Πικρός καφές για τον Μπέργκμαν

Στις 30 Ιουλίου 2007 πέθανε ο μεγάλος Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέρκμαν. Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στις αρχές Αυγούστου του 2007 στο ένθετο Global της εφημερίδας "ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ".

του Αντώνη Χατζή

Ήταν αρχές της δεκαετίας του ΄80. Ο Ίνγκμαρ Μπέρκμαν έχε θέσει τέλος στην αυτοεξορία του στη Γερμανία (μετά από ένα επεισόδιο με τη σουηδική εφορία) και είχε αρχίσει συνεργασία με την κρατική τηλεόραση για το ανέβασμα σειράς θεατρικών έργων. Τον είχα δει πολλές φορές στο διάδρομο να περνάει μπροστά από το γραφείο της ελληνικής εκπομπής της σουηδικής ραδιοφωνίας.

Ένα πρωϊνό χτυπάει η πόρτα του γραφείου μας και βλέπουμε το πολύ γνώριμό του πρόσωπο. Ευγενής και συνεσταλμένος όπως πάντα χαιρετάει, ζητάει συγνώμη για την ενόχληση και λέει: «Εσείς στην Ελλάδα έχετε έναν πολύ ωραίο καφέ. Έχω να πάω δύο χρόνια και τον λαχτάρησα. Μήπως ξέρετε που μπορώ να βρω στη Στοκχόλμη ελληνικό καφέ;»

Ήταν μεγάλη έκπληξη –εκείνη τη στιγμή ήμουν μόνος στο γραφείο-, πέρασε μέσα και μου διηγήθηκε πως η Ελλάδα ήταν η μεγάλη του αγάπη, πήγαινε σχεδόν κάθε χρόνο και ήθελε να πιει έναν καφέ «όπως μου τον κάνει ένας καφετζής, ένας ωραίος άνθρωπος στη Σκιάθο». Καφέ δεν είχαμε στο γραφείο, του υποσχέθηκα να φέρω την επόμενη μέρα, με ευχαρίστησε αλλά είπε δεν θέλει να μας βάλει σε κόπο και έφυγε. Πράγματι την επόμενη μέρα πήρα το μπρίκι από το σπίτι αν και δεν περίμενα, πολυάσχολος όπως ήταν να ξανάρθει.

Και όμως ήρθε ήπιε τον καφέ χιλιοευχαριστώντας μας και μας διηγήθηκε ότι πάει κάθε χρόνο στη Σκιάθο, στο σπίτι της μητέρας της ηθοποιού Μπίμπι Άντερσον, –μια ωραία γυναίκα που όλοι οι Έλληνες γνωρίζαμε, είχε κάνει και βουλευτής του Αριστερού κόμματος – Κομμουνιστές και μας είχε βοηθήσει αφάνταστα τα χρόνια της δικτατορίας,- ότι κανείς δεν ξέρει ποιος είναι και πως όλοι εκεί και ιδιαίτερα ο καφετζής, τον περιποιούνται πολύ. Μας εξόρκισε μάλιστα να μην το κάνουμε γνωστό, «εσείς οι δημοσιογράφοι είστε επικίνδυνοι», είπε γελώντας.

Από τότε έγινε τακτικός επισκέπτης τις λίγες εβδομάδες που κράτησαν τα γυρίσματα. Ήταν ελληνομαθής, είχε διδαχθεί αρχαία ελληνικά στο Γυμνάσιο, μας απήγγειλε στίχους, ολόκληρα έργα αρχαίων συγγραφέων.

Μας μίλησε για τα χρόνια της χούντας. Ο αδελφός του Νταγκ Μπέρκμαν, διπλωμάτης καριέρας διορίστηκε πρεσβευτής στην Αθήνα το 1973, κάτι που προκάλεσε αντιδράσεις μεταξύ των Ελλήνων και των Σουηδών αντιχουντικών, που αντιτίθενταν στην επανατοποθέτηση πρεσβευτή στην Ελλάδα –η Σουηδία είχε αποσύρει τον πρέσβυ της από την Αθήνα στις 21 Απριλίου του 1967. Μας εκμυστηρεύθηκε ότι ο ίδιος διαφωνούσε και δεν τον επισκέφθηκε ποτέ στην Αθήνα μέχρι το 1974. Άλλωστε είχε σταματήσει να επισκέπτεται την Ελλάδα όλη την επταετία.

Κράτησαν αρκετές μέρες αυτές οι ωραίες επισκέψεις. Κάποια στιγμή έληξε η συνεργασία του με την τηλεόραση και οι επισκέψεις πήραν τέλος. Άλλωστε τότε άρχισε να δουλεύει το αριστούργημά του «Φάνι και Αλέξανδρος». Κάθε φορά όμως που ερχόταν στο κτίριο δεν παρέλειπε να μας χαιρετήσει. Μια απ΄αυτές ήταν όταν το «Φάνι και Αλέξανδρος» είχε αρχίσει να προβάλεται στους κινηματογράφους. Μας ρώτησε αν το είδαμε. Πώς όμως αφού τα εισιτήρια ήταν προπωλημένα για έξι μήνες; Του το είπα και σαν γνήσιος Έλληνας του ζήτησα –μισοαστειευόμενος- ρουσφέτι να μου βρει εισιτήριο. Δεν περίμενα βέβαια να το κάνει. Και όμως σε μερικές μέρες πήρα δύο εισιτήρια για ανήμερα του Πάσχα, το θυμάμαι καλά. Ήταν η τελευταία φορά που τον είδα. Αντίο Ίνγκμαρ.