Μπορεί ένα δημοκρατικό αστικό κόμμα να συνεργαστεί με το ΣΥΡΙΖΑ;

Ο φίλος μου δημοσιογράφος Μάκης Ανδρονόπουλος αναζητά ένα κόμμα σοβαρό, "δημοκρατικό, κοσμικό, φιλελεύθερο που θα έχει ως πρώτη προτεραιότητα την παιδεία και την καινοτομία, την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία της ομορφιάς και των φυσικών πόρων αυτού του τόπου". Μέχρι εδώ καλά. "Ένα κόμμα πίσω από το οποίο θα στοιχηθεί  η τεχνοκρατία και η ελληνική επιχειρηματικότητα και το οποίο θα βοηθήσει τον ΣΥΡΙΖΑ να τα βγάλει πέρα εκεί που έχει κρίσιμες αδυναμίες." Εδώ όμως μας τα χαλάει. Περνάει στη σφαίρα του αδύνατου, προσπαθεί να κάνει δύο ασύμβατες ευθείες να τέμνονται. Την αστική σοβαρότητα με το ΣΥΡΙΖΑ. Σίγουρα χρειαζόμαστε το κόμμα που περιγράφει ο ΜΑ αλλά δεν ξέρω αν το χρειάζεται ο ΣΥΡΙΖΑ. ¨Οταν έχει τόσες σοβαρές συνιστώσες εντός και τόσες άλλες ακόμα σοβαρότερες εκτός.

του Μάκη Ανδρονόπουλου από το Εxtrapolation

Ο χειμώνας που ξεκίνησε θα είναι ο πιο δύσκολος χειμώνας μετά το 1949, από κάθε άποψη, κοινωνική, οικονομική, πολιτική. Ξέρουμε όλοι γιατί. Ο Σαμαράς επέδειξε σοβαρότητα θέτοντας τέρμα στην φιλολογία περί ανασχηματισμού και αλλαγής του εκλογικού νόμου, δείχνοντας ότι αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα των περιστάσεων. Κανείς όμως δεν μπορεί να προβλέψει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα, οι αντοχές της κοινωνίας, οι ανοχές των πιστωτών, οι ενοχές των πολιτικών. 

Η ιστορία διδάσκει ότι τα κοινωνικά φαινόμενα θέλουν τον χρόνο τους για να ωριμάσουν και να εκδηλωθούν. Ορισμένοι παρατηρητές αποδίδουν τις «πρόβες εμφυλίου» μεταξύ αναρχικών και φασιστών στην άνοδο της εντροπίας του συστήματος. Πάντως,  όταν τα κοινωνικά φαινόμενα εκδηλώνονται, ξεκινούν με διστακτικά βήματα, μαζικοποιούνται, ακολουθούν εξάρσεις, πισωγυρίσματα, ισορροπούν και τότε αναδεικνύουν κάποιο νέο  πλαίσιο για να πορευτεί η κοινωνία. Η γαλλική επανάσταση είναι η επιτομή της ιστορίας …

Οι πολιτικές διεργασίες που συντελούνται τις τελευταίες βδομάδες στον ευρύτερο χώρο που κάλυπτε κάποτε το ΠΑΣΟΚ, ήτοι από την σαινσιμονική αριστερά (ενίοτε και την τροτσκιστική) μέχρι τη νεοφιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία,  δεν έχουν βαρύνουσα σημασία καθώς δεν συσχετίζονται με πραγματικές κοινωνικές ανάγκες, αλλά μόνο με την πολιτική επιβίωση ορισμένων προβεβλημένων προσώπων που καλώς ή κακώς, έχουν φορτωθεί  το βάρος της εκθεμελίωσης των πάντων.  

Η κρίση των «Ανεξαρτήτων Ελλήνων» και οι διαγραφές και οι αποχωρήσεις στο ΠΑΣΟΚ έχουν επιταχύνει την πολιτική κινητικότητα και την σεναριολογία στον χώρο μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και στα δεξιά της ΝΔ. Ο Αντ. Σαμαράς ορέγεται τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, οι άστεγοι ΑΝΕΛ ψάχνονται, ο Καρατζαφέρης θέλει να μετακινηθεί στο κέντρο, ο Βενιζέλος να ξανασυναντήσει την κοινωνία και να επανιδρύσει τη δημοκρατική παράταξη, ο Σκανδαλίδης να βγει το ΠΑΣΟΚ από την κυβέρνηση,  όπως άλλωστε και η μισή ΔΗΜΑΡ, ο Κουβέλης φοβάται τον εναγκαλισμό του Βαγγέλη, ο Λοβέρδος προσπαθεί να διασώσει τους ψήφους του, ο Τζίμερος ελπίζει να εισπράξει από τους ΑΝΕΛ, ο Φλωρίδης και η ΔΡΑΣΗ προσπαθούν να κολλήσουν κάπου, ο Μίμης θέλει να γίνει διαιτητής και οι Οικολόγοι κοιτούν τα άστρα κ.ο.κ. Όμως, το ανακάτεμα της πάλαι ποτέ σούπας του ΠΑΣΟΚ, εντός της χύτρας του οποίου συντελούνταν όλα τα κοινωνικά φαινόμενα της χώρας, δεν λέει να δέσει. Πρώτον, γιατί τα πρόσωπα είναι εκτεθειμένα,  δεύτερον, γιατί δεν έχουν ούτε κοινωνική αναφορά, ούτε πρόταση, παρά μόνο μια παραπολιτική προβολή από τα media.

Παρ΄ όλα αυτά,  από την αριθμητική των δημοσκοπήσεων σε σχέση με τα αποτελέσματα των εκλογών του Ιουνίου προκύπτουν ενδιαφέρουσες ανατροπές. Πρώτον, Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πρώτο κόμμα, αλλά χάνει ένα 4%, ενώ η ΝΔ περνάει στη δεύτερη θέση με 8% απώλειες. Η Χρυσή Αυγή κερδίζει σχεδόν 3%, οι ΑΝΕΛ χάνουν 2% plus,  το ΠΑΣΟΚ -6,5%, η ΔΗΜΑΡ -2% και το ΚΚΕ μπετόν. Αυτό σημαίνει ότι τα υπαρκτά κόμματα έξι μόλις μήνες μετά τις εκλογές χάνουν μαζί 22,5%, πλην 3% που κερδίζει η ΧΑ. Έτσι, απομένει ένα 19,5% που βγαίνει στην ορφάνια.  Από αυτό το τεράστιο ποσοστό, ένα περίπου 6% δηλώνει πως θα ψήφιζε «άλλο κόμμα». Αυτό λοιπόν, το φαντασιακό κόμμα που ξεκινάει με αυτή την προίκα του 6% και έχει προοπτική έως 20%, κυνηγάνε όλοι. Μόνο που αυτό συμβαίνει στον ύπνο τους. Διότι μόλις ξυπνήσουν στην «έρημο» της πραγματικότητας, το πρώτο πράγμα που σκέφτονται είναι η απλή αναλογική!... που άλλοτε μοιάζει με αντικατοπτρισμό και άλλοτε με εφιάλτη ακυβερνησίας. Αλλά όπως κατέδειξε η εμπειρία, όλες αυτές οι κινήσεις, όμιλοι προβληματισμού και σύλλογοι πολιτικού διαλογισμού είναι για να περνάνε την ώρα τους οι μεσήλικες.  

Πώς πρέπει να είναι

Υπάρχει συνεπώς κοινωνική και σίγουρα πολιτική ανάγκη για ένα νέο κόμμα. Μία κοινωνική αναφορά ενός τέτοιου κόμματος διατύπωσα στο άρθρο μου «Η αφύπνιση των αστών» επισημαίνοντας ότι μεσοαστικά στρώματα με πανεπιστημιακή παιδεία που δεν συμμετείχαν στο πάρτι των années folles, αισθάνονται δικαιωμένα για την στάση που τήρησαν στη ζωή και πως τώρα έχουν καθήκον να συμβάλουν στην ανασυγκρότηση του κράτους και της κοινωνίας. Θεωρούν ότι η στάση των κυβερνήσεων από το 2009 και μετά δεν ήταν αρκούντως πατριωτική, φέρουν βαρέως την εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας και προσδοκούν σε μια βαθιά κάθαρση του δημόσιου βίου και του επιχειρηματικού τοπίου, ούτως ώστε η χώρα να περάσει από τον ευρωπαϊκό παράδρομο στην κεντρική λεωφόρο και να ανακτήσει την αξιοπρέπεια και το κύρος της.

Οι ψήφοι αυτών των μεσοαστικών στρωμάτων  μοιράζονταν όλα αυτά τα χρόνια ανάμεσα στη φιλελεύθερη πτέρυγα της ΝΔ και το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ, αλλά στη μεταρρυθμιστική ευρωαριστερά. Μπορούν όμως όλοι αυτοί να εκφραστούν πλέον από τους προαναφερθέντες πολιτικούς; Η απάντηση είναι, μετά από τρία Μνημόνια,  σαφώς «όχι». Βεβαίως, προβληματίζονται και γνωρίζουν ότι η όποια αστική τάξη διέθετε η χώρα ήταν πάντα «καχεκτική» και ότι δεν μπόρεσε ποτέ να επιβάλει τις αξίες της, με εξαίρεση ορισμένες μικρές περιόδους. Αλλά και τότε δεν κατάφερε να μπολιάσει το κοινωνικό σώμα, εξ αιτίας της επικυριαρχίας των παρασιτικών, των φαύλων και των ξενοκίνητων κύκλων. Παρ΄ όλα αυτά, αντιλαμβάνονται σήμερα τις δυναμικές που αναπτύσσονται στην κοινωνία, κατανοούν ότι τελείωσε η ιστορική φάση του δικομματισμού, -τουλάχιστον έτσι όπως τον γνωρίσαμε και με τα ποσοστά που αυτός λειτούργησε-, κατανοούν την πόλωση μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ και εκτιμούν ότι χρειάζεται ένας νέος εξισορροπητικός παράγοντας ανάμεσά τους που θα αναζωογονήσει την πολιτική ζωή και θα δώσει διέξοδο στα αδιέξοδα.

