Ο πιο βαρύς φόρος
του Αρίστου Δοξιάδη από την Καθημερινή
Με πολλούς νέους φόρους και με αυξημένους συντελεστές, με μεγάλες οριζόντιες περικοπές δαπανών, αλλά με ελάχιστο περιορισμό της φοροδιαφυγής, φθάσαμε επιτέλους σε δημοσιονομικό πλεόνασμα. Σύμφωνα με τη Eurostat, τα έσοδα του κράτους ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν από 38,4% το 2009 σε 44,6% το 2012 και έχουν φθάσει πολύ κοντά στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Με τα στοιχεία του 2013, ίσως να τον έχουν ξεπεράσει.
Για μερικούς, π.χ. την κυβέρνηση, αυτό σημαίνει ότι έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει τη δημοσιονομική προσαρμογή. Για άλλους, π.χ. τον ΣΥΡΙΖΑ, θα πρέπει οι φόροι να αυξηθούν ακόμα περισσότερο. Για άλλους, οι φόροι είναι πολύ υψηλοί, και με πρώτη ευκαιρία θα πρέπει να μειωθούν. Η Δράση, για παράδειγμα, κάνει εκστρατεία κατά των νέων φόρων στα ακίνητα. Η δική μου γνώμη είναι ότι δεν μπορούν να μειωθούν σημαντικά οι φόροι στο ορατό μέλλον. Γιατί πρέπει να μειωθούν δραστικά οι ασφαλιστικές εισφορές.
Είναι φυσικό να μας φαίνεται πιο βαριά η πρόσφατη επιδρομή του κράτους στο πορτοφόλι μας. Αυτή έχει πολλές μορφές, από το πετρέλαιο θέρμανσης μέχρι τον φόρο κατοχής σε ακίνητα που δεν αποδίδουν. Εχοντας ζήσει επί δεκαετίες χωρίς αυτά, όταν συμβαίνουν, και μάλιστα σε μειωμένα εισοδήματα, είναι οδυνηρά. Αλλά, αν επικεντρωθούμε σε αυτά, αφήνουμε άθικτο το σύστημα που μας έφερε στην κρίση. Ηταν τα βάρη που είχαμε, όχι αυτά που δεν είχαμε, που στρέβλωναν την οικονομία της μεταπολίτευσης. Αυτά είναι που πρέπει να μειωθούν, για να μπούμε σε μια διαφορετική τροχιά ανάπτυξης.
Επί δεκαετίες, ενώ η κατανάλωση μεγάλωνε, η νόμιμη απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα έμενε στάσιμη, η «μαύρη» εργασία επεκτεινόταν, οι επιχειρήσεις παρέμεναν πολύ μικρές και η παραγωγικότητα της εργασίας στους εμπορεύσιμους κλάδους ήταν χαμηλή. Σε αυτό συντέλεσε πολύ το πλέγμα των επιβαρύνσεων πάνω στη νόμιμη παραγωγική δραστηριότητα. Πέρα από τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά και μερικούς παράλογους περιορισμούς της εργατικής νομοθεσίας, το κύριο βάρος ήταν η λεγόμενη «φορολογική σφήνα». Πρόκειται για τη διαφορά ανάμεσα στον καθαρό μισθό που παίρνει ο εργαζόμενος και στο κόστος για την επιχείρηση που τον απασχολεί. Τα συστατικά της σφήνας είναι, κυρίως, οι ασφαλιστικές εισφορές και ο παρακρατούμενος φόρος εισοδήματος. Στην Ελλάδα ήταν εξαιρετικά υψηλή συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. Ημασταν στη δεύτερη ή την τρίτη θέση.
Ηρθε η κρίση και η ανεργία εκτινάχθηκε. Εγινε επιτακτική η ανάγκη να μπορούν να προσλάβουν περισσότερους εργαζόμενους οι επιχειρήσεις που πασχίζουν να σταθούν στον διεθνή ανταγωνισμό. Αυτό προϋποθέτει, ανάμεσα σε άλλα, να είναι μικρότερο το κόστος ανά εργαζόμενο, μέχρι τουλάχιστο να βελτιωθεί η παραγωγικότητα. Από την πίεση της ανεργίας μειώθηκαν οι επίσημοι μισθοί, αλλά και οι ανεπίσημες αμοιβές στη «μαύρη» αγορά. Πολλοί έγιναν φτωχοί χωρίς να είναι άνεργοι, γιατί το πραγματικό, καθαρό τους εισόδημα έχει πέσει σε τριτοκοσμικά επίπεδα. Και όμως, ένα πράγμα δεν άλλαξε: η «φορολογική σφήνα». Είναι περισσότερο από 44% του μισθού. Ενώ αν ήταν χαμηλότερη οι εργαζόμενοι θα είχαν πιο αξιοπρεπές εισόδημα, και οι εργοδότες θα μπορούσαν να προσλάβουν.
Την ίδια στιγμή που οι υψηλές εισφορές στο ΙΚΑ και στον ΟΑΕΕ αποθαρρύνουν την απασχόληση, το ασφαλιστικό σύστημα καταρρέει, ιδιαίτερα στην υγεία. Μέσα σε τρία χρόνια, εκατομμύρια πολίτες έχασαν το δικαίωμα πρόσβασης στο ΕΣΥ και στον ΕΟΠΥΥ (εκτός αν πληρώσουν από την τσέπη τους), γιατί έμειναν ανασφάλιστοι. Η κοινωνική αλληλεγγύη επιβάλλει να περάσουμε σε ένα δημόσιο σύστημα υγείας ισότιμης και καθολικής πρόσβασης, χωρίς ασφαλιστικά ταμεία υγείας, όπως ήταν και η αρχική σύλληψη το 1982, μέχρι να την αλλοιώσουν οι ισχυρές συντεχνίες. Από τα 12 δισ. της δημόσιας δαπάνης για την υγεία, μόνο τα 4 δισ. προέρχονται από εισφορές, αλλά όποιος δεν έχει εισφορές, μένει χωρίς κάλυψη.
Υποστηρίζω λοιπόν την εξής πρόταση, που έχουν διατυπώσει και άλλοι: να καταργηθούν οι εισφορές του κλάδου υγείας σε όλα τα Ταμεία. Για το ΙΚΑ είναι 7,65% του μισθού, για τον ΟΑΕΕ από 93 έως 196 ευρώ τον μήνα. Η δαπάνη του δημόσιου συστήματος υγείας να καλύπτεται από τη γενική φορολογία, που αναγκαστικά θα αυξηθεί, αλλά μάλλον λιγότερο από 4 δισ. Υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα ότι χωρίς τα Ταμεία η συνολική δαπάνη του συστήματος υγείας θα μειωθεί σημαντικά, αφού θα κοπεί η γραφειοκρατία και διάφοροι μηχανισμοί που επιτρέπουν στους παρόχους υπηρεσιών υγείας να υπερχρεώνουν.
Αλλά το μεγαλύτερο όφελος θα είναι για την απασχόληση και την παραγωγή. Καμιά από τις άλλες μορφές φορολογίας, που ίσως αυξηθούν, δεν είναι τόσο αποτρεπτική για την περίφημη παραγωγική ανασυγκρότηση όσο οι εισφορές. Σε αυτό συμφωνεί και η τρόικα, που από το 2010 έχει ζητήσει να μειωθούν. Οι εισφορές είναι ένας βαρύς φόρος πάνω στην εργασία. Δηλαδή πάνω στους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα πού είναι λιγότεροι από τρία εκατομμύρια και πασχίζουν σε σκληρές συνθήκες να δημιουργήσουν εισοδήματα για τα άλλα οκτώ: τους συνταξιούχους, τα παιδιά, τους άνεργους και τους δημοσίους υπάλληλους. Πρέπει να τους ελαφρύνουμε και να τους ενθαρρύνουμε. Δεν υπάρχουν άλλοι σωτήρες.
Για μερικούς, π.χ. την κυβέρνηση, αυτό σημαίνει ότι έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει τη δημοσιονομική προσαρμογή. Για άλλους, π.χ. τον ΣΥΡΙΖΑ, θα πρέπει οι φόροι να αυξηθούν ακόμα περισσότερο. Για άλλους, οι φόροι είναι πολύ υψηλοί, και με πρώτη ευκαιρία θα πρέπει να μειωθούν. Η Δράση, για παράδειγμα, κάνει εκστρατεία κατά των νέων φόρων στα ακίνητα. Η δική μου γνώμη είναι ότι δεν μπορούν να μειωθούν σημαντικά οι φόροι στο ορατό μέλλον. Γιατί πρέπει να μειωθούν δραστικά οι ασφαλιστικές εισφορές.
Είναι φυσικό να μας φαίνεται πιο βαριά η πρόσφατη επιδρομή του κράτους στο πορτοφόλι μας. Αυτή έχει πολλές μορφές, από το πετρέλαιο θέρμανσης μέχρι τον φόρο κατοχής σε ακίνητα που δεν αποδίδουν. Εχοντας ζήσει επί δεκαετίες χωρίς αυτά, όταν συμβαίνουν, και μάλιστα σε μειωμένα εισοδήματα, είναι οδυνηρά. Αλλά, αν επικεντρωθούμε σε αυτά, αφήνουμε άθικτο το σύστημα που μας έφερε στην κρίση. Ηταν τα βάρη που είχαμε, όχι αυτά που δεν είχαμε, που στρέβλωναν την οικονομία της μεταπολίτευσης. Αυτά είναι που πρέπει να μειωθούν, για να μπούμε σε μια διαφορετική τροχιά ανάπτυξης.
Επί δεκαετίες, ενώ η κατανάλωση μεγάλωνε, η νόμιμη απασχόληση στον ιδιωτικό τομέα έμενε στάσιμη, η «μαύρη» εργασία επεκτεινόταν, οι επιχειρήσεις παρέμεναν πολύ μικρές και η παραγωγικότητα της εργασίας στους εμπορεύσιμους κλάδους ήταν χαμηλή. Σε αυτό συντέλεσε πολύ το πλέγμα των επιβαρύνσεων πάνω στη νόμιμη παραγωγική δραστηριότητα. Πέρα από τη γραφειοκρατία, τη διαφθορά και μερικούς παράλογους περιορισμούς της εργατικής νομοθεσίας, το κύριο βάρος ήταν η λεγόμενη «φορολογική σφήνα». Πρόκειται για τη διαφορά ανάμεσα στον καθαρό μισθό που παίρνει ο εργαζόμενος και στο κόστος για την επιχείρηση που τον απασχολεί. Τα συστατικά της σφήνας είναι, κυρίως, οι ασφαλιστικές εισφορές και ο παρακρατούμενος φόρος εισοδήματος. Στην Ελλάδα ήταν εξαιρετικά υψηλή συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. Ημασταν στη δεύτερη ή την τρίτη θέση.
Ηρθε η κρίση και η ανεργία εκτινάχθηκε. Εγινε επιτακτική η ανάγκη να μπορούν να προσλάβουν περισσότερους εργαζόμενους οι επιχειρήσεις που πασχίζουν να σταθούν στον διεθνή ανταγωνισμό. Αυτό προϋποθέτει, ανάμεσα σε άλλα, να είναι μικρότερο το κόστος ανά εργαζόμενο, μέχρι τουλάχιστο να βελτιωθεί η παραγωγικότητα. Από την πίεση της ανεργίας μειώθηκαν οι επίσημοι μισθοί, αλλά και οι ανεπίσημες αμοιβές στη «μαύρη» αγορά. Πολλοί έγιναν φτωχοί χωρίς να είναι άνεργοι, γιατί το πραγματικό, καθαρό τους εισόδημα έχει πέσει σε τριτοκοσμικά επίπεδα. Και όμως, ένα πράγμα δεν άλλαξε: η «φορολογική σφήνα». Είναι περισσότερο από 44% του μισθού. Ενώ αν ήταν χαμηλότερη οι εργαζόμενοι θα είχαν πιο αξιοπρεπές εισόδημα, και οι εργοδότες θα μπορούσαν να προσλάβουν.
Την ίδια στιγμή που οι υψηλές εισφορές στο ΙΚΑ και στον ΟΑΕΕ αποθαρρύνουν την απασχόληση, το ασφαλιστικό σύστημα καταρρέει, ιδιαίτερα στην υγεία. Μέσα σε τρία χρόνια, εκατομμύρια πολίτες έχασαν το δικαίωμα πρόσβασης στο ΕΣΥ και στον ΕΟΠΥΥ (εκτός αν πληρώσουν από την τσέπη τους), γιατί έμειναν ανασφάλιστοι. Η κοινωνική αλληλεγγύη επιβάλλει να περάσουμε σε ένα δημόσιο σύστημα υγείας ισότιμης και καθολικής πρόσβασης, χωρίς ασφαλιστικά ταμεία υγείας, όπως ήταν και η αρχική σύλληψη το 1982, μέχρι να την αλλοιώσουν οι ισχυρές συντεχνίες. Από τα 12 δισ. της δημόσιας δαπάνης για την υγεία, μόνο τα 4 δισ. προέρχονται από εισφορές, αλλά όποιος δεν έχει εισφορές, μένει χωρίς κάλυψη.
Υποστηρίζω λοιπόν την εξής πρόταση, που έχουν διατυπώσει και άλλοι: να καταργηθούν οι εισφορές του κλάδου υγείας σε όλα τα Ταμεία. Για το ΙΚΑ είναι 7,65% του μισθού, για τον ΟΑΕΕ από 93 έως 196 ευρώ τον μήνα. Η δαπάνη του δημόσιου συστήματος υγείας να καλύπτεται από τη γενική φορολογία, που αναγκαστικά θα αυξηθεί, αλλά μάλλον λιγότερο από 4 δισ. Υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα ότι χωρίς τα Ταμεία η συνολική δαπάνη του συστήματος υγείας θα μειωθεί σημαντικά, αφού θα κοπεί η γραφειοκρατία και διάφοροι μηχανισμοί που επιτρέπουν στους παρόχους υπηρεσιών υγείας να υπερχρεώνουν.
Αλλά το μεγαλύτερο όφελος θα είναι για την απασχόληση και την παραγωγή. Καμιά από τις άλλες μορφές φορολογίας, που ίσως αυξηθούν, δεν είναι τόσο αποτρεπτική για την περίφημη παραγωγική ανασυγκρότηση όσο οι εισφορές. Σε αυτό συμφωνεί και η τρόικα, που από το 2010 έχει ζητήσει να μειωθούν. Οι εισφορές είναι ένας βαρύς φόρος πάνω στην εργασία. Δηλαδή πάνω στους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα πού είναι λιγότεροι από τρία εκατομμύρια και πασχίζουν σε σκληρές συνθήκες να δημιουργήσουν εισοδήματα για τα άλλα οκτώ: τους συνταξιούχους, τα παιδιά, τους άνεργους και τους δημοσίους υπάλληλους. Πρέπει να τους ελαφρύνουμε και να τους ενθαρρύνουμε. Δεν υπάρχουν άλλοι σωτήρες.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι συγγραφέας του βιβλίου «Το αόρατο ρήγμα: θεσμοί και συμπεριφορές στην ελληνική οικονομία».
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου