα. Ακούγονται όμως δυνατά οι επί χρόνια υποστηρικτές του ανάξιου αυτού συστήματος που είναι οι καμματάνθρωποι όλων των κομμάτων και οι συνδικαλιστές. Αυτοί υποστήριξαν κάθε μέτρο που διέλυε το σχολείο στο όνομα της "δημοκρατίας" και του "λαϊκού κινήματος". Η δημόσια εκπαίδευση αυτή τη στιγμή λειτουργεί τυπικά. Επί της ουσίας μαθαίνουν κάτι όσοι και όσες έχουν την τύχη να βρεθούν μπροστά σε άξιους δασκάλους. Να το ξέρει αυτό λαός να μην βαυκαλίζεται με το δημόσιο σχολείο. Και εκεί μέσα υπάρχουν δυο Ελλάδες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. 1 Eπαναχρησιμοποίηση βιβλίων: Τα δικά μου τα βιβλία τα θυνέμαι γεμάτα από τπογραμμίσεις και σημειώσεις (μερικές φορές και κρυπτογραφικές). Δεν νομίζω ότι χρωστά τίποτα ο επόμενος χρήστης να τις υφίσταται
    2 Περισσότερα συγγράμματα: Φοβάμαι ότι θα καταλήγαμε στο σύγγραμμα που θα προτιμούσε (για διάφορους λόγους) ο κάθε καθηγητής. Και φυσικά υπάρχει η ανάγκη μιας minimum συμφωνμίας μεταξύ των συγγραμμάτων. Καθόλου εύκολο. Δυσκολότερη δουλειά και για τους μαθητές και ίσως αχρείαστη. Ο εμπλουτισμός του ενός βιβλίου κάλλιστα μπορεί να γίνει μέσω της διδασκαλίας.
    3 Αγορά βιβλίων: Συμμερίζομαι απολύτως ότι γενικώς το τζάμπα δεν εκτιμάται, αλλά με μια τέτοια οπτική θα έπρεπε να ξαναδούμε συνολικότερα το "δωρεάν" της παιδείας μας. Δεν είμαι σίγουρος ότι θα έπρεπε να ξεκινήσουμε από την πληρωμή των σχολικών βιβλίων και μάλιστα από όλους. Θα έπρεπε μάλλον να ξεκινήσουμε από διάφορα άλλα και αχρείαστα "δωρεάν" (πχ αποκατάσταση αχρείαστων ζημιών) που βεβαίως ανθίζουν ιδίως στον Πανεπιστημιακό χώρο.

    Ως καθηγητής τα της εκπάιδευσης τα ξέρεις πολύ καλύτερα από μένα. Επίτρεψε μου μόνο μια κουβέντα: Πολλά από τα προβλήματα της Παιδείας είναι σχεδόν εύκολα αντιμετωπίσιμα αν υπάρχουν Δάσκαλοι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. firiki2010: Η πρόθεση του σημειώμετος είναι να βάλει τον προβλματισμό γύρω από το θέμα. Πολύ θετική η συμβολή σου. Θάθελα να ανοίξει λίγο το θέμα γνώση, να γίνει αντικείμενο έρευνας, γιατό και φαντάζομαι ένα σχολείο με πολλά βιβλία ένα σχολείο ανοικτό, όπου οι μαθητές δεν παίρνουν τίποτα έτοιμο αλλά το ψάχνουν. Ένα βιβλίο με σημειώσεις είναι πολύτιμο γιατί να μην περάσει στον επόμενο; ¨οσο για τον επίλογό σου αυτό είναι όλο το ζουμί. Αλλά πίστεψέ με δάσκαλοι υπάρχουν. Από οργάνωση πάσχουμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία