Περί Αριστεράς και ευθύνης

Παύλος Τσίμας από τα ΝΕΑ 

Μία αριστερή κυβέρνηση αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση μιας χώρας σε αναβρασμό, που απειλείται με αφανισμό στη χειρότερη στιγμή της κρίσης. Ολοι προβλέπουν ναυάγιο. Αλλά η Αριστερά καταφέρνει να κρατήσει το πλοίο στον αφρό, ο Πολ Κρούγκμαν τη λούζει με επαίνους και ακόμη και το ΔΝΤ δηλώνει ενθουσιασμένο με τις επιδόσεις της!
Σενάριο πολιτικής φαντασίας, βγαλμένο από τα πρακτικά του Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ ή από όνειρο στελέχους της ΔΗΜΑΡ; Οχι. Συνέβη στ' αλήθεια. Σε μια μακρινή και εξωτική γωνιά της Ευρώπης - στην Ισλανδία. Και καθώς εκπρόσωπος από το «αδελφό» ισλανδικό κόμμα δεν παρέστη στο Συνέδριο, θα επιχειρήσω να μεταφέρω εδώ την εμπειρία του.
Στα τέλη της δεκαετίας του '90, λοιπόν, όταν η ισλανδική Αριστερά αποφάσισε να ενωθεί σε μια Σοσιαλδημοκρατική Συμμαχία, οι πιο ριζοσπαστικές, οικολογικές και κομμουνιστογενείς συνιστώσες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν και ίδρυσαν το Κίνημα Αριστερών - Πρασίνων, με ηγέτη τον - όνομα γλωσσοδέτης, όπως όλα τα ονόματα στο νησί - Σταϊνγκρίμουρ Σιγκφούσον.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η Ισλανδία έγινε ο δοκιμαστικός σωλήνας του πιο αποχαλινωμένου πειράματος νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης στον κόσμο. Η τραπεζική φούσκα έφθασε να είναι δεκαπλάσια του ΑΕΠ της χώρας.
Μια γενιά νέων επιχειρηματιών με δανεικά, οι «νέοι Βίκινγκ», κατακτούσαν τον κόσμο. Και η χώρα πατούσε, με δανεικά, την κορυφή της ευημερίας με το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στον κόσμο. Στα χρόνια της φούσκας οι Αριστεροί - Πράσινοι ήταν οι μόνοι που επέμεναν παράφωνα να χαλούν τη σούπα της εθνικής συναίνεσης, να προειδοποιούν ότι πρόκειται για φούσκα, να χλευάζουν τον νεοπλουτισμό και να διαδηλώνουν κατά μεγάλων έργων που θεωρούσαν ότι απειλούν το φυσικό περιβάλλον. Και όταν η φούσκα έσκασε, το 2008, λίγες ώρες μετά τη χρεοκοπία της Λίμαν, οι τράπεζες χρεοκόπησαν, το νόμισμα υποτιμήθηκε κατά 50% μέσα σε μία νύχτα, η ανεργία δεκαπλασιάστηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες, το ΔΝΤ κατέπλευσε με ένα πρόγραμμα βοήθειας και οι Ισλανδοί βγήκαν στον δρόμο σε άγριες διαδηλώσεις «κατσαρόλας», η κυβέρνηση έπεσε και, στις εκλογές, οι Αριστεροί - Πράσινοι εκτοξεύθηκαν στο 21%!
Ετσι, την άνοιξη του 2009, σχηματίστηκε μία κυβέρνηση συνεργασίας των Σοσιαλδημοκρατών και των ριζοσπαστών της Αριστεράς. Και ο διαδηλωτής Σιγκφούσον βρέθηκε υπουργός Οικονομικών, υποχρεωμένος να συνομιλεί καθημερινά με τα γκρι κοστούμια του Ταμείου.

Οταν τον συνάντησα πρώτη φορά ως υπουργό, τον είχα ρωτήσει αφελώς: Τι δουλειά έχει ένας αριστερός όπως εσύ σε μια κυβέρνηση που εφαρμόζει πρόγραμμα ΔΝΤ; «Οταν παίρνει φωτιά το σπίτι σου», μου είχε απαντήσει, «δεν κοιτάς τι χρώμα έχει ο κουβάς με το νερό». Οσο για το ΔΝΤ; «Δεν τους εμπιστευόμουν και δεν με εμπιστεύονταν. Αλλά εγώ τους έπεισα ότι μπορώ να τηρήσω τις υποχρεώσεις μου χωρίς να θίξω το κοινωνικό κράτος και τις ενισχύσεις στους οικονομικά ασθενέστερους. Και εκείνοι με έπεισαν ότι όσο τηρώ τους οικονομικούς στόχους του προγράμματος δεν θα ανακατεύονται στα πόδια μου».
Επί των ημερών της αριστερής κυβέρνησης η κρίση θεωρήθηκε επισήμως λήξασα, το ΔΝΤ έφυγε μετ' επαίνων από τη χώρα, η ανεργία σχεδόν μηδενίστηκε και η οικονομία επέστρεψε σε ανάπτυξη. Οι διεθνείς αναλυτές μιλούσαν για «ισλανδικό θαύμα». Αλλά στις εκλογές του περασμένου Απριλίου οι μεν Σοσιαλδημοκράτες έχασαν τα δύο τρίτα της δύναμής τους, οι δε Αριστεροί - Πράσινοι έπεσαν από το 21% στο 10%. Η Δεξιά επέστρεψε στην κυβέρνηση και ο Σιγκφούσον παραιτήθηκε από πρόεδρος του κόμματος. Μετανιώσατε; τον ρώτησα όταν το ξανασυνάντησα πρόσφατα, μετά τις εκλογές. «Ούτε στιγμή», μου απάντησε. «Το χρέος της Αριστεράς είναι να αναλαμβάνει τις ευθύνες της, έστω κι αν οι ευθύνες την καθιστούν αντιδημοφιλή». Επιμένει ότι η Αριστερά κατάφερε «να αποδώσει στη χώρα ξανά την οικονομική κυριαρχία της, χωρίς να πλήξει το κοινωνικό κράτος και το φυσικό περιβάλλον». Όσο για την εμπειρία του με το Ταμείο, επέμεινε ότι «το μυστικό της επιτυχίας είναι να συμφωνείς μαζί τους στους στόχους, αλλά να επιλέγεις εσύ τα μέσα, να μην τους επιτρέπεις να κάνουν πολιτική αντί για εσένα».
Όπως έγραφε ο Τολστόι, οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν ενώ οι δυστυχισμένες είναι διαφορετικές στη δυστυχία τους. Οι εμπειρίες χωρών σε κρίση δεν αντιγράφονται. Αλλά μεταφέρω την εμπειρία της Αριστεράς από τη χώρα των πάγων ως υστερόγραφο στις τραυματικές συζητήσεις της καθ' ημάς Αριστεράς.