Θα μπορούσαν όλοι αυτοί να συγκροτήσουν ένα νέο κεντρώο κόμμα, ένα κόμμα θεματοφύλακα της δημοκρατικής νομιμότητας που θα σέβεται και θα προστατεύει το σύνταγμα. Δηλαδή, ένα κόμμα που θα καταγγέλλει και θα αντιδρά στην περιφρόνηση του συντάγματος έτσι όπως την ζήσαμε τα τελευταία εφτά χρόνια και που οδήγησε τη χώρα να κυβερνιέται με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Ένα κόμμα που θα στηρίξει τον πλήρη διαχωρισμό του κράτους από την Εκκλησία και ένα Σύνταγμα που δεν θα είναι ελέω Θεού. Δηλαδή θα είναι ένα κόμμα δημοκρατικό, κοσμικό, φιλελεύθερο που θα έχει ως πρώτη προτεραιότητα την παιδεία και την καινοτομία, την υγεία, την ασφάλεια και την προστασία της ομορφιάς και των φυσικών πόρων αυτού του τόπου. Με δυο λόγια θα είναι ένα κόμμα πατριωτικό. Και πατριωτικό σημαίνει ότι βάζει την εθνική κυριαρχία πάνω από τις οικονομικές σκοπιμότητες και βρίσκει άλλους τρόπους να ικανοποιήσει τις εύλογες απαιτήσεις των πιστωτών.

Ένα κόμμα που αν το στοίχημα του Σαμαρά δεν βγει, (είτε γιατί είναι λάθος το Μνημόνιο 3, είτε γιατί δεν θα αντέξει η κοινωνία τον παραλογισμό των φόρων και των τιμών, είτε γιατί οι πιστωτές θα ενεργοποιήσουν τις ρήτρες) και αν ο ΣΥΡΙΖΑ κληθεί να κυβερνήσει μετά από εκλογές και δεν συγκεντρώνει την πλειοψηφία, να μπορεί να τον στηρίξει. Ένα κόμμα πίσω από το οποίο θα στοιχηθεί  η τεχνοκρατία και η ελληνική επιχειρηματικότητα και το οποίο θα βοηθήσει τον ΣΥΡΙΖΑ να τα βγάλει πέρα εκεί που έχει κρίσιμες αδυναμίες.

Ένα κόμμα με αναφορές στο ΕΑΜ και στην κυβέρνηση του βουνού… Ένα κόμμα αστικό, πατριωτικό του κέντρου που θα ελέγχει και θα εξισορροπεί τους δύο μεγάλους πόλους της αριστεράς και της δεξιάς, συμμετέχοντας στις κυβερνήσεις που θα σχηματίζει το εκάστοτε πρώτο κόμμα. Τέτοια κόμματα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο παρελθόν, στη Βρετανία, στη Γερμανία και αλλού.  

Δεν γράφω ότι το κόμμα αυτό θα πρέπει να είναι βαθύτατα ευρωπαϊκό γιατί το θεωρώ αυτονόητο, ούτε εάν θα είναι υπέρ του ευρώ ή της δραχμής, γιατί επίσης είναι αυτονόητο. Η εξέλιξη της Ευρώπης όμως δεν μπορεί να είναι αυτή που τίθεται σε εφαρμογή με διακρατικές συμφωνίες. Πρέπει λοιπόν να είναι ένα κόμμα που θα επιχειρήσει να αλλάξει τη συζήτηση στην Ευρώπη, διότι η Ευρώπη δεν είναι το ευρώ, είναι πολύ περισσότερα.

Και τίθεται το μέγα ερώτημα: και ποιοι μπορούν να φτιάξουν ένα τέτοιο κόμμα; …και υπάρχει πρόσωπο που να μπορεί να ηγηθεί και να λάμψει; Η απάντηση είναι: δεν ξέρω. Ξέρω όμως ποιοι δεν μπορούν να το κάνουν και αυτό το θεωρώ ήδη σημαντικό. Από εκεί και πέρα, η κοινωνία και η ιστορία έχουν τους μηχανισμούς τους…

* Στη φωτογραφία μια εμβληματική πολιτική φυσιογνωμία, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου