Μια Παρέμβαση του Θανάση Σκόκου για το Δημόσιο Χρέος



σε σχετική εκδήλωση του “Δικτύου για τη μεταρρύθμιση” στις 8/8

«Βιώσιμο» χρέος;

Είναι δόκιμο να χαρακτηρίζουμε ένα χρέος βιώσιμο;
Βιώσιμες μπορούν να χαρακτηρίζονται οικονομίες ή και εταιρείες όμως όλοι μας θα θέλαμε να δούμε τα χρέη μας να πεθαίνουν και όχι να επιβιώνουν. Ακόμη και το «διατηρήσιμο» (sustainable) εν μέρει αποδίδει την ουσία. Δεν επιδιώκω να σας ζαλίσω με ετυμολογικές εμμονές. Προσπαθώ να βάλω τα πράγματα από την αρχή σε μια ορθότερη ή πιο ορθολογική, κατά τη γνώμη μου φυσικά, βάση. Αυτό που ενδιαφέρει τους πιστωτές , τους επενδυτές είναι κυρίως αν κάποιο χρέος μπορεί να εξυπηρετείται σε ένα ορατό μέλλον. Αν δηλαδή είναι εξυπηρετήσιμο ή αν προτιμάτε διαχειρίσιμο.
Έχοντας κάνει αυτέ ςτις διευκρινίσεις η απάντηση στο αν, με τα σημερινά δεδομένα, το ελληνικό δημόσιο χρέος είναι διαχειρίσιμο είναι προφανής: δεν είναι και λόγω του ύψους του και λόγω της κατάστασης της οικονομίας μας.

         Τι σημαίνει διαχειρίσιμο κρατικό χρέος;

Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν υπάρχει ένας μοναδικός οικονομικός τύπος που να το προσδιορίζει. Ο λόγος είναι ότι τα κράτη, τα κρατικά χρέη και οι οικονομίες δεν μοιάζουν μεταξύ τους. Για παράδειγμα ο περίφημος δείκτης Χρέος/ΑΕΠ δίνει μια πολύ σχετική εικόνα κάτω από την οποία μπορούν να κρύβονται πολύ διαφορετικά πράγματα. Το παράδειγμα της Ιαπωνίας είναι πολύ χαρακτηριστικό.
Έτσι δύσκολα μπορεί να απαντήσει κανείς στο ερώτημα γιατί το ελληνικό χρέος θα είναι διαχειρίσιμο αν είναι 124% του ΑΕΠ το 2020 και 110% το 2022 και όχι 115 ή 130 ή...Είναι μια σχετικά αυθαίρετη σύμβαση ή έστω μια γενική κατεύθυνση που μπορεί να υιοθετήθηκε και για άλλους λόγους που δεν έχουν να κάνουν μόνο με τη χώρα μας.
Τα καλά και εύκολα διαχειρίσιμα χρέη είναι εκείνα που τα χρηματοδοτούν πρόθυμα και χαμηλότοκα οι αγορές.
Υπάρχει και ένας γενικώς αποδεκτός, από οικονομικούς αναλυτές, ορισμός που εκφράζεται από την ανισότητα Τ< Α. Όπου Τ οι ετήσιοι τόκοι εξυπηρέτησης του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ και Α η ετήσια ποσοστιαία αύξηση του ΑΕΠ. Η ετήσια δηλαδή εξυπηρέτηση του χρέους να είναι μικρότερη από την οικονομική μεγέθυνση. Όπως και να το εξετάσει κάποιος το κρίσιμο ζήτημα είναι, αν η οικονομία αναπτύσσεται, αν η χώρα παράγει. Πλέον ,βεβαίως, τη μικρή βοήθεια που μπορεί να σου δώσει ένα χαμηλός πληθωρισμός.


       Πρώτα το σχέδιο για βιώσιμη οικονομία και χώρα

Στο Ποτάμι πιστεύουμε ότι η κουβέντα θα πρέπει να ξεκινάει αλλιώς. Από το ώς δηλαδή θα καταστεί βιώσιμη η χώρα μας και η οικονομία της. Τι θα πρέπει να κάνουμε ώστε παράγουμε ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Σε αυτά τα πλαίσια θα πρέπει να δούμε τα εμπόδια, μεγάλα ομολογουμένως, που δημιουργεί το δημόσιο χρέος. Αυτή θα έπρεπε να ήταν η κύρια κουβέντα από το 2009, αν όχι πολύ ενωρίτερα.
Η κρίση χρέους το 2010 ξεκίνησε με αφορμή τη δημοσιοποίηση του τερατώδους ελλείμματος που κρύβαμε με διακομματική συναίνεση. Το ύψος του χρέους ήταν και τότε μεγάλο, αλλά από μόνο του δεν τρόμαζε τους δανειστές. Τότε όμως κατάλαβαν οριστικά ότι επρόκειτο για μια οικονομία που σπαταλούσε χωρίς να παράγει και το κυριότερο: δεν έδειχνε καμιά διάθεση να αλλάξει. Αν δεν αναλογιστούμε τι συνέβη και φτάσαμε ως εδώ δεν θα συνεννοηθούμε για το τι θα πρέπει να γίνει για το μέλλον.
Στα έξη χρόνια της οικονομικής κρίσης και στα πάνω από τέσσερα της χρεοκοπίας το πολιτικό σύστημα στάθηκε ανίκανο να αντιδράσει σωστά με αποτέλεσμα την πρωτοφανή, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες που μπήκαν σε πρόγραμμα, ύφεση κατά το ¼ του ΑΕΠ , παραγωγική αποδιοργάνωση και τερατώδη ανεργία. Όλα αυτά τα χρόνια αυτοί που κυβέρνησαν και κυβερνούν βολεύτηκαν με την αναγκαστική διαχείριση της πτώχευσης μέσω της Τρόικας χωρίς ποτέ να καταφέρουν να αντιτάξουν το δικό τους πρόγραμμα ,τη δικιά τους «ορθή συνταγή» στη «λάθος συνταγή»,όπως συχνά ισχυρίστηκαν, των δανειστών. Αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν τις περισσότερες φορές την όποια αναγκαία μεταρρύθμιση όπως τα παιδάκια το μουρουνέλαιο. Από την άλλη η αντιπολίτευση αλίευσε και αλιεύει ισχύ μέσα από τον λαϊκισμό και την υπόσχεση για μια γρήγορη επιστροφή στον χαμένο παράδεισο. Δεν υπάρχουν χαμένοι παράδεισοι στο παρελθόν. Οι δρόμοι προς το παρελθόν είτε κατέρρευσαν, είτε οδηγούν σε γκρεμούς.
Στο Ποτάμι πιστεύουμε ότι η χώρα μπορεί να έχει ένα ελπιδοφόρο μέλλον μέσα από τις μεγάλες αλλαγές που έχουν καθυστερήσει. Χρειάζεται ένα τολμηρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων στην οικονομία , τη δημόσια διοίκηση, τη δικαιοσύνη ,την εκπαίδευση, το πολιτικό σύστημα. Ένα πρόγραμμα λύσεων που θα στηρίζεται από μια ευρύτατη πολιτική και κοινωνική συμμαχία. Αυτό ετοιμάζουμε από την πρώτη εμφάνιση μας στον πολιτικό στίβο, γι’ αυτό άλλωστε κατεβήκαμε στην πολιτική. Η εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος θα οδηγήσει στην ποιοτική παραγωγή, στην αύξηση των εξαγωγών, στην προσέλκυση μεγάλων άμεσων επενδύσεων από το εξωτερικό, στην εσωτερική επιχειρηματική άνθηση, στη μείωση της ανεργίας και της φτώχειας. Αυτά θα φέρουν μια πραγματική και διατηρήσιμη μεγέθυνση της οικονομίας μας που είναι και ο πρωταρχικός παράγοντας για να καταστεί το χρέος μας διαχειρίσιμο. Ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να καταργήσει την αναγκαστική διαχείριση της χώρας από τρίτους. Αυτό θα μας καταστήσει ισχυρούς και αξιόπιστους στους εταίρους μας, τόσο στη διαπραγμάτευση για το χρέος, όσο και για τις αλλαγές που θα πρέπει να γίνουν στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ.

         Πολιτική αξιοπιστία-θεσμική σταθερότητα

Ελάχιστοι σοβαροί επενδυτές επιλέγουν το ρίσκο μιας χώρας με πολιτική αστάθεια, θεσμική χαλαρότητα και ασυνέχεια στη διοίκηση. Το ίδιο ισχύει και για τον κρατικό δανεισμό και την επιμέτρηση του κινδύνου του ο οποίος επηρεάζει άμεσα και το κόστος του. Η διαχρονική πολιτική του «όταν έρθουμε στην κυβέρνηση θα τα καταργήσουμε» μπορεί να προσφέρει πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη, αλλά ζημιώνει τη χώρα. Εκτός αυτού, σε τελική ανάλυση, μάλλον υπονομεύουν και τη θέση αυτού που πρόκειται να διαδεχτεί μια κατάσταση. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να αμφισβητείς ή και να αλλάξεις σαν κυβέρνηση προηγούμενες επιλογές. Σημαίνει ότι από την πολιτική βεντέτα θα πρέπει να περάσουμε στην ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση θέσεων και όταν αυτό είναι χρήσιμο για τη χώρα , στην πολιτική συνεννόηση.

        Τι ζητάμε για το δημόσιο χρέος

Τα 240 από τα 320 δις ευρώ του χρέους μας τα οφείλουμε στους εταίρους μας στην Ευρωζώνη και διακρατικούς οργανισμούς. Είναι αυτονόητο ότι πρόκειται για ένα πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τη διαχείρισή του. Στο Ποτάμι πιστεύουμε ότι στην παρούσα φάση θα ήταν αντιπαραγωγική, ατελέσφορη και μη ρεαλιστική μια διεκδίκηση της ονομαστικής μείωσης μεγάλου μέρους του χρέους.
Αντιθέτως πιστεύουμε ότι τώρα είναι δυνατόν να μειωθεί εμμέσως το χρέος μας, μέσω της δραστικής μείωσης των επιτοκίων και της μεγάλης επιμήκυνσης των ωριμάνσεων των δανείων. Ίσως σημαντικότερο και από τη μείωση των επιτοκίων θα ήταν η μετατροπή τους σε σταθερά έστω και στο σημερινό τους ύψος. Στη συζήτηση μπορούν να μπούν και τα 30 δις της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και η ανάληψή τους από τον ESM.
Σε κάθε περίπτωση ο νέος διακανονισμός με στόχο την ελάφρυνση και διαχειρησιμότητα του χρέους είναι «το μάθημα των εταίρων μας» και θα πρέπει να το κάνουν. Το δικό μας μάθημα , το πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, ο αναπτυξιακός προσανατολισμός , οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί και τα πλεονάσματα (όχι βέβαια στο μη ρεαλιστικό ύψος που προβλέπει το πρόγραμμα), έχει και αυτό ένα σημαντικό κομμάτι που αφορά στους εταίρους, όπως για παράδειγμα εκείνο των ενισχυμένων ευρωπαϊκών ροών για επενδύσεις.
Το Ποτάμι θα δημοσιοποιήσει στους επόμενους μήνες μια εμπεριστατωμένη μελέτη για το χρέος, την προέλευσή του και προτάσεις για τη διαχειρισιμότητά του.
Οι όποιες διευθετήσεις γίνουν σήμερα για το χρέος δεν σημαίνει ότι κλείνουν οριστικά το θέμα. Αν η χώρα θεμελιώσει μια αναπτυξιακή και μεταρρυθμιστική πορεία θα είναι σε θέση να επιδιώξει στο μέλλον μια πιο ευνοϊκή και ίσως οριστική συμφωνία.
Στην όλη αυτή πορεία θα γίνεται όλο και πιο εύκολη η πρόσβαση της χώρας στον έστω περιορισμένο ελεύθερο δανεισμό με καλύτερους όρους ενώ το κλίμα εμπιστοσύνης θα διευκολύνει την επιστροφή καταθέσεων στις τράπεζες, τον δανεισμό των επιχειρήσεων και τις άμεσες επενδύσεις.

       Μια πανευρωπαϊκή συνδιάσκεψη για το χρέος;

Δεν θα θέλαμε να το αποκλείσουμε αρκεί να έχουμε στο νου ότι συνδιασκέψεις προκαλούμε όταν:
α) γνωρίζουμε τι επιδιώκουμε με ακρίβεια
β)γνωρίζουμε λίγο- πολύ το αποτέλεσμα
γ) προσδοκούμε βάσιμα να είναι ευνοϊκό για εμάς ή τουλάχιστον ότι δεν μας βλάπτει.
Έχουν οι «χώρες του χρέους» κοινές απόψεις και επιδιώξεις; Έχουμε έστω συζητήσει και καταλήξει μεταξύ μας; Θα δεχτούν οι «ενάρετες χώρες» κάτι τέτοιο;
Χρειάζεται να διανυθεί κάποιος σημαντικός δρόμος εκτός αν εξαιρετικά γεγονότα, όπως πχ μια κρίση χρέους της Ιταλίας, επισπεύσουν κάτι τέτοιο, κάτι που μάλλον πρέπει να απευχόμαστε.


Σχόλια

  1. Δεν ξέρω αν το πήρε την πρώτη φορά οπότε το ξαναβάζω, αν είναι διπλό σβήστο.

    Κάνει ένα μικρό λάθος ο (πολύ αγαπητός από το Protagon) κ. Σκόκος. Υπάρχει ένας πολύ χρήσιμος και ευρέως χρησιμοποιούμενος μαθηματικός τύπος που υπολογίζει τη δυναμική του χρέους η οποία με τη σειρά της ορίζει σε μεγάλο βαθμό την "βιωσιμότητα" (sustainability είναι πιο δόκιμος όρος, σ' αυτό έχει απόλυτο δίκιο). Χοντρικά η φόρμουλα της δυναμικής του χρέους είναι:

    DR = primary deficit as % of GDP + [(r-g) * Previous year's DR]

    Όπου

    DR: debt ratio (ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ)

    Primary deficit: Το περιώνυμο πρωτογενές αποτέλεσμα (πλεόνασμα ή έλλειμμα ανάλογα αν είναι θετικό ή αρνητικό)

    r = το επιτόκιο του χρέους (μέση τιμή φαντάζομαι επειδή όταν έχεις πολλά ομόλογα με διαφορετικά επιτόκια)

    g = ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας.

    Από το blog του krugman πήρα τον τύπο (http://tinyurl.com/l9f5mr7) και είναι σε απλοποιημένη μορφή όπου φαίνονται οι τρεις βασικοί παράγοντες της δυναμικής του χρέους: α) Το επιτόκιο, που πρακτικά σου λέει πόσο γρήγορα μεγαλώνει το χρέος από μόνο του, β) ο ρυθμός ανάπτυξης που σου λέει πόσο γρήγορα μεγαλώνει η οικονομία, οπότε η διαφορά τους σου λέει ποιο μεγαλώνει πιο γρήγορα (το T<A που λέει στο κείμενο είναι ακριβώς αυτό) και γ) το πρωτογενές αποτέλεσμα που σου λέει πόσο προσθέτει στο ή αφαιρεί από το συσσωρευμένο κεφάλαιο του χρέους η χώρα κάθε χρόνο, πέρα από τους τόκους που προστίθενται αυτόματα. Γιαυτό το πρωτογενές πλεόνασμα ήταν και είναι κεντρικός στόχος του μνημονίου, άρρηκτα συνδεδεμένος με τη βιωσιμότητα του χρέους.

    Για περισσσότερα μπορείς να γκουγκλάρεις debt dynamics και debt sustainability. Στο economist έχουν φτιάξει και application που μπορείς να βάλεις τους 3 παραπάνω παράγοντες (πρωτογενές αποτέλεσμα, μέσο επιτόκιο, ρυθμό ανάπτυξης) συν τον πληθωρισμό (για να έχεις πραγματικές τιμές για το επιτόκιο και την ανάπτυξη) και σου δίνει την καμπύλη του χρέους:

    http://tinyurl.com/cj8oxq7

    Κάνε κλικ στο show user forecast πάνω δεξιά και διάλεξε την Ελλάδα από το drop down list για να παίξεις με τα νούμερα. Δες πώς άλλαξε η κλίση της καμπύλης μετά το 2008 και θα καταλάβεις ακριβώς ποιος ήταν ο λόγος που αποκλειστήκαμε από τις αγορές και καταλήξαμε στο μνημόνιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Βολονταρισμό την λέγαμε παλιά αυτού του είδους την προσέγγιση όταν διαλέγαμε μόνο ό,τι μας συμφέρει.
    Χάθηκε λέει το 1/4 του ΑΕΠ. Εμ βέβαια, όταν την μεγέθυνση της οικονομίας την βαφτίζαμε ανάπτυξη, μεγέθυνση που στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά στο εμπόριο (π.χ. αυτοκινήτων) ή στις οικοδομές με τα δάνεια που δινόντουσαν αφειδώς και σήμερα πλέον δεν εξυπηρετούνται ή στα ΕΟΚικά τότε επιδόματα που όλα αυτά σαν φούσκα αυξάνανε το ΑΕΠ, τι περιμένουνμε τώρα;
    Αναμφίβολα η χώρα πρέπει να μπει σε αναπτυξιακούς ρυθμούς. Συγκεκριμένα πράγματα όμως. Τι λέμε π.χ. για το Ελληνικό; Τι λέμε για την μακρόχρονη ενοικίαση κομματιών του "αιγιαλού"; Συγκεκριμένα πρότζεκτ που μπορεί με υγιή τρόπο να αυξάνουν το ΑΕΠ. Τι έχει πεί το ΠΟΤΑΜΙ γι αυτά; Αλλιώς οι γενικολογίες του στυλ "τολμηρό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων στην οικονομία , τη δημόσια διοίκηση, τη δικαιοσύνη ,την εκπαίδευση, το πολιτικό σύστημα μπλα - μπλα - μπλά" μου θυμίζει την ρήση καλύτερα να είσαι νέος υγιής και πλούσιος παρά γέρος, φτωχός και άρρωστος.
    Για ενημέρωση: Το μέσο επιτόκιο που πληρώνουμε σήμερα είναι 0,82% και ελπίζουμε να το μετατρέψουμε σε σταθερό περίπου στο 1%. Ας μην χρησιμοποιούμε λοιπόν εκφράσεις για "μείωση των επιτοκίων και μετατροπή τους σε σταθερά έστω και στο σημερινό τους ύψος". Θα πέσει φωτιά να μας κάψει.
    Μπάμπης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ο krugman είναι εντελώς αναξιόπιστος. Έχει διαψευστεί σε όλες του τις προβλέψεις και παρ'όλα αυτά εμμένει φανατικά στις ίδιες αποψείς. Είναι ένας τυφλός ιδεολόγος του κρατισμού και της αύξησης των δαπανών που ανήκει ολοκαθάρα στον--επώδυνα σε εμάς γνώριμο--πολιτικό χώρο του παραλόγου. Ενδεικτικό είναι ότι πίστευε πως για να φτάξει η οικονομία των ΗΠΑ θα ήταν χρήσιμη η εισβολή της χώρας από ...space aliens.

    Η ανάλυση του κου Σκόκου είναι εξαιρετική και θα ήθελα να υπογραμμίσω και μια πολύ σπουδαία παρατήρηση του. Ο αποπληθωρισμός μας δίνει πολύ σημαντική βοήθεια για την αποπληρωμή του χρέους.
    Το ότι καταφέρνουμε με αρνήτικο πληθώρισμο να αυξάνουμε το χρέος μας είναι διεθνής πρωτοτυπία και δείχνει πόσο άμεσα και οριστικά πρέπει πια να συγκρουστούμε με τα συντεχνιακά συμφέροντα και τον πελατειακό λαϊκισμό. Το πάρτυ με τα λεφτά των άλλων δυστυχώς ή- μάλλον- ευτυχώς τελείωσε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Κίμων Χατζημπίρος: Ύστατος πόρος: Η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση είναι μια πρόταση για το μέλλον.

Βάσω Κιντή: Παραιτούμαι από μέλος της ΚΕ και αποχωρώ από το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς

Κίμων Χατζημπίρος: Ατελέσφορη Οικολογία