Σιγά μη θέλουμε να περιορίσουμε τη διαφθορά

Προφανώς και δεν θέλουμε να περιορίσουμε τη διαφθορά. Γιαυτό και συντηρούμε όσο μπορούμε τις δομές του μετασοβιετικού μας κράτους. Γιαυτό και κρυβόμαστε γύρω από το ιδεολόγημα που λέει ότι κάθε τι που είναι κρατικό είναι αξιόπιστο και κάθε τι ιδιωτικό είναι διεφθαρμένο. Η δυσανεξία της κοινωνίας προς την πραγματική ελευθερία είναι η αλυσίδα μας. Όταν την κόψουμε θα έχουμε ελπίδα.

του Ανδρέα Δρυμιώτη* από την Καθημερινή

Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Παρά τις εξαγγελίες, παρά τα μεγάλα λόγια, παρά την κρίση, προσωπικά δεν έχω πεισθεί ότι υπάρχει η βούληση να μειωθεί η διαφθορά στο Δημόσιο. Κάθε τόσο διαβάζουμε για επίορκους υπαλλήλους και την εφευρετικότητά τους στη λαμογιά, αλλά πουθενά δεν βλέπουμε προτάσεις για να περιορίσουμε τις δραστηριότητες του Δημοσίου, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε το πεδίο της διαφθοράς. Διαβάζουμε για τιμωρίες των επίορκων και την πιθανή απόλυσή τους. Αυτή δεν είναι λύση. Ριζική λύση είναι να ξαναδούμε μία-μία τις δραστηριότητες από μηδενική βάση και να εξετάσουμε εναλλακτικές προτάσεις οι οποίες να περιορίζουν ή να εκμηδενίζουν τις πιθανότητες συναλλαγής.

Θα ξεκινήσω με ένα παράδειγμα. Στο «Βήμα» της 28ης Απριλίου 2013, παρουσιάστηκε ένα ολοσέλιδο ρεπορτάζ με τίτλο: «Ο νέος κήπος με τις μίζες» και υπέρτιτλο: «Εικόνα σήψης δείχνει η έρευνα στη Γενική Διεύθυνση Ιδιωτικών Επενδύσεων του υπουργείου Ανάπτυξης». Πρόκειται για τη γνωστή ιστορία όπου αρχικά (2012) έπιασαν τέσσερις υπαλλήλους του υπουργείου με προσημειωμένα χαρτονομίσματα. Οι υπάλληλοι προφυλακίστηκαν αλλά φυσικά εξακολουθούν να παίρνουν το 1/3 του μισθού τους γιατί οι υποθέσεις δεν έχουν τελεσιδικήσει. Η τότε υπουργός Αννα Διαμαντοπούλου σε μια κίνηση πυγμής ξήλωσε όλη τη Γενική Διεύθυνση και προσπάθησε να την ξαναστελεχώσει με 20 νέα και άφθαρτα πρόσωπα. Εν τω μεταξύ έχει παρέμβει η Επιθεώρηση Δημόσιας Διοίκησης η οποία αποτύπωσε σύμφωνα με το ρεπορτάζ «μία εικόνα σήψης». Το πόρισμά της αναμένεται τον Σεπτέμβριο του 2013, αλλά τα συμπεράσματα είναι λίγο-πολύ γνωστά. Ηδη έχουν ελεγχθεί τα «πόθεν έσχες» 27 υπαλλήλων (από τους 57) της διεύθυνσης και έχουν παραπεμφθεί στον Εισαγγελέα 11 για ψευδή δήλωση «πόθεν έσχες». Με λίγα λόγια το πάρτι συνεχίζεται και είμαι βέβαιος ότι όσες φορές και να αλλάξουν τους υπαλλήλους θα συνεχίζεται γιατί πάντα θα υπάρχουν επίορκοι, ειδικότερα όταν τα ποσά είναι μεγάλα. Η Διεύθυνση αυτή ουσιαστικά εγκρίνει ή απορρίπτει όλα τα επενδυτικά προγράμματα και είναι φυσικό ορισμένοι υπάλληλοι να πιστεύουν ότι δικαιούνται μερίδιο από τα λεφτά τα οποία εγκρίνουν. Θα μου πείτε και τι να κάνουμε; Οντως «αυτούς τους υπαλλήλους έχουμε, με αυτούς θα δουλέψουμε». Ετσι ακριβώς απάντησε κάποτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, όταν ένας υπουργός του ψέλλισε κάτι για το επίπεδο των υπαλλήλων του υπουργείου του.

