Δικομματισμός οπισθοδρόμησης

του Κίμωνα Χατζημπίρου από τα ΝΕΑ

Πώς επιστρέφει το παράδοξο σύνθημα «σφυρί - δρεπάνι, ελιά - στεφάνι»

Δεν λείπουν οι περιπτώσεις στη νεοελληνική Ιστορία όπου τα παθήματα γίνονται χειρότερα παθήματα. Σήμερα η Ιστορία δείχνει να επαναλαμβάνεται, αφού η κρίση αυξάνει τον διάχυτο ανορθολογισμό. Ολοι ξέρουμε ότι οι χώρες προοδεύουν διεθνώς όχι όταν προσκολλώνται σε έωλα σύμβολα, αλλά όταν επινοούν και παράγουν σύγχρονα αγαθά. Εντούτοις, η πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας ξορκίζει τις αλλαγές και έχει γίνει αντιμεταρρυθμιστική. Δυσκολευόμενη να συνειδητοποιήσει τις αιτίες των προβλημάτων, προσφεύγει σε μύθους από τη δεξιά ή την αριστερή παράδοση. Κοντολογίς, στις επόμενες εκλογές δύο στους τρεις συμπολίτες μάλλον θα ψηφίσουν έναν δικομματισμό που μικρή σχέση έχει με την πρόοδο. Πολλοί άλλοι θα επιλέξουν τις ακραίες παραφυάδες του. Στο τέλος της κρίσης, λοιπόν, πλανάται ο κίνδυνος να χαθούν ακόμα περισσότερα από τα δημοκρατικά, οικονομικά και κοινωνικά κεκτημένα των τελευταίων εξήντα ετών.

Η πολιτική συντήρηση αδυνατεί να κατανοήσει τις προκλήσεις του σημερινού παγκόσμιου ιστορικού γίγνεσθαι. Κολλημένη στα αρχαιοελληνικά και βυζαντινά μεγαλεία, η λαϊκή Δεξιά βλέπει τον «ορθόδοξο ελληνισμό» ως πρώτη πολιτική προτεραιότητα. Για τον Πρωθυπουργό, το όραμα για τη χώρα είναι γαντζωμένο στο μακρινό παρελθόν. Οταν την 1/4/2014 στην Αθήνα είχε την ευκαιρία να απευθυνθεί άμεσα προς τους ευρωπαίους υπουργούς, επέλεξε να τους πει ότι ο τόπος είναι πολύ βαρύς σε Ιστορία και συμβολισμούς και να επισύρει την προσοχή τους στην ιερότητα της γης, στην ψυχή, στο πεπρωμένο μας. Δεν διέκρινε γύρω του παρά αιώνια μνημεία, τη γέννηση του αρχαίου δράματος και της δημοκρατίας, τη μάχη του Μαραθώνα, την αφετηρία για τη διάδοση στην Ευρώπη της νέας θρησκείας του χριστιανισμού, τον βομβαρδισμό του Μοροζίνι, το βανδαλισμό του Ελγιν, την υποστολή της ναζιστικής σημαίας από τον Ιερό Βράχο, τα σύμβολα ηρωικών αγώνων. Δύσκολα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα εκφωνούσε επίσημο λόγο με τέτοιο νοσταλγικό περιεχόμενο, χωρίς κανένα εκσυγχρονιστικό σχέδιο για τον τόπο.

Κάποτε σημείο συνάντησης μοναρχικών και παλαιοελλαδιτών κομμουνιστών, το παράδοξο σύνθημα «σφυρί - δρεπάνι, ελιά - στεφάνι» μοιάζει να επανέρχεται έναν αιώνα μετά ως συμπόρευση οπισθοδρομικών εθνικισμών με περισσότερα από ένα χρώματα. Μια Αριστερά κολλημένη σε συντηρητικές παραδόσεις, θεμελιωμένες στον σχηματικό τρόπο που η εκπαίδευση παρουσιάζει τα πράγματα, εκμεταλλεύεται τον ανορθολογισμό που εντάθηκε με την κρίση και προσπαθεί να συσκοτίσει την πραγματικότητα. Αρνείται να αναγνωρίσει εγχώριες αιτίες για τη χρεοκοπία και υποδαυλίζει το παραδοσιακό λανθάνον αντιδυτικό αίσθημα. Πατώντας στο υπόβαθρο του παλιού αντιαμερικανισμού, ενθαρρύνει την ανάπτυξη ενός αγροίκου αντιευρωπαϊσμού. Ουσιαστικά στηρίζει τους ίδιους εθνικιστικούς μύθους με τους οποίους τρέφονται και οι ποικίλες ακροδεξιές απόψεις. Επιπλέον, προβάλλοντας αποτυχημένα κρατικιστικά μοντέλα, καλλιεργεί τον έτερο μύθο, δηλαδή τη σωτηρία μέσω σοσιαλιστικών τρόπων παραγωγής. Επιστρέφοντας λοιπόν άτακτα στο παρελθόν, αποκαλύπτει την πλήρη έλλειψη σύγχρονης ιδεολογικής πρότασης.

Μετά τις επόμενες εκλογές, σε σκοτεινό πολιτικό τοπίο ενίσχυσης των άκρων, ένα μικρό προοδευτικό κόμμα θα βρεθεί ίσως υποχρεωμένο να συνεργαστεί με το ισχυρότερο μεταξύ των δύο του καχεκτικού δικομματισμού, ώστε να μπορέσει να κυβερνηθεί και να επιβιώσει ο τόπος. Με δεδομένο ότι περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε ψηφοφόρους θα έχουν επιλέξει κάποια εκδοχή αναχρονισμού, θα είναι σχεδόν ακατόρθωτο να διασωθούν σημαντικοί θύλακοι μεταρρυθμίσεων. Μια κυβερνητική συνεργασία με φορείς οπισθοδρομικών αντιλήψεων θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη και η αποτυχία της πολύ πιθανή. Πάντως, για να μπορέσει να υπάρξει φρένο στον κατήφορο, θα πρέπει να μην παραβιασθούν ουσιώδεις προοδευτικές θέσεις: 1) Πλήρης συμπόρευση με την Ευρώπη, έστω και αν δεν μας αρέσει όπως είναι σήμερα, με τη Μέρκελ και τις γερμανικές νόρμες. 2) Αποκλεισμός κάθε απόπειρας επιστροφής σε κρατικιστικό αντιπαραγωγικό κράτος. 3) Διαμόρφωση αποδοτικού κοινωνικού κράτους, βασισμένου στο ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό μοντέλο. 4) Θωράκιση της πολιτείας έναντι επιρροών της πολιτιστικής υπανάπτυξης που εκφράζεται με θρησκοληψία, ιστοριοπληξία, αναχρονιστικά σύμβολα και την αντίληψη του ανάδελφου έθνους. 5) Ωθηση στον κοινωνικό εκσυγχρονισμό ως αναγκαία προϋπόθεση για υψηλή παραγωγικότητα, άνθηση επιχειρηματικότητας, ανταγωνιστική βιομηχανική και καινοτόμο παραγωγή.