Εκτός αν κάνουμε κάτι εντελώς ριζοσπαστικό. Να καταργήσουμε τη Γενική Διεύθυνση Ιδιωτικών Επενδύσεων. Και φυσικά προκύπτει το ερώτημα: Ποιος θα κρίνει τα επενδυτικά σχέδια; Οι πιστοποιημένοι Ορκωτοί Ελεγκτές. Τους εμπιστευόμαστε να υπογράφουν ισολογισμούς εισηγμένων εταιρειών και ουσιαστικά να παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση της τιμής των μετοχών τους και δεν μπορούμε να τους εμπιστευθούμε να εξετάσουν τη βιωσιμότητα μιας επένδυσης; Εξάλλου θα μπορούμε να τους δεσμεύσουμε με εξοντωτικές ρήτρες, σε περίπτωση που διαπιστώνονται παρατυπίες στο έργο τους. Η αμοιβή τους θα μπορούσε να αποτελεί μέρος της επένδυσης, ώστε να μη δημιουργεί πρόσθετο κόστος στο Δημόσιο και μια μελέτη θα μπορούσε να δοθεί σε περισσότερες από μία εταιρείες για αξιολόγηση. Τέλος, η παρακολούθηση της εκτέλεσης της επένδυσης θα μπορούσε να ανατεθεί σε άλλη ανταγωνιστική εταιρεία, ώστε να υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος. Πότε επιτέλους θα εμπιστευθούμε την ιδιωτική πρωτοβουλία ώστε να περιορίσουμε το Κράτος και κατ’ επέκταση τη διαφθορά.

Ετσι για την ιστορία αξίζει να αναφέρω την περίπτωση της Arthur Andersen. Ηταν μια από τις μεγαλύτερες ελεγκτικές εταιρείες του κόσμου. Κατηγορήθηκε όμως ότι υπέγραφε τον παραποιημένο ισολογισμό της Enron, με αποτέλεσμα να ζημιωθούν πολλοί επενδυτές στη φούσκα του 2000, στις ΗΠΑ. Μια εταιρεία με 89 χρόνια ιστορίας, η οποία εθεωρείτο το «χρυσό πρότυπο» (golden standard) στην ακεραιότητα, έκλεισε το 2002. Μαζί με αυτήν οι τράπεζες που έμμεσα ενεπλάκησαν στην υπόθεση πλήρωσαν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια σε πρόστιμα και αποζημιώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τράπεζες δεν έκαναν κάτι παράνομο, απλά αυτά που έκαναν δεν ήταν απολύτως ορθά. Εντούτοις, πλήρωσαν δισεκατομμύρια δολάρια σε αποζημιώσεις και πρόστιμα. Ετσι λειτουργεί η ιδιωτική οικονομία. Κάνεις λάθος, πληρώνεις πολλαπλάσια. Ενώ στο Δημόσιο οι υπάλληλοι που συνελήφθησαν με «τη γίδα στην πλάτη» ακόμα πληρώνονται, αντί να απολυθούνε και να πληρώσουνε. Πότε θα ξεπεράσουμε το σύμπλεγμα του κρατισμού και να εμπιστευθούμε την δημιουργικότητα του Ελληνα. Στο κάτω-κάτω αν μια από τις ελεγκτικές εταιρείες αποδειχθεί σκάρτη, θα τη διαγράφαμε από τις πιστοποιημένες και θα χρησιμοποιούσαμε κάποια άλλη. Το υπουργείο όμως δεν μπορούμε ούτε να το καταργήσουμε ούτε να το διαγράψουμε, έστω και αν πιστοποιημένα δεν κάνει καλά τη δουλειά του.

Ας δούμε όμως ένα πιο ριζοσπαστικό θέμα. Διάβασα πριν από μήνες στις επιστολές αναγνωστών στην «Καθημερινή», την περιπέτεια κάποιου επιστολογράφου, ο οποίος αρνήθηκε να πληρώσει τα «γνωστά» για να πάρει η κόρη του το Δίπλωμα Οδηγήσεως. Ελεγε, αν θυμάμαι καλά, ότι την κόψανε γιατί δεν ήξερε «πόσο είναι το βάθος των αυλακώσεων στα λάστιχα του αυτοκινήτου»! Πόσοι από εμάς μπορούμε να απαντήσουμε σωστά, αυτή την ερώτηση; Θεωρητικά θα πρέπει να μας πάρουν το δίπλωμα. Υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι για λόγους αρχής, αρνούνται να πληρώσουν και έχουν υποχρεωθεί από «το σύστημα» να δώσουν και δέκα φορές εξετάσεις, γιατί τους κόβουν με τις πιο απίστευτες αιτιάσεις. Διερωτήθηκε κανείς, γιατί η εξέταση των υποψηφίων οδηγών πρέπει να γίνεται από δημόσιους υπαλλήλους; Την εκπαίδευση των οδηγών την έχουμε αφήσει να γίνεται από ιδιώτες.Γιατί να μην εμπιστευθούμε και την εξέταση των οδηγών σε ιδιώτες; Οσο και αν ακούγεται εικονοκλαστική η πρόταση αυτή, αν έχετε την υπομονή να φθάσετε μέχρι το τέλος θα δείτε ότι έχει πολλά πλεονεκτήματα.

Ας ξεκινήσουμε από την ουσία. Εφόσον γνωρίζουμε ότι για να περάσει κάποιος τις εξετάσεις πρέπει να δώσει το φακελάκι του, ποιος μας εγγυάται ότι όλοι αυτοί που παίρνουν με αυτό τον τρόπο το δίπλωμα, δεν αποτελούν «εν δυνάμει» δολοφόνους με φονικό όπλο το αυτοκίνητό τους; Ουσιαστικά δεν υπάρχει καμία διάκριση ανάμεσα στον ικανό οδηγό ο οποίος πήρε το δίπλωμα με την αξία του και τον ανίκανο ο οποίος πλήρωσε το κύκλωμα. Αν όμως οι εξετάσεις γίνονταν από διαφορετικές εταιρείες θα υπήρχε σαφής διάκριση ανάμεσα στις καλές και τις κακές εταιρείες. Ετσι ένα δίπλωμα από μια «κακή» εταιρεία θα είχε σαν συνέπεια τα αυξημένα ασφάλιστρα ή ακόμα την άρνηση παροχής ασφαλιστικής κάλυψης, ενώ ένα δίπλωμα από μια σοβαρή και αυστηρή εταιρεία θα είχε μειωμένα ασφάλιστρα. Δηλαδή, ύστερα από ένα μικρό χρονικό διάστημα θα υπήρχε σαφής διαχωρισμός στην ασφαλιστική αγορά ανάμεσα στις εταιρείες που κάνουν τις εξετάσεις για την ικανότητα οδήγησης. Ο στατιστικός συσχετισμός ανάμεσα στα ατυχήματα και την εταιρεία που έκανε τις εξετάσεις θα ήταν ο «μπούσουλας» για τον καθορισμό των ασφαλίστρων. Σήμερα δεν έχουμε αυτή την εξαιρετικά χρήσιμη πληροφορία. Το Δίπλωμα Οδήγησης δεν μας λέει απολύτως τίποτα σχετικά με την αυστηρότητα ή όχι των εξεταστών. Είναι ευνόητο ότι επιπλέον θα είχαμε γλιτώσει και από μία εστία διαφθοράς στο Δημόσιο. Η εκτύπωση του διπλώματος θα εξακολουθήσει να γίνεται από το Δημόσιο, για να υπάρχει η απαιτούμενη ασφάλεια και ομοιομορφία.

Μήπως χάσαμε τίποτα, όταν επιτρέψαμε να γίνουν ιδιωτικά ΚΤΕΟ; Απολύτως τίποτα. Αντίθετα, δημιουργήθηκε μια νέα δραστηριότητα με ανταγωνιστικές τιμές, καλύτερες υπηρεσίες και έσοδα για το κράτος. Μου είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να καταλάβω τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε. Ενώ όλοι αναγνωρίζουμε ότι το Δημόσιο δεν μπορεί να παρέχει υπηρεσίες ποιότητας και αποτελεί ταυτόχρονα εστία διαφθοράς, εντούτοις μόλις κάποιος προτείνει να γίνει μια υπηρεσία ιδιωτική, λειτουργούν αμέσως το σοβιετικά αντανακλαστικά μας και σκοτώνουμε την ιδέα με τον αφορισμό: «αυτά δεν γίνονται στην Ελλάδα».

* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων